Bibliyografya: 6 Bibliyografya: 7

BÜLEYTÎ

BÜNÂN B. MUHAMMED

Ebü'l-Hasen Bünân b. Muhammed el-Hammâl (ö. 316/928) Mısırlı zâhid ve sûfî. .

Aslen Vâsıtlıdır. Bir süre Bağdat'ta ha­dis dersi aldıktan sonra gidip yerleştiği Mısır'da vefat etti. Kuşeyrî, daima doğ­ruluk üzere hareket eden. "emir bi'l-ma'rûf ilkesini uygulayan Bünân'a Ham-mâi lakabının bir kadın tarafından veril­diğini söyler. Bünân'ın azığını sırtına yük­lenmiş bir halde hacca gitmekte oldu­ğunu gören bu kadın ona, "Allah'a te­vekkülün yok mu, yoksa sen hamal mı­sın?" diye sormuş, bu olaydan sonra "hammâl" onun lakabı olmuştur.

Cüneyd-i Bağdâdî'nin sohbetine de­vam eden, İbrahim el-Hawâs'la tanışan Bünân, meşhur sofilerden Ebû Saîd el-Harrâz'ın (ö. 277/890) çağdaşı idi. Baş­ta Sülemî olmak üzere bazı sûff müel­lifler Bünân'ı Ebü'l-Hüseyin en-Nûrî'nin üstadı olarak kabul ederler. Sülemî, Ebü'l-Hasan Bünân b. Muhammed ile aynı tarihte ve aynı yerde vefat eden Ebü'l-Hüseyin b. Bünân'ı Ebû Saîd el-Harrâz'ın müridi olarak gösterir³⁵³. Süyûtî bu ikisini aynı şahıs sayar. Câmî ise Mısırlı Bünân b. Abdul­lah adlı başka bir mutasavvıftan bahse­der. Ancak Süyûtî'nin de belirttiği gibi muhtemelen bir tek Bünân vardır, o da Ebü Saîd el-Harrâz'ın mürididir.

Bünân rızkı teminat altında görme­yi, emirleri yerine getirmeyi, Hakk'a sa­rılıp iki cihandan yüz çevirmeyi sûfîlerin en yüce hallerinden kabul eder. Ona göre sebepleri dikkate alma, sebeple­rin sebebini (Allah'ı) dikkate almamaya yol açar; buna karşılık sebepleri hiçbir şekilde dikkate almamak da insanı bâ­tıl işlere sevkeder. Bünân burada te­vekkül ile tedbir fikrini bağdaştırmaya çalışmakta, sebeplerin ilâhlaştırılması-na da terkedilmesine de karşı çıkmak­tadır.

Bünân'a göre haline hâkim olan ve­ya sevgisini gizleyen gerçek sevgi mer­tebesine ulaşmamıştır. Sevgilisi uğrunda her türlü sıkıntıya katlanmayı göze almayan, başka kimselerin nimetlerden aldıkları zevk kadar sevgi yolunda çeki­len eziyetlerden zevk almayan sevgiden bahsedemez. İnsan kulluğunu rabbine tahsis ederse o da inayetini insana tah­sis eder. Şu halde her şey insanın elin­dedir.

Bünân, bir rivayete göre hıristiyan ve­zir Humâreveyh'in at üstünde şehirde dolaşmasını İslâm esaslarına aykırı bu­lup onu bu davranıştan menettiği için, diğer bir rivayete göre ise İbn Tolun'a nasihatte bulunduğu için parçalanmak üzere arslanın önüne atılmış, ancak ars-lan ona dokunmamıştı.

Haramdan kaçar gibi riyadan kaçma­yı öğütleyen Bünân kalbine gelen bir cez­benin tesiriyle yüzüstü yere düşmüş ve ruhunu teslim etmişti. Cenaze namazına kalabalık bir cemaat katılmış ve Kahire'-nin Mukattam dağındaki Karâfe Kabris-tanı'na defnedilmiştir.

Tasavvuf tarihinde Hammâl lakabıyla meşhur olan iki sûfî daha vardır. Ebû Nuaym Hilyetul-evhyâ'üa Eyyûb ei-Hammâl'den, Câmî de Nefehâtü'1-üns'te İshak el-Hammâl adında bir sûfîden bahseder.

Bibliyografya:

Sülemî. Tabakât, s. 291-292, 389; Ebü Nu­aym, Hilye, X, 324-325; Hatîb, TSrlhu Bağd&d, VII, 100-102; Kuşeyrî, er-Risâie, s. 149; Here-vî, Tabakât, s. 300, 396; İbnü'l-Cevzr, Şıfatü'ş-Şafue, II, 448; Zehebî, A'lâmü'n-nübelâ', XIV, 488-489; Safedî, el-Vâfî, X, 289-290; İbnü'l-Mülakkın. Tabaka tü'l-evliya', Beyrut 1406/ 1986, s. 122-124; İbn Tağrtberdî. en-Nücümü z-zâhire, 111, 220-221; Câmî. Nefehât, s. 158; Sü­yûtî, Hüsnü'l -muhâdara, 1, 512-513; Münâvî. el-Keuâkib, II, 22-23.

