BiNGÖl aricilik raporu

 

23 

 

çıkmıştır. Böceklere karşı kafes içinde korunan 1 m

2

 korunga alanından 9 gram tohum alınmasına 

karşın arılarla tam olarak döllenen 1 m

2 

alandan 179 gram korunga tohumu elde edilmiştir. 

Bu  örnekleri  teyit  eden  binlerce  bilimsel  araştırma  vardır  ve  polinasyon  olarak  bilinen  bir  bilim 

kolu  gelişmiştir.  Bu  nedenlerle  bitkisel  üretimde  arıcılık  gübre,  tohum  ve  su  kadar  önemli  bir 

girdidir.  Arı  çiçek  tarafından  salgılanan  nektarı  almak  amacı  ile  çiçeği  ziyaret  ettiğinde  çiçeğin 

polenini üzerine alarak nektar toplama işini sürdürür. Böylece çiçekten çiçeğe ziyaretler sırasında 

değişik çiçek polenlerini de üzerine alır ve değişik çiçekler taşıyarak onların döllenmesini sağlar. 

Balın  besin  değeri  anlaşıldıkça  tüketimi  de  gün  geçtikçe  artmaktadır.  Buna  bağlı  olarak  bal 

paketleme,  ambalaj,  pazarlama  ağı  ve  yan  sanayi  gelişme  göstermiş  ve  sektör  kendini  sürekli 

yenilemektedir.  Bal  mumuna  dayalı  temel  petek  imalatı  endüstri  haline  gelmiş  ve  ülke  geneline 

yayılmıştır.  Bal  mumu  temel  petek  imalatının  yanı  sıra  çeşitli  sanayi  sektörlerinde  hammadde 

olarak kullanımı yaygınlaşmıştır.  

Kısaca,  arıcılığın  bir  üretim  dalı  olarak  bal  ve  balmumu  üretimiyle  ülke  ekonomisine  doğrudan 

katkısı 160 milyon TL civarındadır. Arıcılığın tozlaşma yolu ile ekonomiye olan katkısının bal ve 

balmumu ile sağlanan katkının en az 10–20 katı olduğu dikkate alındığında arıcılık bu yolla ülke 

ekonomisine  1,6–2,4  milyar  TL  katkı  sağlamaktadır.  Ancak  ülkemizde  bal  arılarından  diğer  bal 

ürünlerinin elde edilmesi ve zirai tozlaşma maksadıyla kullanılması yaygın değildir Ayrıca, büyük 

çoğunluğu kırsal kesimde yaşayan ve yeterli toprağı olmayan dolaylı olarak 150.000 dolayındaki 

kişi  için  istihdam  kaynağı  olması  arıcılığın  ülkemiz  ekonomisi  yönünden  önemini  ortaya 

koymaktadır. 

2.1.

 

DÜNYADA ARICILIK 

Arıcılık tüm dünyada yapılan bir tarımsal faaliyettir. 

Bugün dünyada 60 milyonun üzerinde arı kolonisi 

bulunduğu ve bunlardan yaklaşık 2 milyon tonun üzerinde bal elde edildiği bildirilmektedir.  

2008 verilerine göre Dünyada arılı kovan sayısı bakımından Çin, 8 milyonun üzerinde koloni ile 

ilk  sırada  yer  alırken,  bu  ülkeyi  yaklaşık  5  milyonun  üzerinde  koloniye  sahip  olan  Türkiye  ve 

Etiyopya  izlemektedir.  Üretilen  bal  miktarı  yönünden  Çin  367  bin  tonla  birinci  sırada  olup  bu 

ülkeyi yıllık 70 bin ile 90 bin ton arasındaki bal üretimleriyle Türkiye, Arjantin, Ukrayna ve ABD 

izlemektedir.  

Tablo 2: Dünya Bal Üretimi                                                            Tablo 3: Dünya Koloni Varlığı                                                                                                         

---

 

24 

 

                 

 

 

KAYNAK: TUİK, FAO                                                                    KAYNAK: TUİK, FAO 

2009  yılı  verilerine  göre  ise  dünyada  62  milyon  arı  kovanı  tespit  edilmiş  ve  bu  kovanlardan 

1.678.000 ton dolayında bal üretilmekte ve üretilen balın dörtte biri ticarete konu olmaktadır. Gelir 

düzeyi yüksek ülkelerde kişi başına bal tüketimi 2-3 kg olduğu bilinmektedir. 

Dünyada en fazla bal ihracatını yapan ülkeler Arjantin ve Çin olarak görünürken, en çok bal ithal 

eden  ülkeler  ise;  Almanya,  ABD,  Japonya,  İngiltere,  İtalya,  İsviçre,  Fransa,  Avusturya  ve  diğer 

Avrupa ülkeleridir. Bu ülkelerden tek başına Almanya, Türkiye'nin bal üretiminden daha fazla bal 

ithal etmektedir. AB ülkelerinin yıllık bal ithalatı ise 225 bin ton olarak bilinmektedir. 

Kovan başına ortalama dünya bal üretimi 22 kg dolayında olup bu rakam Çin'de 33, Arjantin'de 

40,  Meksika'da  27,  Kanada'da  64,  Avustralya'da  55,  Macaristan'da  40  kg  dolaylarındadır.  Bu 

ülkeler  aynı  zamanda  dünyanın  en  çok  bal  ihraç  eden  ülkeleridir.  Ülkemiz  ise  kovan  başına 

ortalama  18  kg  bal  üretmekle  dünya  ortalamasının  altında  yer  almaktadır.  Diğer  bazı  ülkelerin 

yakaladığı bu yüksek verimi alabilmek için kolonilerinin ana arılarını damızlık değeri yüksek ana 

arılarla her yıl değiştirilmelidir.  

