Bəhruz Kəngərli nadir istedada malik bir insandır. O, Azərbaycan xalqının
Yüklə 37,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- B.Kəngərli irsi Bakı muzeyinin ekspozisiyasında.
- Bəhruz Kəngərli Muzeyi. Naxçıvan şəhəri.
70 S n t dünyası “Əliabad kəndində darvaza”, Naxçıvan mənzərələrindən “Ədilağa gölü”, “İlandağ”, “Ağrı dağı”, “Qızlar bulağı”, “Naxçıvanda şəlalə”, “Əshabi-kəhf dağı”, “Nəhəcir dağı” və Naxçıvan əhalisinin etnoqraik xüsusiyyətlərini əks etdirən konkret obrazlara həsr olunmuşdur. Bildiyimiz kimi, Bəhruz bəy Kəngərli ailəsinin maddi ehtiyacını ödəmək üçün əsasən “Naxçıvan yadigarı” adlı albomlar hazırlayar, onları şəhərə gələn qonaqlara və yerli əhaliyə satarmış. Vaxtı ilə Naxçıvanın bir çox evlərində olan bu albomlar sonradan müxtəlif ünvanlara səpələnmişdir. Onlardan yalnız biri hazırda qalmaqda, Azərbaycan Milli İncəsənət Muzeyində qorunub saxlanılmaqdadır. Naxçıvandakı Bəhruz Kəngərli Muzeyinin daimi ekspozisiyasında isə görkəmli rəssamın 58 orijinal əsəri – o cümlədən 33 ədəd sulu boya, 5 ədəd yağlı boya, 4 ədəd tuş, 7 ədəd karandaş, 9 ədəd isə kömürlə çəkilmiş əsərləri nümayiş etdirilir. Rəssamın məişət janrında çəkdiyi “Elçilik” əsəri isə 1962-ci ildə Naxçıvan Ölkəşünaslıq Muzeyinin (indiki Naxçıvan Dövlət Tarix Muzeyi) fondunda qeydiyyata alınmış, akademik Kərim Kərimov tərəindən yazılmış “Bəhruz Kəngərli” monoqraiyasında foto şəkli verilmişdir. Sonrakı illərdə bu əsər adı çəkilən muzeyin fondundan müəmmalı şəkildə yoxa çıxmışdır. Bəhruz bəy Kəngərlinin yaradıcılıq yolu nə qədər qısa olsa da, o, demək olar ki, bütün janrlarda özünü sınamış, bu sahələrin hər birində yaradıcı potensialını sərgiləməyə bilmişdir. Bunu onun çoxsaylı süjetli tablo, portret, mənzərə, natürmort, hətta animalistik janrda (“Ördək”,1921 və “Ov itləri”,1922) yaratdığı əsərləri təsdiqləyir. 1962-ci ildə sənətşünas K.Kərimovun yazdığı “Bəhruz Kəngərli” kitabında rəssamın çoxsaylı əsərləri arasında ilk dəfə “Naxçıvan çaparı” əsərinin adı çəkilmiş, illüstrasiyalar sırasında onun ağ-qara fotosu verilmişdir. Ölçüsü və texnikası göstərilməyən bu kompozisiya K.Kərimov tərəindən çəkildiyi il məlum olmayan əsərlərin sırasına daxil edilmişdir. Kitabda həmin lövhənin Moskva Dövlət Tarix Muzeyinin fondunda qorunduğu göstərilib. Əlavə edək ki, 1962-ci ildən başlayaraq bu günə kimi B.Kəngərli haqqında işıq üzü görən bütün məlumatlarda həmin əsərin mövcudluğu və Moskva muzeyində olması göstərilməkdədir. 2014-cü ildə “Naxçıvan çaparı”nın rəngli şəklini kitaba daxil etmək məqsədilə rəsmi şəkildə Moskva muzeyinə müraciət etdik. Həmin məktubda əsərin rəngli fotosunun Bakıya göndərilmısi xahiş olunurdu. Lakin məlum oldu ki, Moskva Dövlət Tarix Muzeyində B.Kəngərlinin belə bir əsəri... ümumiyyətlə yoxdur. Deyilənə görə 30 il ömür sürən rəssam bütün yaradıcılığı boyu 2000 minə qədər əsər yaratmışdır. İndiki halda onun yalnız dörddən biri – 510 ədədi muzeylər tərəindən alınıb
