BiNGÖl aricilik raporu

 

13 

 

1.2.

 

ARI ÜRÜNLERİ 

1.2.1.

 

BAL  

Türk Gıda Kodeksi 2000/39 sayılı bal tebliğinde "bal arılarının çiçek nektarlarını, bitkilerin veya 

bitkiler  üzerinde  yaşayan  bazı  canlıların  salgılarını  topladıktan  sonra,  kendine  özgü  maddeler 

karıştırarak değişikliğe uğratıp, bal peteklerine depoladıkları tatlı madde" olarak tanımlanmıştır. 

Türk Standartları Enstitüsünün Bal Standardında ise “bitkilerin çiçeklerinde bulunan nektarların 

veya  bitkilerin  canlı  kısımlarından  yararlanarak  bazı  eş  kanatlı  böceklerin  salgıladığı  tali 

maddelerin  balarıları  (Apis  mellifera)  tarafından  toplanması  vücutlarında  bileşimlerinin 

değiştirilip  petek  gözlerine  depo  edilmesi  ve  buralarda  olgunlaşması  sonucunda  meydana  gelen 

tatlı bir ürün” olarak ifade edilmiştir. İnsan sağlığı ve beslenmesi yönünden önemli bir gıda ve arı 

ürünü olan bal, başlıca glikoz ve früktoz olmak üzere farklı şekerleri ihtiva eder. Balın %80 i şeker 

ve  %17  si  su  olmakla  birlikte  geriye  kalan  %3‟lük  kısım  mineral  maddeler,  aminoasitler,  renk 

maddeleri, vitamin ve enzimlerden oluşur. Balda; demir, bakır, potasyum, kalsiyum, magnezyum, 

fosfor, silisyum, alüminyum, krom, nikel ve kobalt gibi değerli mineraller de vardır. Balın rengi su 

beyazından koyu kahverengine kadar değişebilir. Balın tadı ve aroması balın menşeine ve bitkinin 

türüne  göre  değişir  Bal  akıcı,  viskoz,  kısmen  veya  tamamen  kristalize  olabilir.  Balın  kristalize 

olması demek balda bulunan şekerlerin zamanla doyma noktasına ulaşarak dibe çökmesi demektir. 

Çiçek  balları  zamanla  kristalize  olur.  Kristalize  olan  bal  sahte  veya  hileli  bal  demek  değildir. 

Kristalize  olan  ballar  su  banyosu  içerisinde  ısıtılarak  kristalizasyon  ortadan  kaldırılabilir.  Su 

içeriği düşük olan ballar daha geç kristalize olurlar. Bu nedenle petekli ballarda kristalizasyon geç 

başlar veya hiç görülmez. 

1.2.2.

 

BAL MUMU  

İşçi arıların 12-18 günlük yaş dönemlerinde karın halkalarındaki mum salgı bezlerinden salgılanan 

bir  maddedir.  Rengi  salgılandığı  an  beyazdır,  sonra  koyulaşır.  Arılar  petek  gözlerini  örmek  için 

balmumu  üretirler.  Arılar  1  kg  balmumu  üretebilmek  için  6-10  kg  bal  yemeleri  gerekmektedir. 

Mum  salgılayan  arılar  önce  bal  yerler,  daha  sonra  35

  °C

  de  zincir  şeklinde  salkım  oluşturarak 

mum salgılarlar.  

Balmumu büyük oranda temel petek yapımında ve kozmetik sanayisinde kullanılmaktadır. Ayrıca 

mum  sanayinde,  parlatıcı  boya  ve  cila  yapımında,  dişçilik  gibi  alanlarda  da  kullanım  alanı 

bulmaktadır.  

---

 

14 

 

1.2.3.

 

POLEN  

Polen çiçekli bitkilerin anterlerinde oluşan ve döllenmede rol alan erkek üreme birimidir. Polen 6-

200 mikron çapında değişik renklerde, şekillerde ve yapıdadır ve içerdiği protein, vitamin, mineral 

madde  ve  enzimler  ile  çok  zengin  bir  besin  maddesidir.  Arılar  kovanın  protein  ihtiyacını 

karşılamak, yavruları beslemek için polen toplarlar ve bunları kovana taşıyarak petek gözlerinde 

depolarlar.  Arıların  polen  toplama  etkinliği  çiçeklerin  açtığı  ve  hava  sıcaklığının  15 

°C

‟nin 

üzerinde  olduğu  ilkbahar  mevsiminde  başlar.  Arılar  bir  gidiş  gelişinde  kovana  ancak  iki  polen 

paleti  taşıyabilir  ve  bu  bir  polen  yükü  olarak  kabul  edilir.  Bir  polen  yükünün  ağırlığı  ve  boyutu 

elde edildiği bitkiye bağlı olarak değişmekle birlikte genelde 8-29 mg arasında değişir.  

1.2.4.

 

ARI SÜTÜ  

Arı  sütü  6-15  günlük  işçi  arıların  ana  arıyı  ve  genç  larvaları  beslemek  için  yutak  üstü  salgı 

bezlerinden  salgıladıkları  beyaz  krem  renginde  ve  tereyağı  kıvamında  protein,  vitamin,  mineral 

maddeler ve iz elementler bakımından oldukça zengin bir besin maddesidir.  

1.2.5.

 

ARI ZEHİRİ  

Arı zehri işçi arılarda zehir bezlerinde üretilip zehir torbasında depolanır. Petek gözlerinden yeni 

çıkan arıların zehir üretme yetenekleri çok az olup 12 günlük olduklarında en yüksek kapasiteye 

ulaşırlar  ve  20  günlük  olduklarında  zehir  üretme  yeteneklerini  kaybederler.  Arı  zehri  kimyasal 

olarak  oldukça  karmaşık  bir  yapıya  sahiptir.  Farmakolojik  açıdan  önemli  aktif  maddeler  içerir. 

Bunlardan  en  önemlisi  kimyasal  yapının  yaklaşık  %50'sini  oluşturan  polipeptit  yapıdaki 

melittindir.  Arı  zehri  üretimi  için,  elektro-şok  prensibiyle  çalışan  cihazlar  geliştirilmiş  olup  bu 

cihazlarla oldukça pratik ve hızlı arı zehri toplanabilmektedir.  

1.2.6.

 

PROPOLİS  

Propolis, arıların bitki filiz ve tomurcuklarından toplayarak, kovan iç yüzeyini kapladığı, çatlak ve 

kırıkları kapattığı, kovan içerisine giren yabancı maddeleri zararsız hale getirdiği, petek gözlerinin 

ana  arı  yumurtlamadan  önce  temizlediği,  antibakteriyel,  antiviral,  antifungal,  antioksidan, 

antiparazitik özelliklere sahip yapışkan ve reçinemsi bir maddedir.  

Propolisin  yoğun  olarak  toplandığı  bitki  çeşitleri,  bölgeye  ve  mevsime  göre  değişmektedir.  Bal 

arıları için çam, kavak, huş, atkestanesi, söğüt, kızılağaç, köknar, karaağaç, dişbudak, meşe önemli 

propolis kaynağı bitkilerdir.  

---