2.2.

 

TÜRKİYE’DE ARICILIK 

Ülkemizde arıcılığın tarihçesi M.Ö. 1300 yıllarına kadar gitmektedir. Hititler zamanından beri Anadolu‟da 

arıcılık  yapılmakta  ve  arılardan  yararlanılmaktadır. 

Ülkemiz  yaklaşık  10000  den  fazla  bitki  türünü 

barındıran florası ile çok zengin bitki örtüsü ile ve farklı iklim kuşaklarına sahip oluşu ile dünyada 

arıcılık açısından çok önemli bir bölgededir.  

---

 

25 

 

Ülkemizde

  yaklaşık  140  bin  sabit  ve  40  bin  gezginci  olmak  üzere  180  bin  arı  yetiştiricisi 

bulunmakta ve arıcılar sahip oldukları 5 milyonun üzerinde koloni varlığı ile yılda yaklaşık 81 bin 

ton  bal  ve  4,5  bin  ton  balmumu  üretimiyle  ülke  ekonomisine  yıllık  150  milyon  TL‟lik  katkı 

sağlanmaktadır. 1997  yılında yurtdışına ihraç edilen 7 bin ton balın ihracata katkısı 12,5 milyon 

dolar  seviyelerinde  iken,  2002  yılında  ihraç  edilen  18  bin  ton  bal  karşılığında  elde  edilen 

ekonomik kazanım 28 milyon dolar seviyesine ulaşmıştır. 

Arıcılık tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de son yıllarda önemli gelişme kaydeden bir sektör 

haline  gelmiştir.  Aşağıdaki  tabloda  da  görüleceği  üzere  son  20  yılda  kovan  varlığımız  ve  bal 

üretimimiz yaklaşık iki kat artarak sırasıyla 5 465 669 adede ve 81 115 tona ulaşmıştır.  

Tablo 4: Türkiye’de 1991-2010 yılları arasında köy ve kovan sayısına göre bal ve bal mumu üretimi 

  

  

Köy sayısı 

(adet) 

Yeni kovan 

(adet) 

Eski kovan 

(adet) 

Bal 

(ton) 

Balmumu 

(ton) 

1991 

21 540 

3 161 583 

266 859 

54 655 

2 863 

1992 

21 931 

3 289 672 

250 656 

60 318 

2 916 

1993 

21 975 

3 450 755 

234 692 

59 207 

3 110 

1994 

22 050 

3 567 352 

219 236 

54 908 

3 353 

1995 

21 987 

3 701 444 

214 594 

68 620 

3 735 

1996 

22 329 

3 747 578 

217 140 

62 950 

3 235 

1997 

22 145 

3 798 200 

204 102 

63 319 

3 751 

1998 

22 302 

4 005 369 

193 982 

67 490 

3 324 

1999 

22 447 

4 135 781 

185 915 

67 259 

4 073 

2000 

22 571 

4 067 514 

199 609 

61 091 

4 527 

2001 

22 606 

3 931 301 

184 052 

60 190 

3 174 

2002 

22 423 

3 980 660 

180 232 

74 554 

3 448 

2003 

22 110 

4 098 315 

190 538 

69 540 

3 130 

2004 

22 133 

4 237 065 

162 660 

73 929 

3 471 

2005 

22 550 

4 432 954 

157 059 

82 336 

4 178 

2006 

22 305 

4 704 733 

146 950 

83 842 

3 484 

2007 

21 560 

4 690 278 

135 318 

73 935 

3 837 

2008 

21 093 

4 750 998 

137 963 

81 364 

4 539 

2009 

21 469 

5 210 481 

128 743 

82 003 

4 385 

2010 

20 845 

5 465 669 

137 000 

81 115 

4 148 

KAYNAK: Bingöl ili Sanayi Potansiyelleri Profilleri Kitabı (p107) 

2009  verilerine  göre  Türkiye  arı  kolonisi  sayısı  bakımından  Çin‟in  ardından  2.sıradadır.  Bu  da 

dünya  koloni  varlığının  yaklaşık  %  8  „ine  denk  gelmektedir.  Bal  üretiminde  4.sırada  yer  alan 

ülkemizde dünya bal üretiminin % 6‟sı elde edilmektedir. Koloni başına verimlilikteyse Türkiye 

10.sıradadır.  Bu  gün  ülkemizde  yılda  ortamla  15  bin  ton  bal  ihraç  edilmekte  ve  40  bin  ailenin 

arıcılık  ile  geçindiği  tahmin  edilmektedir.  Ülkemizde  2008  yılında  60  bin  ton  olan  bal  üretimi 

2009 yılında 82 bin tona ulaşmıştır. Türkiye dünya bal ticaretinde ise %1.87‟lik pay ile 10.sırada 

yer almaktadır. Türkiye‟de 2008 yılında 4.888.960 koloni varken, bu sayı 2009 yılında 5.339.224 

adet olmuş, koloni başına düşen bal verimi ise 2009 yılında 15,3 kg olarak hesaplanmıştır. 

---