BiNGÖl aricilik raporu

 

15 

 

Modern  arı  yetiştiriciliğinde  propolis  toplama  eğilimi  yüksek  arı  ırklarıyla  çalışmak  arıcının 

çalışma  koşullarını  ve  bal  hasadını  zorlaştırmakta,  petekli  balın  değerini  düşürmektedir.  Ancak 

propolisin  tıp,  veteriner  hekimlik,  dişçilik  kozmetik  ve  bitkisel  üretim  alanlarında  insanlara  son 

derece  yararlı  yönleri  ortaya konulduktan sonra bazı  ülkelerde propolis  üretimi son  derece önem 

kazanmıştır. Propolisin rengi, bitki türüne bağlı olarak sarıdan koyu kahveye kadar değişir. 60-70

 

°C

 de sıvı, 15-25

 °C

 de mum kıvamında, 25-45

 °C

 de yumuşak ve yapışkan, 15

 °C

 altında ise katı 

kırılgan olan Propolis etanol, glycol ve suda belirli oranlarda çözünür ve % 70'lik alkolde erimiş 

çözelti olarak tıp alanında kullanılmaktadır. Propolis saf, katı, sıvı, tablet, sprey, pomad, propolisli 

sabun, propolisli şeker vb. gibi birçok şekil ve formulasyonlarda pazarlanmaktadır.    

1.3.

 

POLİNASYON  (ARI BİTKİ İLİŞKİSİ) 

Türkiye  uygun  ekolojisi,  zengin  florası  ve  arı  materyalindeki  genetik  varyasyonu  ile  arıcılıkta 

yirmi  birinci  yüzyılda  söz  sahibi  olacak  ülkelerden  biri  durumundadır.  Ülkemiz  dünyanın  en 

önemli on iki gen merkezinden biridir. Ülkemizde 10.000‟in üzerinde doğal çiçekli bitki türü ve 

bölgesel  koşullara  uyum  göstermiş  arı  ırk  ve  eko  tipleri  bulunmaktadır.  Bitki  türlerinde  ve  arı 

popülasyonundaki  zenginlik,  coğrafi  bölgelerin  iklim,  fauna  açısından  çok  değişik  ekolojiler 

göstermesinden kaynaklamaktadır. 

Canlıların varlığı doğrudan veya dolaylı olarak bitkilere bağlı olup, aralarında zamanla güçlü ortak 

organik  bağlar  kurulmuştur.  Genellikle  bu  ortaklık  karşılıklıdır.  Buna  verilecek  en  güzel 

örneklerden  birisi;  bal  arısı  ile  bitkinin  çiçekleri  arasındaki  ilişkilerdir.  Çiçeklerin  tozlaşması 

(polinasyon) için arılara, arıların da beslenmesi için çiçeklere ihtiyaçları vardır.  

Tozlanma,  döllenmeyi  sağlayan  ilk  hareket  ve  ürün  miktarını  belirleyen  en  önemli  faktördür. 

Çiçekli  bitkilerin  temel  tozlayıcısı  olarak  kabul  edilen  rüzgâr,  hem  homojen  tozlaşma 

sağlayamaması,  hem  de  ağır  çiçektozlarını  taşıyamaması  yüzünden  birçok  bitki  türlerinde 

tozlaşma için yeterli olamamaktadır. Poleni erkek bitkilerden dişileri üzerine taşıyarak döllenmeyi 

sağlayan  arılar,  bitkiler  için  hayati  öneme  sahiptir.  Dünyada  yayılış  gösteren  250  binden  fazla 

çiçekli  bitki  türü  arasında  yaklaşık  20  bininin  arılar  tarafından  ziyaret  edildiği  bilinmektedir. 

Türkiye'de  doğal  veya  kültüre  alınan  yaklaşık  300  bitki  türünün  nektarlı  olduğu  ve  arıcılık 

açısından önem taşıdığı bildirilmektedir.  

