Bəhruz Kəngərli nadir istedada malik bir insandır. O, Azərbaycan xalqının
Yüklə 37,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Şirəli bəy Kəngərli oğlu Bəhruzla.
- U޼aqlı¯q ill¬riİ Rəssamın anadan olduğu ev. Naxçıvan, Sabir küçəsi, dalan 1., ev 1.
38 Uşaqlıq ill ri Şirəli bəy Kəngərli oğlu Bəhruzla. 39
Uşaqlıq ill ri N axçıvanda – 1892-ci ildə öz dövrünün qabaqcıl ziyalılarından sayılan Şirəli bəyin ailəsində dünyaya göz açan oğlana Şəmil (Bəhruz) adı veriblər. Sonrakı adının – Bəhruzun mənası “xoş gün” olsa da, bütünlükdə taleyilə adı bir-birinə təzad təşkil edib. Belə ki, Bəhruzun ömür payına ağrılı-acılı cəmisi 30 il düşüb, onun da çox hissəsini səsə həsrətlə yaşayıb... Bu yerdə qeyd edək ki, onun adı rəsmi sənədlərdə Şamil kimi qeyd olunsa (onun oxuduğu rus-tatar məktəbinin 1904-1905-ci illərə aid rus dilində yazılmış sənədlərində də onun adı Şamil Kəngərli kimi qeyd olunmuşdur) da, o, bir rəssam kimi əsasən Bəhruz adı ilə tanınmışdır. İstedadlı rəssam ”Bəhruz” adını və yaxud da ləqəbini isə Tilisdə oxuyarkən götürmüşdür. Bu yerdə onun adının yanında “bəy” sözünün yazılmamasına və bizim bu kitabı məhz bu səbəbdən “Bəhruz bəy Kəngərlinin taleyi” adlandırmağımıza aydınlıq gətirmək istəyirik. Öncə deyək ki, Bəhruza “bəy” titulu daşımaq hüququ Kəngərli bəylərinin varisi kimi verilmişdir. Məlumdur ki, çar Rusiyası dövründə zadəgan titullarını təyin etmək üçün xüsusi komissiyalar fəaliyyət göstərirdi. Belə komissiyalardan biri də bəy komissiyaları idi. 1867-ci ildə Naxçıvanda da bu komissiyalardan biri fəaliyyət göstərməklə əsilzadə nəslindən olanları müəyyənləşdirərək onlara “bəy” titulu daşımaq hüququ verirdi. Belə əsilzadə nəsillərdən biri də Kəngərli bəyləri idilər. Bəhruz da “bəy” titulu daşımaq hüququ olan həmin Kəngərli bəylərinin varislərindən biri idi. Bunun üçün onun nəsil şəcərəsinə baxmaq kifayətdir. Bu yerdə qeyd edək ki, 1947-ci ilə kimi müxtəlif nəşrlərdə rəssam ictimaiyyətə “Bəhruz bəy Kəngərli” kimi təqdim olunmuşdur. Vəfatının 25 illiyinə həsr olunmuş sərginin kataloqunun üz qabığında və titul vərəqində onun adının yanında “bəy” sözü yazılsa da, M.Nəcəfovun yazdığı ön sözdə onun adı sadəcə “Bəhruz Kəngərli” kimi qeyd olunmuşdur. Bu xoşagəlməz ənənə uzun müddət davam etmiş və hətta ölkəmizin müstəqillik qazandığı illərdə ona həsr olunmuş kitab və kataloqlarda da rəssamın halalca bəy titulu ona qaytarılmamışdır. Odur ki. biz müəllilər qələmə aldığımız bu kitabın elə adında mayası haramla yoğrulmuş U޼aqlı¯q ill¬riİ Rəssamın anadan olduğu ev. Naxçıvan, Sabir küçəsi, dalan 1., ev 1. 