BÜNDÂR, MUHAMMED B. BEŞŞÂR

Ebû Bekr Muhammed b. Beşşâr b. Osman el-Abdî el-Basrî (ö. 252/866) Basrah tanınmış muhaddis.

"Değerli şeyleri saklayan, çok hadis ez­berleyen kimse" anlamında Bündâr la­kabıyla tanınan Muhammed b. Beşşâr 167'de (783) Basra'da doğdu. Kur'ân-ı Kerîm'i ezberledikten sonra Basralı mu­haddislerin rivayet ettiği bütün hadisle­ri öğrendi. Daha sonra hadis tahsili için seyahate çıkmak istediyse de annesi ra­zı olmadığı için memleketinden aynla-madı. Bu arzusu ancak annesi vefat et­tikten sonra gerçekleşti. Başta Mu'temir b. Süleyman, Abdurrahman b. Mehdî, Ve-kf b. Cerrah, Ebû Dâvûd et-TayâlisT, Ye-zîd b. Hârûn olmak üzere zamanın en meşhur muhaddislerinden hadis oku­du. Yirmi yıl Yahya b. Saîd el-Kattân'ın hadis meclislerine devam etti.

Yazılan hadisleri ezberleme geleneği­ni devam ettiren Bündâr henüz on se­kiz yaşlarında iken ona müracaat eden­lere hadis rivayet etmeye başladı. Bas­ra'da çoğu aynı zamanda hocası olan ta­nınmış muhaddisfer dururken orada ha­dis rivayet etmeyi şeyhlerine saygısızlık kabul ettiği için hadis öğrenmek üzere kendisine başvuranları şehir dışındaki hurmalığına götürür, onlara hurma ik­ram ettikten sonra hadis rivayet eder­di. Bündâr'dan rivayette bulunanlar ara­sında Kütüb-i Sitte müellifleriyle İbn Huzeyme, Ebû Hatim er-Râzî, Ebû Zür'a er-Râzî, Bakî b. Mahled gibi tanınmış muhaddisleri saymak mümkündür. Alt­mış yedi yıl boyunca Basra'da ve Bağ­dat'ta hadis rivayet ettiği için ondan beş ayrı tabakaya mensup muhaddisler fay­dalanma imkânı bulmuşlardır.

İbn Huzeyme'nin, zamanındaki muhad-dislerin imamı diye övdüğü Bündâr, ha­disin altın çağı olarak bilinen hicrî üçün­cü asrın en büyük muhaddislerinden bi­ridir. Cerh ve ta'dîl imamlarına göre sî-ka'dır. Rivayet ettiği hadislere mute­ber ve güvenilir hadis kaynakları yer ver­miştir. Nitekim Buhârî el-Câmir~u'ş-şa-hfh'inde Bündâr'ın 205 hadisini rivayet ettiği gibi ondan bir de mükâtebe* yo­luyla elde ettiği bir hadisi nakletmiştir. Müslim de el-Câmi'zu'ş-şahîh'\nde onun 460 hadisine yer vermiştir. Ebû Dâvûd ise Bündar'dan pek çok hadis yazdığını söylemiştir.

Amr b. Ali el-Fellâs, Bündâr'ın Yahya b. Saîd el-Kattân'dan olan rivayetlerin­de yalan söylediğini ileri sürmüşse de sebebi zikredilmeyen cerh makbul sa­yılmadığından bu görüşe itibar edilme­miştir. Zehebî, Bündâr'ın çok doğru ve güvenilir bir âlim olduğunu bildikleri için İslâm âlimlerinin Fellâs'ın bu görüşüne değer vermediklerini söylemiştir. İbn Ha-cer'e göre ise Bündâr'ın bazı rivayetle­rinde hata varsa da bunları kasten yap­mamıştır.

Bündâr'ın rivayet ettiği hadislerin bir bölümünü ihtiva eden küçük bir mec­mua Zâhiriyye Kütüphanesi'nde bulun­maktadır.³⁵⁴

Bündâr, uzun yıllar Basra ve Bağdat'­ta hadis rivayet ettikten sonra seksen beş yaşlarında iken vefat etmiştir.

Bibliyografya :

Buhârî. et-Târîhu'l-kebîr, I, 49; el-Cerh ue't-ta'dtt, VII, 24; İbn Hibbân, eş-Şikât, IX, 111; Hatîb. Târihti Bağdâd, II, 101-105; İbnü'S-Sa-lâh, c Ulûmu'I-hadîs³⁵⁵, Dımaşk 1404/1984, s. 341; Zehebî, A'lâmü'n-nûbelâ', XU, 144-149; a.mlf.. Mfzânü'l-i'tidâl, III, 490; a.mlf., TezkireM'l-huffâz, II, 511-512; ibn Ha-cer, Tehzîbut-Tehzîb, IX, 70-73; a.mlf.. Hed-yil's-sârî mukaddimetü Fethi'!-bârt, Bulak 1301, s. 436-437; Süyûtî, Tabakitü'l-huffâz (Ömer), s. 222; Hazrecî. Hulâşalü Tezhîb, s. 328; Fuat Sezgin, BuhSrî'nin Kaynaklan, istanbul 1956, s. 25-26, 264; a.mlf., GAS, I, 113-114.