Bibliyografya: 6 Bibliyografya: 7

BÜHLÛL³³⁸

BÜHTAN³³⁹

BÜK³⁴⁰

BÜKEYR (BENÎ BÜKEYR)

Benî Sa'd b. Leys'in bir kolu olan Arap kabilesi.

Mekke'deki evlerini olduğu gibi bıra­kıp Hz. Peygamber'in ardından Medine'­ye hicret eden kabilelerden biridir. Ka­bileye adını veren Bükeyr³⁴¹ b. Abdüyâlîl'in İyâs, Hâ-lid, Akıl ve Âmir adlarını taşıyan dört oğ­lu Dârülerkam'da müslüman olarak Re-sûlullah'a biat etmişlerdi. Dördü de Be­dir Gazvesi'ne katılan bu kardeşlerden Akıl savaş sırasında Mâlik b. Züheyr el-Cüşemî tarafından şehid edildi. Onlar­dan başka Bedir Savaşı'na katılan dört kardeş bulunmadığı için Muâviye ensa-ra karşı kendileriyle iftihar ederdi. Uhud gazilerinden olan Hâlid Recfde şehid edil­di (4/625). İyâs ile Âmir Uhud ve Hendek savaşlarına ve diğer gazvelere katıldılar. Âmir Yemâme'de şehid oldu, Mısır fet­hine iştirak eden İyâs ise 34'te (654-55) vefat etti.

Bibliyografya:

Tâcü'l-'arûs, "bkr" md.; İbnü'l-Kelbî, Cem­here İNâci), s. 146; İbn Hişâm. es-Sîre, II, 477, 499; İbn Sa'd, et-Tabakât, III, 388-390; İbn Ku-teybe, ei-Ma 'arif (Ukkâşe], s. 591; İbn Hazm, Cemhere, s. 183; İbn Hacer, el-İşâbe, I, 89.

BÜKEYR B. ŞEDDAD

Bükeyr b. Şeddâd el-Leysî Sahâbî.

Üsdü'l-ğâbe ile el-İşûbe'öe adıyla il­gili olarak Bekir b. Şeddâh şekli tercih edilmektedir. Şeddâh onun dedelerinden biridir. Bazı kaynaklarda İse kendisinden Bükeyr b. Abdullah diye söz edilmekte­dir. Bükeyr çocukluk yıllarında Hz. Pey-gamber'e hizmet etti. Bulûğ çağına ge­lince durumunu Hz. Peygamber'e anla­tarak bundan böyle hanımlarının yanı­na serbestçe girmesinin doğru olmaya­cağını söyledi. Onun bu davranışından memnun olan Hz. Peygamber, "Allahım, sözünü doğrula ve kendisini kurtuluşa erdir!" diye dua etti. Bu dua yıllar son­ra Hz. Ömer'in hilâfeti zamanında ger­çekleşti. Arkadaşlarından biri cihada gi­derken ailesini ona emanet etmişti. Bü­keyr arkadaşının evine uğradığı bir gün orada arkadaşının hanımıyla ilişki ku­ran ve bu ilişkiyi müstehcen bir şiirle anlatmakta olan bir yahudiyi öldürdü; er­tesi gün yahudinîn katilini araştıran ha­lifeye maktulün yaptıklarını anlatarak onu kendisinin öldürdüğünü söyledi. Hz. Ömer Bükeyr'i haklı buldu ve Hz. Pey­gamber'in yaptığı duayı da göz önüne alarak onu cezalandırmadı. Bükeyr'in Kadisiye Savaşı'nda gösterdiği cesaret de zikre değer. Savaşın sonlarına doğru bozguna uğrayan İranlılar Dicle ırmağı üzerindeki köprüleri tahrip ederek ge­ri çekilmişlerdi. Kumandan Sa'd b. Ebû Vakkâs, coşkun bir şekilde akan Dicle'­den askerlerini karşı tarafa nasıl geçi­receğini düşünürken Bükeyr, Atlâl diye anılan meşhur atını ırmağa sürdü ve nehri geçti. İslâm askerleri de kendisini takip ettiler.

Hicretin 22. yılında Sürâka b. Amr'ın kumandasında Azerbaycan fethinde bu­lunan ve Mugan'ın İslâm topraklarına katılmasını sağlayan Bükeyr'in Azerbay­can'da şehid düştüğü rivayet edilmek­tedir.