71
S n
t dünyası qorunduğu halda, qalan 1490 əsərin taleyi hələ də naməlum olaraq qalmaqdadır. Rəssamın şəxsi kolleksiyalarda saxlanan bir-neçə əsərinin adı bizə məlum olsa da, bü- tünlükdə onun ayrı-ayrı adamlarda qalmaqda olan əsərləri haqqında hələ də dəqiq məluma- tımız yoxdur. Bəhruz bəyin A.Qazıyevin xa- tirələrində adı çəkilən “Hamamda”, “Ziyarətə gedənlər”, “Kürt yatmış toyuq”, “Müsəlman ailəsində qış kürsüsü”, “Molla məktəbində” və s. əsərlərinin sonrakı taleyi isə məlum de- yildir. Rəssamın bir çox mənbələrdə adlarına rast gəlinən və əmisi İrza ağa, babası Murtuza ağa, əmisi oğlu Hüseyn ağa Kəngərlinski və b. həsr etdiyi portretlərin də yerini müəyyən etmək mümkün olmamışdır. Bəlkə də adları dəqiq göstərilməyən (“Papaqlı kişi”,1913; “Qoca kişinin portreti”,1920-ci illər;”Kişi surəti”,1919; “Tatar(Azərbaycanlı) surəti,1920-ci illər; “Kişi portreti”,1922; “Gənc kişinin portreti”,1921; “Qoca kişinin portreti”,1922 və s.) portretlərdə həmin adamlardan hansısa təsvir olunub? Bütün bu acınacaqlı faktlara baxmayaraq görkəmli rəssamın itkin düşmüş əsərlərinin izinə düşmək, bəziləri haqqında tarixi mənbələrdən az da olsa məlumatlar əldə etmək mümkündür. Belə ki, keçən əsrin əvvəllərində Bakıda çıxan “İqbal”, “Tərcüman” və rus dilində çıxan “Кaspi” qəzetlərinin yazdığına görə, 1914- cü il iyun ayının 14-də Bəhruz bəy Kəngərli hələ tələbə ikən Naxçıvan şəhərində ilk fərdi satış-sərgisini təşkil edib. Bu sərgidə tələbə rəssamın çoxlu sayda natürmort, mənzərə, portret və məişət janrında çəkdiyi əsərlər nümayiş etdirilib. O dövrdə çıxan bir sıra qəzetlərin yazdığına görə, sərgilənən əsərlərin böyük əksəriyyəti tamaşaçılar tərəindən satın alınıb (“İqbal” qəzeti, 16 iyun 1914-cü il, № 679; “Kaspi” qəzeti, 17 iyun 1914-cü il, № 33; “Tərcüman” qəzeti, 24 iyun 1914-cü il, № 136). Alınan əsərlərdən “Qazı bəy dağı”, “Qürub mənzərəsi”, “Müsəlman xanımı çarşabda”, “Ayın tutulması”, “Sail”, “Ağrı dağı”, “Gecə mənzərəsi”, “Rəqs edənlər”, “Müsəlman ailəsində qış kürsüsü” və Bəhruz bəyin avtoportretləri haqqında bilgi verilsə də digər əsərlər haqqında heç bir məlumat verilmir. K.Kərimovun rəssamın yaradıcılığına həsr olunmuş kitabında (1962) 1921-ci ilin fevral ayının 15-də Naxçıvan İnqilab Komitəsinin təşəbbüsü ilə Bəhruz bəy Kəngərlinin 500-ə qədər əsərinin nümayiş olunduğu böyük bir sərginin təşkil edildiyindən bəhs edilir. Bu sərgidəki əsərlərdən 250 ədədi rəssamın razılığı ilə lotereya biletinin uduşu üçün, 250 ədədi isə sərbəst satış üçün nəzərdə tutulmuşdur. Lotereya oyunu əsasən Naxçıvan və İrəvan şəhərlərinin vətəndaşları arasında keçirilmiş və uduşa qoyulan bütün əsərlər satılmışdır. Qalan 250 əsərdən isə
Yüklə 37,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|