Bəhruz Kəngərli nadir istedada malik bir insandır. O, Azərbaycan xalqının
Yüklə 37,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- R¬ssam¯n dºvr³ v¬ m³hiti
- Oskar Şmerlinq
- Moisey Toidze (1871-1953) İosif Rotter (XIX əs.sonu XX əs.əv.) Georgi Qabaşvili
- Şirəli bəy Kəngərli (1864-1910-cu illər) Eynəli bəy Sultanov (1866-1935)
- (1866-1916) Əliqulu Qəmküsar (1880-1919) Rzaqulu Nəcəfov (1884-1938)
K ng rlil r 29
K ng rlil r Kəngərlilər 31
R ssamın dövrü v mühiti Ç ox qısa ömür yolu qarşılığında duyulası dərəcədə məhsuldar işləyən və özünün çoxşaxəli fəaliyyəti ilə əsl ziyalılıq nümunəsi sərgiləyən Bəhruz bəy Kəngərlini sözün əsl mənasında XX əsrin ilk qərinəsini əhatə edən Azərbaycan incəsənətinin ən parlaq siması, yaratdığı əsərləri isə milli təsviri sənətimizə yeni bədii ruh bəxş edən qiymətli irs saymaq olar. Həyat və fəaliyyəti ilə “Azərbaycan rəssamlığının səməndər quşu” ayaması daşımağa layiq olan Bəhruz bəy haqqında ətralı söz açmazdan əvvəl onun dünyaya göz açdığı mühit haqqında danışmağa ehtiyac duyduq. Çünki, XIX əsrin sonu XX əsrin əvvəllərində Azərbaycanda, o cümlədən də rəssamın doğma şəhəri Naxçıvanda, bütünlükdə isə Cənubi Qafqazın mədəniyyət məkanında nələrin baş verdiyini dəyərləndirmədən “Bəhruz bəy Kəngərli fenomen”inin yaranmasına inandırıcı aydınlıq gətirmək çətin olardı. Əgər XIX əsrin rəssamın dünyaya gəlişinə kimi yaşanan mühüm tarixi hadisələrini xronoloji ardıcıllıqla izləməli olsaq, onda ilk növbədə bütöv Azərbaycanın bölünməsini şərtləndirən Gülüstan (1813) və Türkmənçay (1828) müqavilələrinin adını çəkməliyik. Müqavilə İranla Rusiya arasında bağlansa da, əslində onun heç vaxt unudulmayacaq zərbəsi birbaşa Azərbaycana dəydi. Şimali Azərbaycanın o vaxtdan başlanan iqtisadi-siyasi və mədəni-mənəvi inkişafı təbii olaraq bütün mənalarda ruhunu dəyişməyə məcbur oldu. Əgər bunu bilavasitə incəsənət sahəsinə şamil etməli olsaq, bu zaman onun mövcud olan hər bir sahəsinin məna-məzmun tutumunun yeni-yeni çalarlar aldığını vurğulamalıyıq. Memarlıq, təsviri və tətbiqi sənətdə yaranan bədii-estetik dəyərlərin duyulası dərəcədə yeniləşməsi qarşılığında, onların yeni-yeni nümunələrinin bədii ifadə və məna-məzmun tutumunda fərqli estetik dəyər daşıyıcılarının işartıları da görünməkdəydi. Azərbaycan gerçəkliyində incəsənətin bütün sahələrinin təşəkkülündəki bu evolyusiya nə qədər təbii olsa da və bu “yeniləşmə”nin alt qatında gizlənənlər birdən-birə görünməsə də, tezliklə üzə çıxmağa, faş olmağa məhkum idilər. Bilavasitə Azərbaycan təsviri və tətbiqi sənət növlərində bunun qabarıq görünən tərəi milli bədii tanınma nişanı kimi qəbul olunan miniatür üslubunun tədricən Avropa-rus rəssamlığından gəlmə ifadə vasitələri ilə əvəzlənməsi idi. Təbriz miniatür məktəbinin tənəzzülündən sonra Azərbaycan rəssamlarının Qərbin gerçəkçi-realist sənət ənənələri ilə tanışlığı və bunun əvvəlcə “Qacar üslubu” formasında ifadəsi, daha sonra isə rus incəsənəti ilə təmasın nəticəsi olaraq milli tutumlu rəssamlığımızın yeni və yad çalarlarla zənginləşməsi baş verir ki, bu da sonda bir müddət özünü ənənə və müasirliyin vəhdəti formasında (M.Q.İrəvani, M.M.Nəvvab, X.B.Natəvan, Usta Qənbər və b. yaradıcılığı) təzahür etdirsə də, XX əsrin əvvəllərində ölkənin Rusiya tərəindən işğalından sonra bir tendensiya kimi arzuolunmaz hesab olunur. XIX əsrin təsviri və tətbiqi sənətində baş verən bu dəyişikliklərlə yanaşı, milli
32 Naxçıvan – B hruz b yi yetişdir n torpaq 34
(1863-1938) Niko Pirosmani (XIX əs.sonu XX əs.əv.) Cəlil Məmmədquluzadə (1866-1932) Aleksandr Mrevlişvili (1866-1933) Yakov Nikoladze (1876-1951) Moisey Toidze (1871-1953) İosif Rotter (XIX əs.sonu XX əs.əv.) Georgi Qabaşvili (1862-1936) Tiflis – B hruz b yin arzusunu gerç kl şdir n ş h r Naxçıvan – B hruz b yi yetişdir n torpaq 35
Şirəli bəy Kəngərli (1864-1910-cu illər) Eynəli bəy Sultanov (1866-1935) Məhəmməd Tağı Səfərov (1854-1903) Qurbanəli Şərifzadə (1854-1917) Əbülqasım Sultanov (1866-1916) Əliqulu Qəmküsar (1880-1919) Rzaqulu Nəcəfov (1884-1938) Nazlı Tahirova-Nəcəfova (1890-1977) Yüklə 37,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|