Dünya  gıda  maddelerinin  %  90‟ı  82  bitki  türünden  elde  edilir.  Bu  bitki  türlerinden  63‟ü  arı 

tarafından tozlaşmaya gereksinim duymaktadır. Özellikle 39 bitki türü için arı tozlaşması mutlaka 

---

 

16 

 

gereklidir.  İnsan  gıdasının  1/3„ü  doğrudan  veya  dolaylı  olarak  arı  tozlaşmasına  ihtiyaç  duyan 

bitkilerden oluşur. Bu nedenle yeterli düzeyde tozlaşmayı sağlamak için çiçeklenme dönemlerinde 

arı  kolonilerine  ihtiyaç  duyulmaktadır.  Bal  arılarının  büyük  kolonilere  sahip  olması,  kolayca 

taşınabilmesi ve yönetilebilmesi nedeniyle birinci derecede tozlaştırıcı olarak kabul edilirler. Etkili 

bir  tozlaşma  için,  çiçeklenme  zamanı  1  hektar  alana  en  az  3–4  arı  kovanı  bulundurulması 

önerilmektedir.  

ABD‟de tozlaşma amacıyla ilk kovan kiralamanın 1909‟da gerçekleştirildiği belirtilmekte, ancak 

1970‟li  yıllardan  itibaren  çok  artış  gösterdiği  ve  son  yıllarda  da  en  yüksek  düzeye  ulaştığı 

görülmektedir. Örneğin,  ABD‟de 1989‟da 2 milyon arı kolonisi  kiralanırken bu rakam,  1998‟de 

yaklaşık 2,5 milyona ulaşmıştır. Bu ülkedeki arı kolonisi sayısının 2,9 milyon olduğu göz önüne 

alındığında  arıların  tozlaşmada  kullanılmasına  ne  denli  önem  verildiği  ortaya  çıkmaktadır. 

Dünyanın en önemli badem üretim alanları arasında yer alan Kaliforniya‟da 1999 yılında 1 milyon 

arı kolonisinin tozlaşmada kullanılmak amacıyla kiralandığı belirtilmektedir.  

 

ABD‟de bal arılarının tozlaşmada kullanılması ile bitkisel üretimde ekonomik katkısı 1989 yılında 

9,3  milyar  dolar  olarak  belirtilirken,  bu  oran  2000  yılında  15  milyar  dolar 

olarak  hesaplanmıştır. 

Avokadoda bal arısı tozlaşmada kullanıldığında ağaç basına düsen ortalama 788 meyve olmasına 

karsın, bal arısının yokluğunda 227 adet meyve elde edilmiştir. 

 

Arılar,  sadece  kültür  bitkilerinde  tozlaşma  yaparak  ürünün  nicelik  ve  nitelik  yönünden  artmasını 

sağlamakla  kalmayıp,  doğadaki  yabani  bitkilerde  de  tozlaşmayı  gerçekleştirerek,  bu  bitkilerin 

çoğalıp  yayılmalarına,  yaban  hayatının  gelişmesine,  bitki  ve  hayvanlarda  çeşitliliğin  artmasına 

olanak sağlamaktadırlar.  

 

Arılar dolaylı olarak erozyonu önlemede de önemli bir etkendir. Çok engebeli arazi yapısına sahip 

Olan Doğu ve Kuzeydoğu Anadolu‟da yapılan inceleme ve gözlemlerde önceden sürülen ve daha 

sonra terk edilen meyilli arazilerde yaygın bitki örtüsünün çoğunlukla arı tozlaşmasına gereksinim 

duyan  Asteraceae,  Boraginaceae,  Brassicaceae,  Campanulaceae,  Compositae  ve  Fabaceae 

Familyalarına bağlı bitkilerden oluştuğu dikkat  çekmiştir. Arıcılık biyolojik çeşitliliğin devamını 

sağlarken, erozyonun önlenmesi gibi, özellikle ülkemiz için hayati önem arz eden bir işlevi de çok 

kez insanoğlunun haberi olmadan yerine getirmektedirler. 

 

---