Bəxtiyar tuncay

 
253 
həməşə zrf. – həmişə: Yazıxlımen közlərim bilə: həməşə baxıp özgələrninq 
sürətinə,  suxlanıpmen  er  kişigə,  igitkə,  özgəninq  tirlikinə  közüm  bilə  körüp, 
esim  bilə  suxlanıpmen  da  ne  ki  köz  yazıxı  bar,  barçanı  xılınıpmen,  meğa 
Tenqrigə.  Həmişə  başqalarının  üzünə  baxaraq  kişilərlə,  gənc  oğlanlarla 
əylənməklə,  başqalarının  varına  bilərəkdən  paxıllq  etməklə  gözlərimlə  günah 
etmişəm və yer üzündə nə qədər gözlə edilən günah varsa Tanrı qarşısında hamsını 
etmişəm. 
həngəmə  ism. (<  azərb. < ər.) – həngamə, qatmaqarışıqlq:  Bizgə  negə  kerək 
bununqkibik ulu həngəmə? Bu qədər böyük həngamə bizim nəyimizə lazım? 
hər  //  her  əvz.  (<  azərb.  <  frs.)  –  Hər  kez.  Hər  dəfə.  Hər  vaxt.  Hər  vaxt 
(zaman). 
həyva (-lar) ism. – heyva: Həyva ağaçı. Heyva ağacı. 
hilla Bax: hillə 
hillal ism. (ər.) – diştəmizləyən 
hillalan ~   Bax: hillələn ~   
hillalı Bax: hilləli 
hillalıx // hillalix // hillalik Bax: hilləlik 
Hillarion  //  Yilarion,  Ğilarion,  Ilarion  (-nunq)  x. ism.  –  İllarion  (291-371). 
Fələstində çox sayda xristian monastrı yaratmış missioner. 
hillə ism. (< azərb. < frs.) – hiylə 
hilləbaz ism. (< azərb. < frs.) – hiyləbaz, hiyləgər: Hilləbaz ya paxıl. Hiyləbaz 
ya paxıl. 
hillələn ~    // hillalan ~   fel. – hiyləgərlik etmək 
hilləli  (-ninq,  -ni,  -dən,  -lər,  -lərninq)  //  hillalı  (-dən,  -lər)  sif.  –  hiyləli, 
hiyləgər, hiyləgərcəsinə 
hilləlik (-tir, -ni, -i, -indən, -lərindən) // hilləlix (-ninq, -ni, -nı) // hillalix (-i) // 
hilləlik  //  hillalıx  (-nı,  -lar)  ism.  –  hiyləgərlik:  Ağzım  menim  aytkay 
toğruluxunqnu (artarlıxınqnı) seninq, hər kün ögüvlükünqnü (ögövlükünqnü) 
seninq, neçik dügül ki hilləlixni nemə bilir edim bitikçilikninq (neçik ki üstətlix 
nemə  bilgəy  edim  difdərdən)  (Məz.  70/71:  15).  Dilim  hər  zaman  Sənin 
həqiqətlərini  təkrar  edəcək,  Sənə  alqış  söylyəcək,  çünki  bizim  kitabımızda 
hiyləgərliyə yer yoxdur. 
him  I  (-dir,  -ninq,  -gə,  -ni,  -i,  -idir,  -inə,  -in,  ~indən,  -lər,  -lərni,  -ləri,  -lərin) 
ism. (azərb.) – him, bünövrə, təməl 
him II Bax: hem, bınyatlılıx 
hindi sif. (< azərb. < frs.) – hindi, hidlilərə xas, Hindistana xas 
Hindistan Bax: Hıntisdan 
Hint // Hndi x. ism. – Hindistan: Özgə cınslar da Cur (Cura) da joğovurtlar 
Hintninq //  Joğovurtu Hindistannınq). Başqa xalqlar və Hindistanın xalqları. 
hizlik (-ni, -lərindən) Bax: hilləlik 
Hındistan Bax: Hıntisdan 
hındistanlı Bax: hıntistanlı 
Hıntisdan (-nınq) // Hıntistan (-nınq) // Hindistan (-nınq, -dan) // Hindistan 
// Hndistan (-nınq, -larnnq) // Hntısdan (-larnınq) // Hntisdan (-da) // Hntistan (-
nnq) // Hndustan // Hundustan // Huntistan (-nınq) // Huntustan (-nınq) x. ism. – 