Bibliyografya:

İbnü'l-Kelbî, Cemhere (Naci], s. 138-139; Belâzürî. FûtÛh, s. 263; Taberî, Târih (Ebü'I-Fazl], 111, 493-494, 565, 581, 621; IV, 138, 149, 150, 153-157; İbn Düreyd, ei-işükâk, s. 171; ibn Hazm, Cemhere, s. 181; İbnü'l-Esîr, Üs-dül-ğabe, I, 240-241; a.mlf.. el-Kâmü, II, 454, 506; III, 18, 27-29; İbn Hacer, el-İşâbe, I, 52, 163.

BÜKREŞ

Romanya'nın başşehri.

Eflak eyaletinde, Tuna'nın kuzey kıyı­sına yaklaşık 50 km. uzaklıkta Dambo-vita nehri üzerinde kurulmuştur. Şehir, ilk defa 1368'de Cetatea Dambovitei is­mi ile geçmekte olup Eflak prenslerinin ikametgâhı haline geldiği XV. yüzyıla ka­dar bu isim Bükreş'le beraber kullanıl­mıştır. Kazıklı Voyvoda adıyla bilinen 111. Vlad Tepeş, 1459 ve 1461'deki emirna­melerini burada çıkardı. 1462'de Fâtih Sultan Mehmed'in tayin ettiği Prens Ra-du Cel Frumos³⁴², Yerköyü'nde (Giurgiu) bulunan bir Türk garnizonunun himayesinde idaresini bu şehirde kurdu ve Osmanlılar'a vergi ver­di. Bundan sonra iki asırdan fazla bir süre Bükreş'in tarihi. Eflak prenslerinin İstanbul ile olan münasebetlerine bağlı kalmıştır. Osmanlı hâkimiyetine karşı ayaklanan Eflak prensleri, ikametgâhla­rını Türk akınlarına daha az maruz kal.

XVI. yüzyılın sonlarına doğru, Bükreş'e 4 mil (yaklaşık 6 km.] mesafede ağaçlık ve bataklıklarla kaplı bir boğaz olan Kâ-lûgerân (Çalugareni) mevkiinde Prens Mi-hal (Mihai Viteazul) kumandasındaki Ef­lak ordusu ile Serdar Sinan Paşa kuman­dasındaki Osmanlı ordusu karşı karşıya geldi (1595). Yenilen Eflaklılar geri çeki­lirken Bükreş'i yakıp yıktılar. Mihal Os­manlı baskınlarına karşı Targovişte'ye çekildi. Bunun üzerine Osmanlılar düş­manın boş bıraktığı şehre girdiler. Ef­lak bir eyalet şeklinde teşkilâtlandırıla­rak merkezi Bükreş olmak üzere beyler-beyiliğine Satırcı Mehmed Paşa getiril­di. Sinan Paşa şehirde hâkimiyeti sağla­dıktan sonra on iki günde ağaç kütük­lerinden bir kale yaptırdı. Öte yandan Mihal tarafından tahkim edilen Targo-vişte alındı ve burada da bir ay içinde ağaçtan bir kale yapıldı. Ancak ertesi yıl Mihal'in mukabil taarruzu karşısında Bükreş tahliye edildi. Osmanlı ordusu büyük kayıplar vererek çekilmek zorun­da kaldı. Bükreş boşaltılırken yapılan kale Sinan Paşa'nın emriyle yakıldı. Bun­dan sonra Bükreş'in yangın, salgın has­talıklar ve Türkler'e karşı isyanlarla ge­çen çalkantılı tarihi başlamaktadır.

1716'ya kadar yerli prenslerle idare edilen Bükreş'e bu tarihten sonra İstan­bul'daki Fener Rum patrik ailesinden se­çilen yöneticiler tayin edildi. Bu durum, bir halk ayaklanması ile Fener yönetimi­ne son verildiği 1821 "e kadar devam et­miş ve İstanbul'dan gönderilen Rum yö­neticilerin sayısı kırkı bulmuştur. 1877-1878 Osmanlı-Rus savaşı sonunda im­zalanan Berlin Antlaşmasi'yla Bükreş'te Osmanlı hâkimiyeti sona ermiştir (1878). Bükreş Osmanlı tarihinde özellikle 1 SOS­İSE Osmanlı-Rus savaşı ile Balkan Sa-vaşı'nı (1912-1913) bitiren antlaşmaların imzalanışlarına sahne olması açısından önem taşımaktadır.

