Bəxtiyar tuncay

 
255 
hörmətimni  sağış  ettilər  salma  mendən  da  bardılar  susağanlarına 
kendilərininq  (Məz. 61/62: 5). 
Diliniz xeyir-dua söyləsə də,  
Qəlbiniz lənət yağdırır. 
hörmətlə ~ (-mə, -məgə, -nqiz, -dim, -dinq, -di, -dix, -dinqiz, -dilər, -mədim, -
mədinq, -mədi, -mədilər, -dinq esə, -rmen, -r, -rbiz, -rlər, -məs, -məsbiz, -məssiz, -
məslər, -r edi, -r edinqiz, -rlər edi, -gəysen, -gəy, -gəybiz, -gəysiz, -gəylər, -məgəy,
 
-məgəybiz,  -məgəylər  edi,  -məsə,  -sər,  -gənlərninq  –məx,  -məxim,  -məxin,  -
məxindən,
 
-məmək,  -p,  -miyin)  fel.  -  hörmət  etmək,  hörmətini  saxlamaq:  Budur 
sebəpi, hörmətləp uradın biylikinqizninq. Səbəbi budur, hörmətlə böyüklərimizin 
nəzərinə çatdrıram. 
hörmətli  (-dir,  -lər)  sif.  –  hörmətli:  Kel,  otur  yoğarı,  hörmətli  xatın. 
Hörmətli xanım, buyurun yuxarı başa. 
hörmətli-ezətli sif. (azərb.) – hörmətli-izzətli 
hörmətsiz (-ni) sif. – hörmətsiz: Hörmətsiz oğul. Hörmətsiz oğul. 
hörmətsizlik  (-kə,  -ni,  -in)  ism.  -  hörmətsizlik:  Sağışladılar  da  sözlədilər 
yamanlıx  bilə,  hörmətsizlikni  biyiklikkə  sağışladılar  //  Sağış  ettilər  da 
sözlədilər yamanlıx bilə, kerəksizlikni biyiklikkə sağış ettilər (Məz. 72/73: 8). 
Pis niyyətli sözləri ilə insanlara istehza edirlər,  
Onlara yuxarıdan baxıb hədə-qorxu gəlirlər.  
hreşdabed Bax: hreşdağabed 
hreşdağabed  (-ninq,  -gə,  -ni,  -dən,  -i,  -lər,  -lərninq,  -lərgə,  -lərni,  -lərdən)  // 
hireşdağabed (-lər) // hreştabed (-ninq, -ninqdir, -lər, -lərninq, -lərgə, -lərni, -ləri) 
//  hriştağabed  (-ninq)  //  hreşdabed  (-lərgə)  ism.  (orta  fars)  –  baş  mələk,  böyük 
mələk:  Hreşdağabed  -  friştələrninq  ağası,  başı.  Böyük  mələk  –  məlklərin ağası, 
başı Müq. et: friştəğabed // friştəğabed // hreşdabed 
Huntistan Bax: Hıntisdan 
Huntustan Bax: Hıntisdan 
huzur  (-nunq,  -u,  -lar,  -larğa,  -larda)  //  ğuzur  (-ları)  ism.  (<  azərb.  <  ər.)  – 
hüzur: Evet xaysıları  ki sekindirlər, alar menqərirlər (menqərsərlər) yerni da 
huzur  etsərlər  köp  eminliklərində  kendilərininq  //  Yoxsa  kimlər  ivaştır,  alar 
menqərgəylər  yerni  da  tingəylər  köp  eminliklərinə  kensilərininq  (Məz.  36/37: 
1). 
Pislik edənlərə görə narahat olma,  
Fitnəkarlıq edənlərə qibtə etmə.  
Tezliklə onlar ot kimi quruyacaq,  
Yaşıl çəmən kimi tez solacaq.  
huzurlu  sif.  –  hüzurlu:  Aldı  Biy  Tenqri  adamnı  da  xoydu  anı  uçmaxta 
huzurlu  ki,  işləgəy  anı  da  saxlağay  (Yar.  2:  15).  Rəbb  Tanrı  insanı  götürüb 
hüzurlu Cənnətə qoydu ki, oranı becərsin və saxlasın. 
huzurlux  (-umda)  //  huzurluq  (-unqnunq)  ism.  –  hüzurluluq:  İçkəylər  alar 
semizlikindən  ovunqnunq  seninq  da  axın  suvların  huzurluqunqnunq  seninq 
bersərsen  içmə  alarğa  //  İçkəylər  alar  bərəkatindən  övinqninq  seninq  da 
özənin imşaxlıxınqnınq seninq bergəysen içmə alarğa (Məz. 35/36: 9).  
Evinin bolluğu ilə onları doydurursan,  

