Baxşiyeva nəRMİN ƏNVƏr qizi hüquq üzrə fəlsəfə doktoru İNZİbati HÜquqi MÜbahiSƏLƏR
Yüklə 2,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
274 narazı qalan vətəndaş məhkəmədən öncə həmin inzibati aktı qəbul etmiş inzibati orqana müraciət etməlidir. Etirazın qanunda nəzərdə tutulan müddət və forma qaydalarına uyğun verilmə- məsi inzibati məhkəmədə inzibati aktın ləğv olunmasına dair işin qaldırılmasını qeyri - mümkün edə bilər. Lakin, inzibati or- qanın öz mülahizəsinə əsasən, etiraz müddəti ötürüldüyü halda da, müraciəti qəbul etmək hüququ var. Çünki, bu hal özlüyündə inzibati orqanı yanlış akt qəbul etmək ehtimalından çəkindir- məyə yönəlir. Lakin, başqasına fayda verən inzibati akt etiraz sahibinə öhdəlik gətirəcəyi hallarda müddət aktın fayda verdiyi şəxsləri qorumağa xidmət etdiyi üçün inzibati orqanın gec edilən müraciəti qəbul etmək hüququ yoxdur. 471 Xüsusi inzibati yurisdiksiyalı inzibati məhkəmələr kimi çıxış edən maiyyə məhkəmələri maliyyə orqanlarına qarşı vergilərlə, rüsumlarla əlaqədar qaldırılan iddialara baxır. Ölkədə maliyyə-məhkəmə yurisdiksiyası iki pillədən ibarətdir: Almani- yanın hər bir torpağında bir və ya bir-neçə maliyyə məhkəməsi fəaliyyət göstərir. 1950-ci ildə AFR-in Əsas Qanununun 95-ci maddəsinin 1-ci hissəsinə əsasən, Federal Maliyyə Məhkəməsi yaradıldı. Myunxendə təsis olunmuş Federal Maliyyə Məhkə- məsi kassasiya instansiyası qismində fəaliyyət göstərir. Torpaq- ların maliyyə məhkəmələrinin senatları üç peşəkar hakimdən və iki iclasçıdan ibarətdir. Sosial məhkəmələr Sosial Məsələlər üzrə Federal Məhkə- mənin rəhbərliyi ilə fəaliyyət göstərir. Bu məhkəmələr vətən- daşlarla sosial təminat sahəsində fəaliyyət göstərən orqanların vəzifəli şəxsləri arasında yaranmış sosial mübahisələrə baxırlar. Maliyyə məhkəmələrindən fərqli olaraq, sosial məhkəmələr üç 471 Florian S. Verwaltungsrecht. Richter Verlag, 2004, p. 56 275 pilləli struktura malikdir. Sosial və maliyyə məhkəmələri ilə yanaşı, Almaniyada ümumi inzibati – məhkəmə yurisdiksi- yasının formalaşdırılması vahid federal prosessual hüquqla eyni zamanda, kifayət qədər üzün müdddət ərzində formalaşdı. 18 may 1990-cı ildə ADR ilə AFR arasında dövlət müqaviləsinin bağlanmasından sonra AFR-in Əsas Qanununun 19-cu maddəsinin 4-cü abzasında müəyyənləşdirilmiş məhkə- məyə şikayət hüququnun təminatları buraya da şamil olundu. Birləşmə haqqında müqavilə 1990-cı ilin 3 oktyabrında qüvvəyə mindikdən sonra isə AFR – in yüksək dərəcədə inkişaf etmiş federal inzibati prosessual hüququnun böyük hissəsi keçmiş ADR-in də ərazisinə şamil olunmağa başlandı. Almaniyanın yeni beş torpağında inzibati məhkəmə icraatının formalaş- dırılması keçmiş ADR-də dövlət-hüquq münasibətlərinin forma- laşdırılmasının əsas vəzifələrindən biri kimi çıxış etdi. Hazırda Almaniyada inzibati ədliyyə orqanlarının sisteminə aşağıdakılar aiddir: 1. Birinci instansiya inzibati məhkəmələr; 2. Torpaqlarda apellyasiya instansiyası kimi fəaliyyət göstərən yuxarı inzibati məhkəmələr; 3. Kassasiya instansiyası kimi fəaliyyət göstərən Federal İnzibati Məhkəmə. Beləliklə, inzibati ədliyyənin alman modelini xarakterizə edən cəhətlərə bunları aid edə bilərik: - konstitusiya-hüquqi mübahisələrdən başqa bütün ümumi- hüquqi xarakterli mübahisələr inzibati məhkəmələrə aid olunur. - inzibati ədliyyə orqanlarının sisteminə federal inzibati məhkəmə rəhbərlik etməsi. - inzibati məhkəmə icraatının icra hakimiyyətindən asılı olmadan müstəqil fəaliyyət göstərməsi. 276 - məhkəmə hakimiyyətinin sistemi daxilində həm ümumi inzibati yurisdiksiyalı, həm də xüsusi inzibati yurisdiksiyalı (maliyyə, sosial, intizam) inzibati məhkəmələrin yaradılması. - inzibati məhkəmələrin üçpilləli struktura malik olması. - həm ümumi, həm də xüsusi yurisdiksiyalı inzibati məh- kəmələrin ədalət mühakiməsini həyata keçirərkən məhkəmə icraatına dair aktlara əsaslanması; - ümumi mübahisələrin və xüsusi mülki-hüquqi mübahi- sələrin fərqləndirilməsi sayəsində inzibati məhkəmələrin ümumi məhkəmələrdən ayrılması. - inzibati məhkəmlərin məhkəmə sisteminin daxilində ədalət mühakiməsinin müstəqil qolunu təşkil etməsi. - inzibati məhkəmələrin ixtisaslaşma prinsipi əsasında təş- kil olunması; - inzibati məhkəmələrin səlahiyyət dairəsinin hüquqpoz- manın subyektinə görə deyil, pozulan hüququn xarakterinə görə müəyyən olunması. - inzibati məhkəmələrin fransız modelindən fərqli olaraq, yalnız yurisdiksiyon səlahiyyətlərə malik olması və s. Almaniyanın müasir inzibati məhkəmələri administra- siyadan tam müstəqil şəkildə fəaliyyət göstərirlər. Ədəbiyyatda qeyd olunur ki, bütün inzibati məhkəmələrin ümumi və əsas vəzifəsi – məmurların vətəndaşlara qarşı baş verə biləcək qeyri- qanuni hərəkətlərinin qarşısını almaqdır. 472 Qeyd edək ki, ha- zırda alman modelinə bənzər modellər bir sıra digər Avropa ölkələrində də (Avstriyada, İsveçrədə, Portuqaliyada 473 ) fəa- liyyət göstərir. 472 Şabanov R., Yanq R. Azərbaycanda müasir dövlət qulluğu modeli axtarışı: dünya təcrübəsi kontektində. Bakı, 2004, s. 80 473 Puget H. Les institutions administratives etrangeres. Paris: Dalloz, 1969, p. 229 Yüklə 2,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|