Bəybala xankiŞİyev şahrza əLİyev
II FƏSİL. BÜDCƏ UÇOTU VƏ HESABATIN BÜDCƏ
Yüklə 4,91 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- II FƏSİL. BÜDCƏ UÇOTU VƏ HESABATIN BÜDCƏ PROSESİNDƏ ROLU VƏ MİLLİ MÜHASİBAT UÇOTU STANDARTLARI
- 2.1. Büdcə qanunvericiliyi və büdcə prosesi
34
PROSESİNDƏ ROLU VƏ MİLLİ MÜHASİBAT UÇOTU STANDARTLARI 2.1. Büdcə qanunvericiliyi və büdcə prosesi, 2.2. Dövlət büdcəsinin mahiyyəti və onun iqtisadiyyatın inkişafında rolu, 2.3. Mühasibat uçotunun beynəlxalq standartlara keçməyinin zəruriliyi, 2.4. Büdcə təşkilatları üçün Milli mühasibat uçotu Standartları
Büdcə hüququ büdcənin tərtibi, müzakirəsi, təsdiqi və icrası zamanı dövlət idarəetmə və hakimiyyət orqanlarının hüquqi normalarının məcmusunu özündə əks etdirir. Büdcə hüququ əsasında dövlətin büdcə sistemi fəaliyyət göstərir və qurulur. Büdcənin tərtibi, müzakirəsi və təsdiqi zamanı mərkəzi və yerli icra hakimiyyəti orqanlarının büdcə hüququ onların arasında iqtisadi və idarəetmə funksiyalarına uyğun olaraq müəyyən edilir. Büdcə hüququnun inkişaf etdirilməsi üç istiqamət üzrə aparılır. Bunlar vergi hüququ, xərc hüququ və illik büdcəni təsdiqetmə hüququdur. Büdcə hüququ məsələsində, hər şeydən əvvəl, vergilərin Milli Məclis tərəfindən nə qədər vergi yığma imkanı bilindikdən sonra büdcə xərclərinin təsdiq edilməsi və maliyyələşdirilməsi hüququnun açıqlanması mərhələsi gəlir. İllik büdcənin təsdiq olunması mərhələsi çox məsuliyyətli bir mərhələdir. Bu zaman büdcənin icrasının təmin edilməsi kimi mühüm məsələ öz kəskinliyi ilə qarşıya çıxır. Büdcə sistemi haqqında Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasından, büdcə sistemi haqqında qanuna müvafiq olaraq hər büdcə ili üzrə qəbul edilən dövlət büdcəsi haqqında qanundan, digər
qanunlardan və
normativ-hüquqi aktlardan, habelə Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqavilələrdən ibarətdir.
35
Azərbaycan Respublikasında büdcə sistemini Azərbaycan Respublikasının dövlət büdcəsi, Naxçıvan Muxtar Respublikasının büdcəsi və yerli büdcələr təşkil edir.
Büdcə sistemi bu sistemə daxil olan büdcələrin vahid prinsiplər əsasında fəaliyyətinə və onların müstəqilliyinə əsaslanır. Büdcə sisteminin vahidliyi tənzimləyici mədaxil mənbələrindən istifadə etmək, məqsədli büdcə fondları yaratmaq, maliyyə ehtiyatlarını müxtəlif səviyyəli büdcələr arasında bölüşdürmək vasitəsilə büdcələrin qarşılıqlı əlaqəsinə əsaslanır. Büdcə sisteminin vahidliyi yeni büdcə təsnifatı, büdcə sənədləri və formalarından istifadə olunması, büdcələrin icrasına dair müntəzəm hesabatın və icmal büdcə hesabatının hazırlanması və qanunvericiliklə müəyyən olunmuş qaydada təqdim edilməsi yolu ilə təmin edilir. Büdcələrin müstəqilliyi mövcud qanunvericiliyə uyğun olaraq mədaxil mənbələrinin və vahid büdcə təsnifatı çərçivəsində xərclərin istiqamətlərini müəyyənləşdirmək hüququnun olması ilə təmin edilir. Dövlət büdcəsinin, Naxçıvan Muxtar Respublikasının büdcəsinin və yerli büdcələrin tərkib hissəsi kimi məqsədli büdcə fondları yaradıla bilər. Bu fondlar müstəqil mədaxil mənbələrinə malik ola bilər. Məqsədli büdcə fondları üzrə daxilolmalar və xərclər büdcələrin gəlir və xərc hissələrində ayrıca göstərilməklə müvafiq maliyyə əməliyyatları xəzinədarlıq vasitəsilə həyata keçirilir. Məqsədli büdcə fondlarının vəsaiti müəyyən edilmiş təyinatı üzrə istifadə olunmalıdır və onların başqa məqsədlər üçün xərclənməsinə yol verilmir. Məqsədli büdcə fondlarının hesablarında ilin sonuna qalan vəsait onların növbəti ildə gəlirlərinə daxil edilir. 36
Məqsədli büdcə fondları müstəqil mədaxil mənbələrinə malik olmayaraq müvafiq büdcələrdən ayırmalar hesabına formalaşdıqda, bu fondlar həmin büdcələrin xərc hissəsində əks etdirilir. İlin sonuna fondların hesablarında qalan istifadə olunmamış vəsait maliyyələşdirmə mənbəyinə qaytarılır. Dövlət büdcəsində, Naxçıvan Muxtar Respublikasının büdcəsində və yerli büdcələrdə nəzərdə tutulmayan xərclər və fövqəladə hallar üçün məbləği müəyyən edilən ehtiyat fondu yaradılır. Ehtiyat fondunda vəsaitin həcmi növbəti büdcə ilinin gəlirinin 5 faizindən artıq olmamaqla və əvvəlki illərdə bu xərcin faktiki icrası baş verən fövqəladə halların statistikası nəzərə alınmaqla müəyyən edilir. Ehtiyat fondu vəsaitinin istifadə olunma müddəti büdcə ilinin sonunda başa çatır. Ehtiyat fondunun vəsaitindən istifadə qaydaları Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabineti və bələdiyyələr tərəfindən təsdiq edilir. Büdcəyə daxiolmalar vəziyyətindən asılı olmayaraq iqtisadi təsnifatın aşağıdakı maddələri üzrə xərclər müdafiə olunan xərc maddələri hesab edilir və onlara sekvestr tətbiq olunmur: •
•
əmək haqqına üstəlik; •
pensiya, başqa sosial müavinətlər və ödənişlər; •
dövlətin daxili və xarici borclarına xidmətlə bağlı xərclər; •
hər il üçün dövlət büdcəsi haqqında qanuna uyğun olaraq müdafiə olunması zəruri sayılan digər maddələr üzrə xərclər. Azərbaycan Respublikası dövlət büdcəsinin məqsədi ölkənin iqtisadi, sosial və digər strateji proqramların və problemlərinin həlli, dövlətin funksiyalarının həyata keçirilməsi üçün qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada maliyyə vəsaitinin toplanmasını və istifadəsini təmin etməkdir. Dövlət büdcəsinin gəlirləri aşağıdakılardan ibarətdir: Yüklə 4,91 Mb. Dostları ilə paylaş:
|