---

 
256 
Sənin hüzurluluq verən çayından onları içirirsən.  
hükm Bax: höküm 
hünər  (-in,  -lər)  ism.  (<  azərb.  <  frs.)  –  hünər,  bacarıq:  Zera  işi  üçün 
Eyəmizninq  ölümgə  yovux  boldu,  hünər  etti  can  bilə  barabar  ki  toldurğay 
sizinq eksiklikinqizni menim xuluxumdan (Fil. 2: 30). Çümki Məsihin işi naminə 
ölümə  yaxın  oldu,  ürəkdən  hünər  göstərdi  ki,  mənə  göstərdiyiniz  qulluqdakı 
əskiklərin yetini doldursun. 
hünərli sif. – hünərli 
Hünər-Melik x. ism. – alban şəxs adlarından biri 
 
 
 
X 
 
 
xabax   I  (-qa, -nı, -ta, -tan, -ı, -ınınq, -ına, -ında, -lar, -larnı, -larda, -lardan, -
ları,  -larına,  -larпn)  ism.  –  qapı,  darvaza:  Xabax  çıxarısına  şəhərninq.  Şəhər 
qapısının arxasınsda. 
xabax  II ism. – qabaq, balqabaq: Xabax terəki. Balqabaq tağı. 
xabaxçı ism. – qapıçı, darvaza gözətçisi 
xabapçı Bax: səbəpçi 
xabar Bax: xabər 
xabartqan  //  xapartqan  ism.  –  yağda  bişirilən  qabarıq  formalı  kökə  növü. 
Yağlı kökə bayramında bişirilir: Xapartqan keşə. Yağlı kökə gecəsi.
 
xabaş ism. – həbəş: Xabaş milləti. Həbəş milləti. Bax: abaş 
xabər  (-ninq,  -nı,  -də,  -i,  -inə,  -in,  -imizdə,  -lərni)  //  xabar  (-ınqnı)  ism.  (< 
azərb.<  ər.)  –  xəbər:  Ansizim  yaman  xabər.  Gözlənilmz  pis  xəbər.  Başxış 
sövünçlü  xabər  üçün...  Bəxşiş  barədə  xoş  xəbər  üçün...  Menim  anınq  üçün 
xabərim yox. Onun üçün yeni xəbərim yoxdur. 
xabərdar sif. – xəbərdar 
xabərsiz sif. – xəbərsiz 
xabırğa Bax: xaburğa 
xabux  (-u,  -ununq)  ism.  –  qabıq:  Xabuxnu  ağaçtan  yonıyırmen.  Ağacın 
qabığını yonuram. 
xabul  (-dur,  -dır,  -um)  ism.  (<  azərb.<  ər.)  –  qəbul:  Söviyim  seni,  Biy, 
xuvatım  menim,  Biy,  toxtatuçım  menim,  işançım  menim  da  xutxaruçım 
menim.  Tenqrim  boluşuçım  menim,  da  men  umsanırmen  anqar,  işançım 
menim, munquzu xutxarılmaxımnınq menim, xabulum menimdir (Məz. 17/18: 
3). Sevirəm Səni, ya Rəbb, gücüm-qüvvətim, toxdatıcım mənim, yalnız Sənə ümid 
edirəm, xilaskarım. Ey Tanrı, köməyim, yalnz Ona ümid edirəm, Ondan gələn xilas 
və yardım qəbulumdur. 
xabul kör  ~ fel. – qəbul görmək, qəbul etmək: Nek xabul körərmen? Necə 
qəbul edə bilərəm. 

---