Bazar seraitinde aqrar sektorun huquqi tenzimlenmesi meseleleri
Yüklə 7,85 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Fermer Azadlı ğı Aqtı
- Federal K ənd T əs ərrüfatı T əkmill əşdirm ə v ə
- Reform Aktı
- Aqrar Bazara Keçid Aktı
- Agricultural Policy Reform in the United States An Unfinished Agenda
- From Prices to Incomes: Agricultural Subsidization without Protection
96 Bu tədbirlərdən sonra 1950-70-ci illər arasında aqrar sektorda istehsal həcmi yenidən durmadan artdı və hökümətin qiymət dəstəkləməsi sisteminin “maya dəyəri” də hədsiz yüksəməyə başladı ki, bu da hökuməti yeni yolların axtarılmasına sövq etdi. Nəhayət, 1973-cü ildə hökumət qiymət dəstəkləməsi(price support) mexanizmindən çatışmazlıq ödəmələri (deficiency payments) mexanizminə keçməyə başladı 42 ki, bu zaman da ödəmələri əldə etmək üçün fermerlərin əkin ərazilərinin bir hissəsini istehsal xaricində saxlamaları tələb olunurdu. Həmin dövrdən başlayaraq qiymət dəstəyi və çatışmazlıq ödəmələri yalnız taxıl, düyü və pambıq kimi bir sıra təməl məhsulları əhatə etməyə başladı ki, bu da bir sıra məhsulun dövlət dəstəyindən kənarda qalması demək idi. Limon və portağal kimi bir neçə məhsul üçünsə təklifi məhdudlaşdırma xarakterli bazar kvotaları tətbiq edilməyə başlandı. 1980-cı illərdə yuxarıda göstərilən proqramların bəzən vergi ödəyicisinə ildə 20 mlrd.$-a başa gəlməsi onların haqlı narazılığına səbəb olurdu. Bu məqsədlə 1985-ci ildə Reagan hökuməti ABŞ aqrar sektorunun beynəlxalq rəqabət qabliyyətliliyini artırmaq məqsədilə Konqresdə yeni “Aqrar Qanunu” qəbul etdi. Qanun dəstək xarakterli satınalmaları məhdudlaşdırdı və ekoloji şərtləri də nəzərə alaraq 16-18 mln.ha ərazini 10-15 il müddətinə əkindən kənar elan etdi ki, bu da aqrar sektorla bağlı dövlət xərclərini xeyli aşağı saldı. Tədbirlərin davamı olaraq 1990-cı ildə bir sıra yeni qanunlar da qəbul edildi ki, bunlar da fermerləri çatışmazlıq ödəmələri çərçivəsinə daxil olmayan məhsulları istehsal etməyə təşviq edir və həmin ödəmələrə aid olan əraziləri azaldırdı. Lakin hələ də bəzi məhsullara tətbiq edilən yüksək səviyyəli dəstək siyasəti davam edirdi. Nəhayət, 1995-ci ildə “Fermer Azadlığı Aqtı”(Freedom to Farm Act-FFA) qəbul olunması ilə xərci ən yüksək olan qiymət və gəlir dəstəyi proqamları aradan qaldırıldı və fermerlərə dünya bazarları üçün istədikləri məhsulları istehsal etmək azadlığı verildi. Qanun həm də fermerlərə bazar qiymətlərindən asılı olmayan sabit miqdarda ödəmələr həyata keçirilməsini nəzərdə tuturdu. Adı çəkilən qanunun müddəaları da özündə əks etdirən və 1933-cü ildən bəri ABŞ aqrar sektorunda davam edən subsidiyalaşmaya rəsmən son verən geniş miqyaslı “Federal Kənd Təsərrüfatı Təkmilləşdirmə və 42 Bu mexanizmlərin fərqi “Bazar iqtisadiyyatı şəraitində aqrar münasibətlərin tənzimlənməsinin forma və metodları” adlı paraqrafda verilmişdir; 97 Reform Aktı” (Federal Agricultural Improvement and Reform Act – FAIR) isə 1996- cı 4 apreldə Prezident Clinton tərəfindən imzalandı. “Aqrar Bazara Keçid Aktı”, “Aqrar Ticarət”, “Mühafizə” (Conservation), “Ərzaq Yardımı”, “Aqrar Təşviq”, “Kredit”, “Kəndin nkişafı”, “Araşdırma, Genişləndirmə və Maarifləndirmə” və “Müxtəlif” (Miscellaneous) kimi doqquz bölmədən ibarət olan bu sənəd bundan sonrakı dövrdə ABŞ aqrar siyasətinin əsasını təşkil etmişdir 43 . Sənəd fermerlərə verilən subsidiyaların onların məhsullarının qiymətindən asılılığını yalnız bəzi məhsullar üçün tətbiq edilən “istehsal elastikli müqavilə ödəmələri”(production flexibility contract payments) sistemi ilə aradan qaldırdı. Bu zaman istehsalçılar əvvəlki illərdə dövlət subsidiyaları üçün qeydiyyatdan keçirdikləri torpaqlarının miqdarına uyğun olaraq həmin ödəmələrdən istifadə edə bilirlər. Ödəmələr illik sabit miqdarda, lakin hər il azalan dərəcələrlə 7 ildən sonra dayandırılmaq şərti ilə verilir ki, bu da fermerlərə öz istehsal qərarlarını bazar prinsiplərinə uyğun qurmağa imkan verir. Belə ki, əvvəllər ödəmələr Kənd Təsərrüfatı Departamenti tərəfindən təyin edilən qiymətlərlə bazar qiymətləri arasındakı fərqi əhatə edirdisə, indi Departamentlə istehsalçı arasındakı kontraktda göstərilən torpaq miqdarına uyğun illik sabit məbləği əhatə edir ki, bu da istehsalçını öz istehsalını bazara uyğun qurmağa məcbur edir. Həm də əvvəlki proqramlara xas olan və istehsalçıların üzərinə öhdəlik kimi qoyulan torpaqların bir hissəsinin becərilməməsi sistemi də aradan qalxmışdır. Beləliklə, FAIR-in “Aqrar Bazara Keçid Aktı” adlı proqram xarakterli birinci bölməsini aşağıdakı kimi xarakterizə edə bilərik 44 : Hədəfi: Aradan qaldırılan çatışmazlıq ödəmələri(deficiency payments) sisteminin ə vəzinə istehsalçıları müəyyən gəlirlə təmin etmək; Ödəmə bazası: Qanun qəbul olunanadək keçən 5 ildə çatışmazlıq ödəmələri(deficiency payments) verilmiş torpaq miqdarı; Ə hatə etdiyi məhsullar: Buğda, qarğıdalı, kəliş(sorghum), arpa, düyü, pambıq və yulaf; 43 Daha ətraflı bax: Kimberly Stuart and C. Ford Runge, “Agricultural Policy Reform in the United States An Unfinished Agenda”, University of Minnesota, Center for International Food and Agricultural Policy, Working Paper WP96-3, October 1996, səhfə: 5-19; 44 John Baffes and Jacob Meerman, “From Prices to Incomes: Agricultural Subsidization without Protection?”, The World Bank, June 13, 1997, səhfə: 3-4; Yüklə 7,85 Kb. Dostları ilə paylaş:
|