Bəxtiyar tuncay

 
18 
toxtatmadı  Tenqridə  canın  kensininq  (Məz.  77/78:  8).  Onlar  dikbaş,  qıcıq 
yaradan bir millət (cins) idilər. Ürəkləri Tanrıya dönük, könülləri vəfasız idi. 
açığlı  //  açıxlı  (-larnı)  sif.  –  1.əzabverici,  üzücü;  2.  acıqlı,  hiddətli,  qəzəbli: 
Tenqri  sığındırır  bir  yergə  bilə  övdə  da  çıxarır  kensininq,  ol  türlü  açığlılarnı 
ki, tiniptirlər kerezmanlarda (Məz. 67/68: 7). Tanrı kimsəsizlərə ev qurur, əsirləri 
firavanlığa çıxarır, acığına tuş gələnlər isə quru yurdda yaşayır. Sen açğlı bağından 
ölümnünq  açtınq  inamlılarğa  köktəki  xanlıxnı.    Sən  inananları  ölümün  acıqlı 
pəncəsindən  qurtarıb  onlara  göydəki  Xanlığının  qapılarını  açdın.  Sen  sonqğuda 
xurban  bu  tendə  soyuldunq  xaç  üsnə  açığlı  xıyınınq  bilə  bizgə  xutxarılmax 
üçün.  Sən  sonda  bizləri  qurtarmaq  (xilas  etmək)  naminə  öz  bədənini  qurban 
verərək, dözülməz acılarla (əzablarla) xaç üstündə soyuldun. 
açığlıx  (-ndan)  ism.  –  bəla,  fəryad,  məyusluq,  pərişanlıq,  əzab:  Anq  açığlıx 
bilə  toğulğan  yaşlarınqnı  seninq.  Məyusluqdan  (pərişanlıqdan)  doğulan  göz 
yaşlarını yadına sal. Berkəyt meni açığlıxından eski duşmannıq. Əski düşmənin 
əzabına qarşı mənə güc ver (məni bərkit).  
açıx Bax: aç I 
açıx (-men, -tır, -tırlar, -nınq, -qa, -nı, -lar) sif – açıq. Qapalı olmayan, örtülü 
olmayan:  Ağızları  açıx  tamaxlarına  dirə  da  ağızlarından  çıxıyır  otlu  sasımş 
xurtlar.  Ağızları  mədələrinə  qədər  açıqdır  və  ağızlarından  iylənmiş  odlu  qirdlar 
çıxır. Açıx başı bilə. Örtüksüz başı ilə. Kim ki sözlər yazıx sınqarı üçün, anı açıx 
yergə sürgəy edim (Məz. 100/101: 5). Kim ki, şər-böhtan ataraq günaha batsa, onu 
açıq  yerə  sürgün  edərəm.  Ağızlarımız  bizim  açıxtır  sizgə  xarşı,  Qornaçılar  da 
yürəkimiz bizim çeşilgən (II Kor. 6: 11). Ey Korinflilər, sizinlə açıq danışırıq və 
ürəyimizi  sizə  açmışıq.  Çağır  fərahlatır,  sarı  yağ  açıx  etər,  ötmək  toxtatır 
adamnınq  yürəkin  (Məz. 103/104: 15). Çaxır ürəyi xoşhal edir, sarı yağ (zeytun 
yağı)  üzləri  güldürür,  çörək  adamın  ürəyinə  toxtaqlıq  verər.  Açıx  xoymax. 
Müdafiəsiz  qoymaq.  Xaytıp  açıxmen  hər  sahat  (ll  Kor.  5:  6).  Buna  görə  hər 
zaman  (sizlərə)  açığam  (səmimiyəm).  Surb  qoys  açıx  avaz  bilə  cuvap  berdi 
törəçigə (ll Kor. 7: 16).   Müqəddəs bakirə (Məryəm) hakimə aydın bir səslə cavab 
verdi. Ber, Biy, oyaxlıx esimə menim da saxtlıx barça boğunlarıma, açıx es bilə 
da oyax sağış bilə tınğaymen. Ya Rəbb, ağlıma oyaqlıq və bütün bədən üzvlərimə 
sayıqlıq  ver,  aydın  ağıl  və  oyaq  düşüncələrlə  dincəlim.Bolsun  seninq  sadağanq 
yapux  da  Atanq  seninq  ki  köriyir  yapux,  tölövün  etər  sanqa  açıx  (Мat. 6: 4). 
Belə  ki  verdiyin  sədəqə  gizli  qalsın.  Gizlində  olanı  görən  Atan  səni  açıq-aşkar 
mükafatlandıracaq.  
açıx  ~  (-sınlar,  -tılar,  -sam,  -sarlar,  -qan,  -qanlarğa)  fel.  –  acımaq,  aclıq  hiss 
etmk, ac olmaq: Xaytsınlar  keçədən, açıxsınlar neçik itlər da yürüsünlər şəhər 
çövrəsinə  (Məz.  58/59:  7).  Qayıtsınlar  gecədən,  it  kimi  acısınlar  və  şəhərin 
dövrəsində  var-gəl  etsinlər.  Ulu  xocalar  miskinləndilər  da  açıxtılar,  evet, 
xaysılar ki, xolarlar Biyni, eksilməgəy alardan barça yaxşılıx (Məz. 33/34: 11). 
Varlılar  miskinləşmiş  və  ac-yalavac  günə  düşmüşlər,  amma  kimlər  ki  Rəbbə  dua 
edir  onların  ruzi-bərəkəti  əskik  olmaz.  Açxtılar  da  unuttular  işlərin  anınq  da 
fikir  etmədilər  sağışına  anınq  (Məz.  105/106:  3).  Onlar  acıdılar  və  Onun 
(Tanrının) işlərini (buyuruqlarını) unutdular və Onun iradəsi barədə fikirləşmədilər. 
Açıxtılar  da  susadılar  da  canları  alarnın  alarda  əskildilər  (Məz.  106/107:  5). 

