Bir millətik, iki dövlət Eyni arzu, eyni niyyət
Yüklə 6,1 Mb. Pdf görüntüsü
|
Azərbaycan – Türkiyə münasibətləri II beynəlxalq elmi konfransının materialları 366
“Türkiyənin və Azərbaycanın elmi dairələri və təhsil müəssisələri arasında ilk əlaqələr bundan çox əvvəl yaradılmışdır. İndi az adamın yadındadır ki, Bakı Universitetinin fəaliyyətə başlamasının lap ilk çağlarında Türkiyənin Fuad Köprülü və Hikmət Artaylan kimi görkəmli alimləri buraya dərs deməyə gəlirdilər. Yeri gəlmişkən deyim ki, Hikmət Artaylan Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi üzrə ilk dərs vəsaitlərindən birinin müəllifi olmuşdur Çox ümid edirik ki, indiki görüş əvvəlki əlaqələri bərpa etməyə imkan verəcəkdir. Bundan başqa, Bakıya gəlişimiz Azərbaycan və Türkiyənin ali məktəbləri arasında gələcək əməkdaşlıq proqramı üzrə bundan əvvəl müəyyən edilmiş tədbirlərin yerinə yetirilməsini sürətləndirəcəkdir” *2, 52+. Qonaqlar BDU ilə yanaşı Azərbaycan Dövlət Tibb Universitetində, Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasında da oldular və Xalq Təhsili Nazirliyində qəbul edildilər. 1992-ci il sentyabrın 21-də Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi ilə Türkiyə Respublikasının İstanbul “Çağ Öyrətim Anonim Şirkəti” arasında təhsil sahəsində birgə iş haqqında müqavilə imzalanmışdır. Şirkət həmçinin Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 11 sentyabr 1995-ci il tarixli 203 saylı qərarı ilə qeydiyyata alınmış Qafqaz Universitetini yaratmışdır. 1993-cü ildən fəaliyyətə başlamış Qafqaz Universiteti hər iki dövlətin elmi-texniki və pedaqoji potensialını birləşdirməklə Azərbaycan dövlətinə beynalxalq proqramlar əsasında kadr hazırlamaqdadır *4, 19+. Elm, təhsil və mədəniyyət sahələrindəki əlaqələrin də dəyişdirilməsinin, iki ölkə xalqının bir-birilərinə daha da yaxınlaşmasında oynayacağı önəmli rola işarət edən tərəflər, bu məqsədlə elm, təhsil və mədəniyyət sahələrindəki mütəxəssis xidmətləri, texniki və elmi əməkdaşlıq anlaşması imzalamışlar. Bundan başqa Türk tərəfi, 1992-1993 tədris ilində Azərbaycana 600-ü orta təhsildə, 1400-ü ali təhsildə istifadə olunmaq üzrə cəmi 2000 öyrənciyə təqaüdlü kontenjan ayırdığını bildirmişdir. Azərbaycan tərəfi, bu imkanı böyük məmnunluqla qarşıladığını ifadə etmişdir. Bu imkanın həyata keçirilməsi üçün tərəflər əlaqədar rəsmiləriniəməkdaşlıqla görəvləndirmişlər. 2.
Azərbaycan – Türkiyə mədəni əlaqələrinin inkişafında Ümummilli Lider Heydər Əliyevin rolu. Azərbaycan – Türkiyə mədəni əlaqələrinə böyük töhfələr bəxş etmiş Heydər Əliyev deyirdi ki, “Bizim tariximiz bir, dilimiz bir, dinimiz birdir... Biz bütün imkanlardan istifadə etməliyik ki, mədəni-humanitar və digər əlaqələr lazımı səviyyədə inkişaf etdirilsin... Türk xalqı ilə Azərbaycan xalqının tarixində, milli ənənələrində, mədəniyyətində çox oxşarlıq var... Ona görə də Türkiyə ilə Azərbaycan arasındakı əlaqələrin sıx olması təbii bir haldır” *3, 339+. 26 oktyabr 1993-cü il tarixində Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Heydər Əliyev Türkiyə Cümhuriyyətinin qurulmasının 70 illiyi münasibəti ilə keçirilən “Türkiyə Cümhuriyyəti–70” elmi praktik konfransının iştirakçılarına təbrik məktubu göndərmişdir. 