Biosfera haqida
Yüklə 0,93 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- «ekotizim» atamasi birinchi marta 1935 yilda ingliz ekologi A.Tensli tomonidan taklif qilingan. Ekotizim to„g„risidagi ta‟limot tizimlar nazariyasiga
|
1. Tizimlar tushunchasi 1. Biologik tizim 3. Ekologik tizimlar (ekotizimlar) ta’rifi. Biogeotsenoz. 4. Ekologik makon. Hayotiy shakl. Areal Tayanch iboralar: atomarli, genetika, diskretli, koralli riflar, morfofiziologik tur, morfotuzilishlar, panmiksiya, pigment, statik muvozanat, trofik holat, fiziologiya, sitologiya, ekvivalent, ekstremal, emerjentlik. E kologik tizimlar yoki qisqacha ekotizimlar ekologiyaning fan sifatida asosiy predmeti hisoblanadi. Ekotizim to„g„risidagi tasavvur garchi ancha ilgari paydo bo„lgan bo„lsa ham, «ekotizim» atamasi birinchi marta 1935 yilda ingliz ekologi A.Tensli tomonidan taklif qilingan. Ekotizim to„g„risidagi ta‟limot tizimlar nazariyasiga asoslanadi. 1. Tizimlar. Tizimlar nazariyasi tadqiqot doirasida umumilmiy hisoblanib, uning mavjudligi uchun va mantiq-metodologik apparat va umumlashgan model ishlab chiqilgan. Tizimlar nazariyasining asoschisi A.A.Bogdanov (1873-1926) hisoblanib (yunoncha tekton -quruvchi), XX asr boshlarida asosiy prinsiplarni ifodalagan va uni tektonologiya deb atagan. G„arb adabiyotlarida umumiy tizimlar nazariyasining muallifi sifatida, biolog L. Fon Bertalanfi (1937) tan olingan. Tizimlar nazariyasining hozirgi zamondagi «tizim» tushunchasi quyidagi belgilar bilan ifodalanadi: tizim o„zaro aloqada bo„lgan to„liq elementlarni nazarda tutadi; o„zini o„rab turgan muhit bilan alohida birlikni ifoda etadi; har qanday tizimlar elementi juda yuqori darajada o„z navbatida tizimlar elementi kuyi tartibda bo„lishi mumkin; tizim uchun e merjentlik xususiyati xarakterli hisoblanadi. SHunday qilib, o„zaro aloqada bo„lmagan elementlarni (ularning yig„indisi) bir butun, yagona tizim sifatida qarab bo„lmaydi. Tizim ierarxik tuzilishiga ega, ya‟ni u yuqori tartibli va quyi tartibli elementlar yig„indisi sifatida qaralishi mumkin (tizim yonida). Tizim mutlaqo bir xil elementlardan tashqil topmaydi. Xullas, tizimlar e merjentligi – bu o„zaro aloqada bo„lgan elementlardan paydo bo„ladigan va alohida elementda kuzatilmaydigan xossalardir. Buni quyidagicha izohlash mumkin: vodorod va kislorod – gazni tashkil etadigan moddalar, suv esa ushbu elementlardan tashkil topgan – suyuqlik, lekin bu suvni agregat holati bo„lib, vodorod va kislorodning agregat holatidan kelib chiqqan emas. Yüklə 0,93 Mb. Dostları ilə paylaş:
|