---

 
19 
Acıdılar  və  susadılar  və  onların  canları  (taqətləri)  əskildi  (azaldı).  Egər  açxsam, 
sanqa nemə heç aytmam, zera menimdir dünya tügəlliki bilə kendininq (Məz. 
49/50: 12). Əgər acısam, sənə heç nə demərəm, çünki dünyanın tamamı mənimdir. 
açıxlan  I ~ Bax: açıx ~ 
açıxlan  II ~ Bax: açığlan ~ 
açıxlat ~ Bax: açığlat ~ 
açıxlı Bax: açığlı  
açıxlıx  I  (-qa,  -ı,  -ından,  -lar)  ism.  –  açıqlıq,    əliaçıqlıq,  səmimilik,  rahatlıq: 
Kim ki comarttır açıxlıx bilə (Rom. 12: 8). Kim ki comərddir əliaçıqlıqla (sədəqə 
versin).  Yalbarıyıx  da  xolıyıx  Andan  ki,  uzunluxun  kündüznünq  eminlik  bilə 
da barça könqül xoşluxununq açıxlıxı bilə etgəy keçirmə bizgə. Ona yalvaraq və 
dua edək ki, bütün gün uzunu bizə tam bir səmimiyyətlə hüzur və açıqlıq (rahatlıq) 
qismət  etsin  Alqışlanqız  buz  da  açıxlıx,  zəmhəri  da  xar  Biyni  (Dan.  3:  71-72) 
Bəyin (Rəbbin) buzuna, aydın səmasına, şaxta və qarına şükr edin. 
açıxlıx  II Bax: açığlıx 
açıxmax  (-lar)  f.  ism.  –  aclıq  hissi.  Qida  yetərsizliyinin  doğurduğu  hiss. 
Toxluq hissinin ziddi. 
açıxmaxlıx  ism. – aclıq. Qida yetərsizliyi. Toxluğun əksi: Sımarlamax inam 
üçün da yengil könqül bilə xulux üçün, xaysından başxa ki tez açıxmaxlıx bar 
üsnə (l Tim 1: 18). Olmadıqlarında mənəvi aclığın ortalığa çıxdığı inam və vicdanlı 
ibadət barədə vəsiyyət. 
açıxtan  Bax: açlıx (-tan). 
açıxtırmax fel. – ac salamaq. Kimisə acımağa məcbur etmək. 
açıl ~ (-max, -maxqa, -maxı, -ma, -mınça-qaın, -sın, -dı, -dılar, -ıptır, -ır, -mas, 
-ıyır,  -ır  edi,  -ğaymen,  -ğay,  -ğaylar,  -salar,  -ğan,  -ğandır,  -ğandrlar,  -ğanda,  -
ğandan,  -  ğan  bolsa,  -ğanı,  -ğaçox,  )  fel.  –  açılmaq,  cuşa  gəlmək,  səmimi  olmaq, 
alışmaq,  yanmaq:  Açıldı.  Açıldı.  Açılğan.  Açıq.  Zera  ağzı  yazıxlınınq,  ağzı 
hillalınınq  açıldı  üstümə  menim  (Məz.  108/109:  2).  Çünki  haram  yeyənin 
(günahkarın)  də,  halal  tikə  yeyənin  də  ağzı  üstümə  açıldı.  Anqar  umsandı 
yürəkim, faydalı boldu da açıldı boyum (Məz. 27/28: 7). Qəlbim Ona güvənəndə 
köməyimə  çatır.  Sevincdən  qəlbim  cuşa  gəlir.  Açılıptır  sanqa  eşiki  uçmaxnınq. 
Cənnətin  qapısı  üzünə  açılıbdır.  Sen  kirdinq  aralarına  da  eşik  açılmınça  xaldı 
yapıx.  Sən  aralarına  girdin,  amma  bu  zaman  qapı  açılmamış  və  bağlı  qalmışdı. 
Xaxıyırmen  ki,  açılğay  manqa  xarşı.  (Qapını)  döyürəm  ki,  üzümə  açılsın. 
Xaxınqız ki, açılğay sizgə (Luk: 11: 9).  Döyün ki, üzünüzə açılsın. Göründülər 
çovraxları  suvnunq  da  açıldılar,  belgili  boldular  himləri  dünyanınq  (Məz. 
17/18:  16).  Suların  dərinlikləri  göründü,  dünyanın bünövrəsi  açıq qaldı.  Ol  sahat 
açıldı kök. O saat göy üzü açıldı. Açıldı yer da yuttu Tatannı da yaptı taborların 
Apironnunq  (Məz.  105/106:  17).  Torpaq  yarılıb  Datanı  uddu,  Aviramla 
yoldaşlarını  yerə  batırdı.  Kes-kenetə  yarıx  açıldı  tamuxta.  Dərhal  cəhənnəmdə 
işıq yandı. Közleri açılır cannınq da tenninq. Gözləri açılır ruhun da və bədənin 
də.  Xalğanınq  berdinq  yemə,  xaysı  ki  yep  açıldı  közləri  tanımağa  bitikninq 
xuvatın.  Müqəddəs  kitabın  qüvvəsini  tanımaları  üçün  qalıb  onlara  gözlərini  açan 
(mənəvi)  qida  verdin.  Sözləri  Eyəmizninqdir  sözlər  ari,  nemik  da  kümüş 
tanqlanğan  da  sinəlgən,  yerdən  arıtılğan  da  açılğan  yeti  kez  torpaxtan  (Məz. 

---