18 noyabrda isə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Heydər Əliyev Prezident sarayında Türkiyə Cümhuriyyətinin Prezidenti Süleyman Dəmirəlin “Çağ” Öyrətim İşlətmələri şirkəti tərəfindən Azərbaycanda açılmış təhsil müəssisələrinə etimadını təsdiq edən məktubunu gətirmiş İstanbulda yerləşən şirkətin idarə heyətinin üzvü Nurettin Vereni, Qafqaz Universitetinin rektoru prof. dr. Zafer Ayvazı, şirkətin Azərbaycan üzrə nümayəndəsi Məmmədəli Babaşovu, “Zaman” qəzetinin Azərbaycandakı nümayəndəsi Halim Dağları və qəzetin xəbər şöbəsinin müdiri Nedim Yalçını qəbul etmişdir. Səmimi şəraitdə keçən görüş zamanı Heydər Əliyev Türkiyə Cümhuriyyətinin Prezidenti Süleyman Dəmirəlin göndərdiyi məktuba görə çox şad olduğunu ifadə edərək “Çağ” Öyrətim İşlətmələri AŞ-nin Azərbaycanda açdığı təhsil ocaqlarının fəaliyyətlərinin hamısından xəbərdar olduğunu, məmnuniyyət duyduğunu və bu işlərin davam etməsi üçün hər cür lazımi köməklik göstərəcəyini ifadə etmişdir*1;55-56]. 1994-cü ilin 5 yanvarında Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Heydər Əliyev Türkiyə Cümhuriyyətinin universitetlərinə tələbə qəbulu haqqında sərəncam imzalamış, yanvarın 17də isə Türkiyə Cümhuriyyəti Yüksək Öyretim Kurulu (YÖK) nümayəndəsi Mehmet Altunayı qəbul etmişdir. Yanvarın 26-da Ankaranın Hacəttəpə Universitetinin bir qrup professorunun təklifinə əsasən Universitetin Elmi Şurası Azərbaycanın müstəqilliyinin möhkəmləndirilməsi, ermənilər tərəfindən işgal olunmuş Azərbaycan torpaqlarının azad olunması, Prezident seçildiyi tarixdən etibarən Türkiyə ilə strateji və hərbi əməkdaşlığın inkişafı, Azərbaycan Milli Ordu quruculuğu sahəsindəki böyük xidmətləri və digər dövlətlərə qarşı yeritdiyi düşünülmüş siyasətinə görə görkəmli dövlət xadimi Heydər Əliyevə beynəlxalq münasibətlər sahəsində fəxri doktor adı verilməsi barədə yekdilliklə 2/94-5 saylı qərar qəbil etmişdir. 27 yanvarda isə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Heydər Əliyev Türkiyədəki Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzinin nümayəndələri Ə.Qaraca, M.Kəngərli və M.Müşteki qəbul etmişdir *1;58+. Həmin il fevralın 2-də Azərbaycan Prezidenti Heydər Əliyev Türkiyənin
Azərbaycan – Türkiyə münasibətləri II beynəlxalq elmi konfransının materialları 367
Azərbaycandakı müvəqqəti işlər vəkili Vural Atayla birlikdə həmin ölkənin Hacəttəpə Universitetinin professorları Tansun Yılmaz, Bahettin Yediyıldız, Abdülhaluk Çay və Hüseyin Cevizoğlunu qəbul etmiş, fevralın 3-də Türkiyənin müxtəlif kütləvi informasiya vasitələrini təmsil edən jurnalistlərinin bir qrupunu onların xahişi ilə qəbul etmiş, fevralın 7-də Türkiyənin ali məktəblərində təhsil almağa yola düşən azərbaycanlı tələbələrin bir qrupu ilə görüşmüş və nitqlə çıxış etmişdir. O, çıxışında bildirmişdir ki, “Türkiyə Azərbaycan üçün qardaş, dost ölkədir. Türkiyə ilə Azərbaycan arasındakı əlaqələrin qədim və zəngin tarixi var. İndi Azərbaycan Respublikası bir müstəqil dövlət kimi Türkiyə Cümhuriyyəti ilə bütün sahələrdə əlaqələrin inkişaf etdirilməsinə çalışır”*1;59+. Fevralın 8-də Süleyman Dəmirəlin dəvəti ilə qardaş ölkəyə rəsmi səfərə yola düşən Heydər Əliyev Binə hava limanında jurnalistlərə səfərlə bağlı müsahibə verərək demişdir ki, “Türkiyə Azərbaycan üçün ən yaxın, qardaş və dost ölkədir. Xalqımızın arasında böyük tarixə malik dostluq, qardaşlıqəlaqələri var. Son illər Azərbaycan müstəqillik əldə etdikdən sonra bu əlaqələr daha da mühkəmlənmişdir”. Türkiyə Cümhuriyyətinə rəsmi səfərə başlayan Prezident Ankarada Atatürkün məqbərəsinə əklil qoymuş, M.