İlk devirlerdeki nüfusu hakkında faz­la bilgi bulunmayan Bükreş'te kaynak­lar sadece Yunanlı, Ermeni ve yerli tüc­carların varlıklarından bahsetmektedir. XVII. yüzyılda ise Evliya Çelebi Bükreş'in büyük bir şehir olduğunu, ancak kalesi­nin bulunmadığını. Eflak beylerinin otur­duğu saraylara "forte" denildiğini, şehir­de hepsi ahşap 12.000 ev, 1000 kadar dükkân, on dört manastır ve ayrıca müs-lümanlar için bir misafirhane ile Dimbo-viçse'nin (Dimbovitsa) karşı kıyısında köp­rü başında, içinde bir cami ve bazı mezarların yer aldığı elli odalı bir kervansarayın bulunduğunu bildirmektedir. Ona göre kagir binaların azlığının sebebi, Ef-laklılar'ın birkaç yılda bir isyan edip Os­manlı ve Kırım askerlerinin tenkil hare­ketlerine mâruz kalmaları yüzünden şeh­rin harap olması ve bundan dolayı halkın tek katlı ahşap evlerle yetînmesidir.

XVII. yüzyılda Balkan kökenli nüfus artmış ve XVIII. yüzyılda bu nüfus her yönüyle önem kazanmıştır. XVII. yüzyı­lın sonlarında şehirde 50.000 kişi yaşa­makta idi. Bu sayı XVIII. yüzyılın sonun­da 20.000 ile 60.000, XIX. yüzyılın ilk ya­rısında ise 50.000 ile 100.000 arasında değişmekteydi. 300 yıl Osmanlı Devleti idaresinde kalmış olan Bükreş Yunan bi­lim çalışmalarının önemli bir merkezi ha­line geldiği XVIII. yüzyılda Fenerli prens­lerin yönetimi altında daha da belirgin­leşen bir Şark görünümü kazanmıştı. Prensler Osmanlı Devleti içindeki hıris-tiyanlar için dinî kitap basımını başlattı­lar. İstanbul, Trabzon, Kudüs ve Ayna-roz'daki (Athos) manastırlara gönderil­mek üzere vergi toplama işine girişti­ler. Ancak Fenerli Rum prenslerin hima­ye ettiği yabancı tüccarlarla rekabetten hoşnut olmayan yerli tüccarlar zaman zaman halkı ayaklandırdılar. Rus ve Avus­turya işgalleri, Bükreş'te Batı'nın ilk et­kilerinin görülmesine ve XIX. yüzyılın ilk yansından itibaren Yunanca'nm yerine Fransızca'nın geçerek yaygınlaşmasına sebep oldular. Fransız devriminin orta­ya koyduğu düşüncelerin etkisiyle şehir, Eflak ve Boğdan'ın birleşmesini sağla­yan Romanya'nın siyasî birliği için müca­dele veren bir merkez halini aldı (1859). 1862'de Romanya'nın başşehri olunca hükümet binaları, kültür ve eğitim ku­rumlarının inşası ile hızla gelişti. I. Dün­ya Savaşi'nda 1916-1918, II. Dünya Sa-vaşı'nda ise 1940-1944 yılları arasında Almanlar tarafından işgal edildi. Şehrin asıl gelişmesi II. Dünya Savaşı'ndan son­radır.

1906'da Romen hükümeti Bükreş'te bir cami yaptırmıştı. Daha sonra bu ca­mi yıkılıp 1960'ta bir başka yere yenisi inşa edilmiştir; aynca şehirde bir de Türk şehitliği bulunmaktadır. Bükreş'in 1986 sayımına göre nüfusu 1.990.000'dir.

Bibliyografya:

Selânikî, Târih (İpşirli), s. 507-508, 515-516, 538, 831; Peçuylu İbrahim. Târih, II, 159-162; Evliya Çelebi, Seyahatname, VII, 476-480; Naî-mâ, Târih, I, 129-132, 136-140; F. C. Beifour, The Traaels of Macarios, London 1836, II, 375; I. Bogdan, Cronice Inedîte Atıngatoare de İs-Loria Romanilor, Bucharest 1895, s. 39; G. 1. lonescu Gion. tstoria Bucurestiului, Bucharest 1899, s. 818; N. lorga, Istorta BucuresUlor, Buc­harest 1930, s. 397; P. P. Panaitescu, Documen-tele Tarii Romoneşti, Bucharest 1938, I, 240, 244-248, 253-255, 260-261; Danişmend, Kro­noloji, III, 151-153; N. Beldİceanu. "Bükreşh", ET* (lng.).], 1298-1299.