---

 
254 
Hindistan:  Özgə  cınslar  da  Cur  (Cura)  da  joğovurtlar  Hintninq  //    Joğovurtu 
Hindistannınq).  Başqa  xalqlar  və  Hindistanın  xalqları.  Birininq  atı  Pisondur, 
oldur  ki,  barça  çövürür  Huntustannınq  ulusun,  xayda  altındır  Birinin  adı 
Fisondur, bu o çaydır ki, qızılla bol Hondistanı başdan ayağa axaraq keçir. 
Hıntistan Bax: Hıntisdan 
hıntistanlı (-lar) // hentisdanlı (-lar) // hındistanlı (-lar) // hndistanlı (-lar) // 
hntistanlı (-lar) // huntistanlı (-lar) ism. – hindistanlı: Kelgəylər friştələr (elçilər) 
Mısırdan;  Hintistanlılar    (Hndistanlılar)  ilgərtin  xol  berüçi  bolsarlar 
(bolğaylar) Tenqrigə (xol bergən bolğaylar alnına Tenqrininq (Məz. 67/68: 32). 
Misirdən Allahın hüzuruna elçilər gələcək,  
Hindlilər da Ona əl açacaqlar. 
hıreşdağabed Bax: hreşdağabed 
hırsız Bax: harsız 
hıseb Bax: hesep 
Hntisdan Bax: Hıntisdan 
hntistanlı Bax: hıntistanlı 
Hntısdan Bax: Hıntisdan 
hol Bax: hal 
honin  ism. – hun. Türk tayfalarndan biri:  Evet  ki  baduhas  edi  yazıxlılarğa, 
yoxsa işi Tenqrininq edi, körklülük boldu adamlarğa ki bir alçax tildən köp da 
türlü-türlü  xuvatka  ayırıldı.  Imşax  sözlü  Helen  milləti,  hroznıy  sözlü  Franğ 
milləti,  yürəkləngən  kibik  Honin  milləti,  xoltxa  kibik  Asori,  körklülük  bilə 
Alpan milləti, kültkülü Kut milləti, aldağan kibik Ekipdaçi milləti, açıx Parsi 
milləti,  tez  sözlüvüçi  Hndi  milləti,  tahimli  sözlövüçi  Ermeni  milləti.  Bəli, 
günahlara  görə  cəza  Tanrının  insanlara  görkü  idi  ki,  bir  tək  dil  çox  və  cürəbəcür 
dillərə ayrıldı. İncə sözlü ellin (yunan) milləti, qəzəbli firəng (latın) milləti, ürəkli 
(cəsarətli) hun milləti, dua kimi aysor (Aşşur), gözəllik timsalı alpan (alban) milləti, 
gülməli qot (alman) milləti, yalançı qibti (kopt) milləti, ac-yalavac fars milləti, tez-
tez danışan hind milləti, xoşagəlimli arami milləti. … 
hor Bax: ör 
Horom (-larnınq) x. ism. – Hurum, Urum. Rumlular (yunanlar) ölkəsi.  
hosdovanel  bol  ~  fel.  (<  erm.  hosdovanel  +  alb.  bol  ~)  –  tövbə  etmək, 
günahlardan təmizlənmək 
höküm (-lər, -lərni) // hükm (-ünq) ism. (< azərb. < ər.) – hökm 
hörmət (-tir, -ninq, -kə, -ni, -tə, -tədirlər, -tən, -im, -imni, -ınq, -inqə, -inqni, -i, 
-idir,  -ininq,  -inə,  -in,  -ini,  -ində,  -indən,  -imiz,  -imizdir,  -lər,  -ləri,  -lərinə,  -
lərindən) ism. . (< azərb. < ər.) – hörmət: Manqa asrı ulu hörməttə boldular yaxşı 
klavuçılarınq  (ululanğan)  boldu  dostlarınq  seninq,  Tenqri,  da  asrı 
xuvatlandılar  buyruxçıları  alarnınq  (Məz.  138/139:  17).  Sənin  dostların  mənə 
aşırı  dərəcədə  çox  hörmət  etdilər.  Onların  hökmü  haqqdır.  Evet  sen,  Biy, 
boluşuçum menim, hörmətim da biyiklətüçi başımnı menim (Məz. 3: 4). 
Amma Sən, ya Rəbb, ətrafımda sipərsən,  
Şərəfimsən, başımı ucaldan Sənsən!  
Evet yalğız hörmətimni menim sağışladılar keri etmə mendən, yügürdülər də 
(da  yügürdülər)  susamaxlarında  (susamaxlarına)  kendilərininq    //  Tek  yalğız 

---