Ə.Rəsulzadənin məzarını ziyarət etmişdir. “Çankaya” köşkündə rəsmi qarşılanma mərasimindən sonra mətbuat nümayəndələri üçün bəyanat verən Prezident bir daha bildirmişdir: “Bizim ölkələrimiz – Türkiyə Cümhuriyyəti və Azərbaycan Respublikası dost və qardaş ölkələrdir. Xalqlarımızın birliyi, qardaşlığı və dostluğu əsrlərdən-əsrlərə keçərək formalaşmış və bu gün özünün yeni mərhələsinə çatmışdır” *1, 59+. Fevralın 9-da öz iqamətgahında Türkiyədə yaşayan azərbaycanlı icmasının nümayəndələri ilə görüşmüş Heydər Əliyev, ona Ankaranın Hacəttəpə Universitetinin fəxri doktoru adı verilməsi münasibətilə keçirilən mərasimdə də iştirak etmiş, Bilkent Universitetinin idarə heyətinin sədri, prof. İhsan Doğramacının qonağı olmuşdur. Heydər Əliyev Türkiyə Böyük Milllət Məslisində olmuş və millət vəkilləri qarşısında geniş nitqlə çıxış etmişdir. O, çıxışında belə bir məqama toxunmuşdir ki, “Türk ordusunun Azərbaycana, Bakıya gəlməsi, Azərbaycanı daşnakların təcavüzündən xilas etməsi hər bir azərbaycanlının qəlbində yaşayır. Azərbaycan xalqı həmin ağır düvrdə türk xalqının ona göstərdiyi köməyi heç vaxt unutmayacaqdır” *1, 61+. Nəticə
Türkiyə ilə Azərbaycan mədəni əlaqələri qonşu iki ölkə olmaqla məhdudlaşmır. Türkiyə – Azərbaycan münasibətlərində mədəni təmasların daha da intensivləşdirilməsini zəruri etməkdədir. Mədəni əlaqələrin intensivləşdirilməsini zəruri edən başqa bir həqiqət isə mədəni qloballaşmadır. Qloballaşmanın gücü qarşısında dünyanın bir çox yerlərində bölgə mədəniyyətləri ortaq faydalarını gücləndirirlər. Soydaş və qohum mədəniyyətlərə gəlincə isə, onlar arasındakı həmrəyliyin əhəmiyyəti də artmaqdadır. Bu baxımdan, Qafqaz və türk xalqlarının mədəniyyətlərinin əsl ünsürlərindən biri olan Azərbaycan Türk Mədəniyyəti Orta Şərqin eyni mədəni genlərini daşıyan bir qism ölkələrlə yanaşı, Türkiyə ilə birlikdə ortaq mədəni sahə yaratmışdır. Uzun tarixi prosesin nəticəsi olan bu mədəniyyət daim diqqət mərkəzindədir və elə əlaqələrimz də həlledici rol oynamaqdadır. Azərbaycanla Türkiyə arasındakı əlaqələrin kulturoloji təhlili isə, həm iki ölkənin, həm də bütövlükdə türk dünyasının elmi-mədəni tərəqqisindən, xalqlarımız arasındakı əməkdaşlığın ümidverici inkişaf perspektivlərindən xəbər verir. Ədəbiyyat 1.
Nəşri, 2002, 180 s 2.
Abdullayev M. Azərbaycan – Türkiyə əlaqələri. Bakı, Mütərcim, 1998, 112 s. 3.
Heydər Əliyev və Şərq, 6 cilddə, III kitab: Türkiyə Cümhuriyyəti (Müəllif-tərtibçilər: Qaley Allahverdiyev, Vəhdət Sultanzadə). Bakı, “Çaşıoğlu”, 2003, 472 s. 4.
Tarix elm. nam. ... dis. avtoref. Azərbaycan Elmlər Akademiyası A.A.Bakıxanov adına Tarix İnstitutu, Bakı, AzTU-nun mətbəəsi, 2000, 25 s 5.
6.
“Ədəbiyyat qəzeti”, 2005, 18 mart, № 11) 7.
Hüseynova F. Müstəqillik dövründə azərbaycan–türkiyə əlaqələrinin kulturoloji aspektləri (elm, təhsil, mədəniyyət) Bakı., 2007
Yüklə 6,1 Mb. Dostları ilə paylaş:
|