Bayram Apoyev
Yüklə 1,83 Mb. Pdf görüntüsü
|
154 A a Bu qədər nə üçün yataq dünyada? Yuxu da ölümə bənzər mənada. Bunu doğru, dürüst bilməyən insan. Çünki bir-birinə bunlar çox bənzər. (37, 516) Yenə Əflatunun dili ilə şair başa salır ki, həm ziyadə yatmaq, həm də yuxusuz qalmaq insanın sağlamlığı üçün eyni dərəcədə zərərlidir: O qədər xəbərsiz yatma ki, haşa, Yetmışkən sel gəlib başından aşa. Yuxusuz, yeməksiz qalma ki, bədən Süstləşib, yorulub düşər qüvvədən. (yenə orada, səh.512 – 513) Müasir elmi pedaqogikaya görə, fiziki tərbiyənin başlıca vasi- tələrindən biri də zərərli adətlərə qarşı mübarizədir. “Məktəb pe- daqogikası” dərsliyində müəllif bu vasitənin əhəmiyyətinə xüsusi diqqət yetirmiş, fikrini aydınlaşdırmaq və əsaslandırmaq məqsədilə bir neçə atalar sözünü misal göstərmişdir (120,373). Həmin misal- larla yanaşı, fikrimizcə, burada N.Gəncəvinin müvafiq kəlamlarına istinad etmək həm dərsin (mühazirənin) emosional təsir gücünü qüvvətləndirmək, idrak maraqlarını inkişaf etdirmək, həm də təlimin tərbiyələndirici funksiyasını yüksəltmək baxımından səmə- rəli nəticə verə bilər. Belə müdrik kəlamlardan bir neçəsini nümunə göstərək. Dərslikdə zərərli adətlər içərisində birinci yerdə alkoqollu içkilərə meyllilik qeyd olunmuş, ona qarşı mübarizənin zəruriliyi göstərilmişdir. (yenə orada) “Sirlər xəzinəsi”nin on dördüncü söh- bətində (“Haqsızlıq və doğruluq”) şair sərxoşluğun insan sağlam- lığına zərərini xüsusi qeyd edir; başa salmağa çalışır ki, şərab və digər spirtli içkilər təkcə insanın sağlamlığına qənim deyildir, eyni zamanda onun ağlını əlindən alır, şüursuz vəziyyətə salır: 155 A a Halaldır demişdilər hər məqamda bu meyə, Sonra haram etdilər ağla düşməndir deyə. Çox da dünya qəmini pərən salan şərabdır, Ağa, içmə, ağlını əldən alan şərabdır. Çaxır duz tək ciyərdə yanan odu söndürər, Əyyaşların boğazında, inan, odu söndürər. İçmə, huşyar eyləməz o içdiyin mey səni, Yaddan çıxar varlığın, şərab eylər key səni. Sərxoşluğa uyan kəs ələm çəkər ömürlük, Aqilliyin üstünə qələm çəkər ömürlük. (75,124) “Məktəb pedaqogikası” dərsliyində prof.N.Kazımov ilk dəfə olaraq fiziki tərbiyənin vasitələri sırasına “psixoloji amillərin nəzərə alınması”nı da daxil etmiş, burada iki amil: ( 1) qəm-qüssə; 2) əsəbilik) üzərində xüsusi dayanmış, onların sağlamlığa mənfi təsiri- ni izah etmək üçün bir neçə atalar sözünə müraciət etmişdir. Bir- birilə sıx bağlı olan hər iki amil haqqında dahi şairin “Xəmsə”sində hikmətli beytlər kifayət qədərdir və onlardan qeyd olunan proqram materialının şərhi zamanı faydalanmaq mümkündür. Müəllimlərə kömək məqsədilə şairin qəm-qüssə və əsəbilik, onların sağlamlığa mənfi təsiri barədə bəzi kəlamlarını nümunə göstərməyi məqsədə- uyğun hesab edirik. “Sirlər xəzinəsi”ndə: “Hər insanın şadlığa, qəhəri var dünya- da; Sevincin də, qəmin də təhəri var dünyada”, – deyən şair, “Xos- rov və Şirin”də məsləhət görür ki: Boşla qəmi, qəmə dəyməz bu dünya” və anlatmağa çalışır ki: “İnsan məyusluğa düşdüyü zaman xeyli uzaq düşür xilas yolundan”. “Leyli və Məcnun” poemasında: “Aləmi şad keçir, bil, aləm budur; Çəkmə dünya qəmi, əsil qəm budur” deyərək insanları qəm-qüssədən uzaq olmağa çağıran şair “Yeddi gözəl” poemasının sonunda bir daha bu məsələyə qayıdaraq məsləhət verir ki: Nə qədər bu torpaq, yel, atəş, su var, Ol qəm aləmindən hər zaman kənar. (64,304) 156 A a Şair yaradıcılığının zirvəsi olan “İsgəndərnamə” poemasında da qəmin, kədərin, əsəbiliyin sağlamlığa mənfi təsirini dönə-dönə qeyd edir ki və belə hallara qarşı mübarizə aparmağı məsləhət bilir. Məsələn: Əlində nə qədər var isə imkan, Çalış ki, şən keçsin hər nəfəs, hər an. Qəlbimiz hər zaman şən olmalıdır, Kin, tamah bədənə atəş nalıdır. Ömrə sərmayədir aldığın nəfəs, Kədərə tapşırmaq əbəsdir, əbəs! (37,366) Mühazirə və seminar məşğələləri ilə yanaşı, “Fiziki tərbiyənin ümumi məsələləri” mövzusu ilə bağlı sərbəst işlərin təşkili zamanı da N.Gəncəvi irsinə müraciət mümkün və əhəmiyyətlidir. Müəllim həmin mövzu ilə əlaqədar digər işlərlə bərabər aşağıdakı sərbəst işlərin hazırlanmasını da təklif edə bilər: 1. Fiziki sağlamlığın əhəmiyyəti haqqında N.Gəncəvinin fikirləri 2. N.Gəncəvi fiziki bacarıq və keyfiyyətlər haqqında 3. “Xəmsə”də fiziki tərbiyə məsələləri 4. N.Gəncəvi fiziki tərbiyənin vasitələri haqqında 5. “Xəmsə”də fiziki tərbiyə ilə bağlı gigiyenik bilik və bacarıqlar 6. Fiziki sağlamlığın əqli və əxlaq tərbiyəsində rolu haqqında N.Gəncəvinin fikirləri Məlum olduğu kimi, tərbiyənin başlıca tərkib hissələrindən (sahələrindən) biri də estetik tərbiyədir. Təsadüfi deyildir ki, “Mək- təb pedaqogikası” dərsliyində prof. N.Kazımov bu mövzuya on üç səhifəlik ayrıca fəsil (XXVI fəsil. Estetik tərbiyənin ümumi məsələ- ləri) həsr etmiş, burada proqram materiallarının şərhində Azərbay- canın və Şərqin bir sıra mütəfəkir-şairlərinin (S.Ə.Şirvani, Ş.İ.Xətai, Sədi Şirazi, Ə.Cami) müvafiq fikirlərinə istinad etdiyi halda, N.Gəncəvini yada salmamışdır. Hərçənd ki, dahi Nizaminin poezi- Yüklə 1,83 Mb. Dostları ilə paylaş:
|