Бисмиллащир-рящманир-рящим

F
ə
ls
ə
f
ə
 term
i
nl
ə
r
i
n
i
n 
i
zahl
ı
 l
üğə
t
i
 
 
 
137 
MÜTƏMADĠ  [alm.  Kontinuierlich;  fr.  Continu;  ing. 
Continuous;  lat.  Continium;  osm.  tr.  metamadi;  ər.  يدآّزِ]  –  öz 
daxilində daimi olaraq davam edən, gedən zaman.  
MÜTƏSƏVVĠF – Təsəvvüflə məşğul olan. 
MÜTLƏQ  [alm.  Absolut;  fr.  Absolu;  ing.  Absolute;  lat. 
Absolutus  =  həll  olan,  osm.  tr.  mütləq;  ər.  كٍطِ]  –  öz  başına  var 
olan, heç bir şeylə bağlı olmayan, müstəqil, şərtsiz. Heç bir şeylə 
məhdudlaşdırılmayan.  Metafizikada  olduğu  kimi,  düşüncədə  də 
heç  bir  başqa  şeylə  bağlı  olmayan  və  varlıq  səbəbini  özündə 
daşıyan şey. Heç nədən asılı olmayıb, sərhəd tanımayan, müstəqil 
olaraq baş verən hal və hadisələri ifadə edən məfhum. Həqiqətdə 
olan mütləqlik öz ifadəsini insan düşüncəsində tapır.  
MÜTLƏQĠYYƏT  [alm.  Absolutismus;  fr.  Absolutisme;  ing. 
Absolutism; osm. tr. mutlakiyet; ər. خٍمٍطِ] – ideyaları, normaları. 
Terminləri  doqmatik  bir  formada  saf  olaraq  qoyan  görüş.  Saf 
dəyərlərin, saf doğrularım ortaya çıxdığını müdafiə edən görüş.  
MÖVCUDLUQ  [ər.  خٌدٛﺟِٛ]–  bir-birilə  əlaqədə  və  qarşılıqlı 
təsir halında dəyişən şeylərin bütün rəngarəngliyi. 
MÜQAYĠSƏ [ər.  خغٌبمِ]- obyektlər arasındakı oxşarlıq  və  ya 
fərq əlamətini [yaxud hər ikisi birlikdə] müəyyən etmək məqsədi 
ilə onların bir-birilə tutuşdurulması, fərqləndirilməsi. 
MÜQƏDDƏM  [alm.  Antecedent;  fr.  Antècèdent;  ing. 
Antecedent;  lat.  Antecedens;  osm.  tr.  mukaddem;  ər.  ٌّ
 َذمِ]  – 
məntiqdə nəticənin çıxardığı prinsip və yaxud prinsiplər.  
MÜQƏDDĠMƏLƏR  [ər.  خِذمِ]–  məntiqdə,  əqli  nəticələrdə 
yeni mühakimənin [nəticənin] alındığı mühakimələr. 

---

Ad
i
l
ə
 N
ə
z
ə
rova 
 
 
138 
MÜQƏDDƏS [alm. Heilig; fr. Saint; ing. Saint, holy; sanctu; 
osm. tr. kutsi; طذمِ] – Tanrıya həsr edilmiş olan, Tanrıya aid olan, 
bütün var olanların, yer üzünə bağlı olanın üstündə yüksələn, on-
dan tamamilə başqa olan. Yaxud da əxlaqi yetişkənliyə çatan, bu 
yolla  Tanrıya  yaxınlaşan  insanların  necəliyi.  [Əzizlər,  övliyalar, 
kəramət sahibləri]. 
طَّذل   [ًَّعف] [ًعفِ] طذمِ  
MÜLAHĠZƏ  [ər.  حضُِ٘]  –  müasir  formal  məntiqdə  müəyyən 
dildə  verilən  təklif;  onun  həqiqiliyinə  [həqiqidir,  yalandır]  və  ya 
modallığına [ehtimaldır, mümkündür, mümkün deyil, zəruridir və 
s.] verilən qiymətlərlə əlaqədər nəzərdən keçirilir. 
MÜLKĠYYƏT  [ər.  خٍىٍِ]  –  hər  hansı  obyektlərin  subyektə 
məxsus olması.                                                                                                          
MUXTARĠYYƏT  [alm.  Autonomie;  fr.  Autonomie;  ing. 
Autonomy; yun. Autos – öz, nomiso – qayda; osm. tr. muhtariyet] 
– bir adamın, bir cəmiyyətin özünün qoyacağı qaydalara özünün 
tabe  olacağı.  muxtariyyət :  is.  [ər.]  Daxili  qanunvericilik  və 
idarəetmə işlərində sərbəst olma hüququ; özünüidarə.  
MÜNASĠBƏT[ər.خجعبِٕ] bütün hadisələrin qarşılıqlı əlaqə anı. 
MÜTLƏQ  [ər.  كٍزِ]  –  ―özü  onun  özü  üçün  kafi  olan‖  digər 
heç  bir  şeydən  asılı  olmayan,  bütün  mövcudiyyatı  özündə  əks 
etdirən və onu yaradan əbədi, sonsuz, şərtsiz, bitkin və dəyişməz 
subyekti ifadə etmək üçün idealist fəlsəfəsində işlənir. 
MÜHARĠBƏ  [ər.  خثسآِٙ]dövlətlərin və bu dövlətlər daxilində 
siniflərin siyasətinin zorakılıqla davam etdirilməsindən ibarət olan 
ictimai-siyasi hadisə. 

---

F
ə
ls
ə
f
ə
 term
i
nl
ə
r
i
n
i
n 
i
zahl
ı
 l
üğə
t
i
 
 
 
139 
MÜCƏRRƏD  [alm.  Abstrakt;  fr.  Abstrait;  ing.  Abstract;  lat. 
Abstractum  –  çəkib  çıxarılmış,  sıyrılmış;  osm.  tr.  mücerret;  ər. 
دّشجِ]  –  mücərrədlik  ilə  əldə  edilmiş  bir  düşüncə.  Mücərrəd 
anlamlar ehtiva edən məfhum.  
MÜCƏRRƏDLĠK  [ər.  دشجِ]  –  həqiqəti  nəzəri  dərk  etməyin 
elmi  cəhətdən  müəyyənləşdirilmiş  müşahidə  və  eksperiment 
faktları  ilə  bağlı  olmayan  mücərrəd  məntiqi  mühakimələrə 
əsaslanan üsulu. 
 MÜġAHĠDƏ  [alm.  Beobachtung;  fr.=ing.  Observation;  tr. 
Gözlem;  osm.  tr.  müşahede;  ər.  حذ٘بشِ]  –  bir  obyekt,  yaxud  bir 
hadisənin  xüsusiyyətlərini  bilmək şərtilə  diqqətli və planlı  olaraq 
araşdırılıb  tədqiq  edilməsi.  Müşahidə  əslində  bütün  empirik 
eılmlərin  ilkin  şərtidir.  Lakin,  bu  o  demək  deyildir  ki,  tənqid 
edilmdən  keçərli  olmaz,  çünki  ən  dəqiq  müşahidələr  belə 
nöqsansız, xətasız olmaz.  

---