40 Uşaqlıq ill ri bir siyasi sistemin ondan haqsız olaraq aldığını, gec də olsa rəssama qaytarmağa qərar verdik. Tədqiqatçı alim F.Cəfərovun araşdırmalarına rəğmən demək olar ki, Azərbaycan Dövlət Tarix Arxivində Bəhruz bəy Kəngərlinin ulu babası Məhəmməd Sultan haqda 1808-ci ildə şahzadə Abbas Mirzənin imzaladığı fərman saxlanılır. Həmin fərmandan aydın olur ki, Məhəmməd Sultan İran ordusunda hərbi xidmətdə olmuşdur. O, Kəngərli tayfasının qolları olan Kəc və Bilicilərin 1813-1816- cı illərdə hakimi olmuş və hərbi fəaliyyətinə görə İran hökumətindən pul təminatı – pensiya almışdır. Məhəmməd Sultan 1826-1828- ci illər Rusiya-İran müharibəsindən sonra bir müddət Marağa xanlığında yaşamışdır. O, Marağada çox qala bil- məmiş, ata-yurdu Naxçıvana qa yıt- mışdır. Elə həmin illərdə, yəni 1828- 1829-cu illər rus-türk müharibəsində iştirak etmiş və Rusiya ordusunun giziri rütbəsini almışdır. Əvvəldə də qeyd etdiyimiz kimi, Bəhruz bəy Kəngərlinin babası Murtuza ağa Şirəli bəy oğlu dövrünün tanınmış hərbçilərindən olmuşdur. Sənədlərdə onun ştabs-rotmistr hərbi rütbəsində olduğu yazılmışdır. Murtuza ağanın üç oğlu olmuşdur: Şirəli bəy, İrza ağa və Qədir ağa. Ulu babası Hacı Lütfəli Sultan isə birinci Kalbalı xanın hakimiyyəti dövründə Naxçıvan xanlığının qoşun rəisi vəzifəsində çalışmışdır. Bəhruz bəy Kəngərlinin ata və ana tərəfdən olan hər iki babası Naxçıvan xanlarının daşıdıqları hüquqa malik idilər... Naxçıvan Muxtar Respublikası Dövlət Arxivində toplanmış sənədlər Kəngərlilər ailəsi barəsində dəqiq məlumat almağa imkan verir. Bu yerdə gəlin tarixçi-alim Fəxrəddin Cəfərovun yazdıqlarına mü- ra ciət edək: “Şirəli bəy Murtuza ağa oğlu Kəngərli 11 mart 1864-cü ildə Nax çıvan şəhərində anadan olmuşdur. Nax çıvan qəza mək- tə bini bitirən Şirəli bəy 1878-ci ildə Tilis gim naziyasına daxil olaraq 8 iyun 1883-cü ildə gimnaziyanın 6-cı kursunu bitirmiş və ona 425 №-li şəhadətnamə verilmişdir. Şirəli bəyin xidmət dəftərçəsində göstərildiyi kimi, o, 1883-1886-cı illərdə hərbi qulluqda olmuşdur. 1886-cı ilin avqust ayından 1897-ci ilin sentyabr ayınadək onun hansı yerdə işləməsi barədə xidmət kitabçasında heç bir məlumat yoxdur. Xidmət kitabçasında göstərildiyi kimi, o, öz ailəsini Naxçıvan şəhərində va li deyn lə- rindən miras qalmış dükanının, habelə Nax- çıvan qəzasının Kültəpə və Teyvaz kənd- lə rindəki meyvə bağlarının gəliri hesabına do landırırmış. 1897-ci ilin 13 sentyabrında Şirəli bəy Kəngərli Naxçıvan Ədalət Məhkəməsi hakiminin qərarı ilə məhkəmə dəftərxanasında birinci dərəcəli mülki qulluqçu vəzifəsinə təyin olunur. Şirəli bəy 24 iyun 1898-ci ildən 1899-cu ilədək Naxçıvan Ədalət Məhkəməsi katibinin köməkçisi vəzifəsində işləmiş və 12 mart 1900-cu ildə öz xahişi ilə tutduğu vəzifədən azad edilmişdir. Yenə uzun bir müddət, yəni 12 mart 1900-cu ildən 1 noyabr 1908-ci ilə kimi heç bir qulluqda işləməmiş, yuxarıda deyildiyi kimi, öz şəxsi təsərrüfatında çalışmış, dükan və təsərrüfatından gələn gəlir hesabına yaşamışdır. Əziz Şərif. Yüklə 37,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|