BiZİM ÜÇÜn biZSİz heç NƏ

İnklüziv Qərar Qəbulu üzrə IDEAS Vasitələr Toplusu

© “Hökumətin qərar qəbulu prosesində vətəndaş cəmiyyətinin 

əlilliyi olan şəxslərin hüquqlarının təşviqatçısı kimi iştirakı” layihəsi

26

İnklüziv qərar qəbulu müvafiqdir və siyasət, o cümlədən, xidmətin bütün səviyyələrində 

nəzərə alınmalıdır. 

Fərd olaraq əlilliyi olan şəxsin, məsələn, harada və kiminlə yaşamağını 

müəyyən edərkən

Əlilliyi olan şəxslərin qeyri-rəsmi qrupları dəstəklənməlidir

Əlilliyi olan şəxslərin təşkilatları dəstəklənməlidir

Bütün icma və cəmiyyət təşkilatlarında əlilliyi olan şəxslər iştirak etməlidir 

Əlilliyi olan şəxsləri iştiraka cəlb etmək üçün hökumət mexanizmlər tapmalıdır 

Media təşkilatlarında təmsilçilik – efirdə aparıcı, efirdən kənarda digər işçilər kimi 

Örnəklər

Beynəlxalq örnəklərin öyrənilməsi – 

Qərar Vermək Hüququ

                         

İnklujn  İnterneşnl  (İİ  (Inclusion  International))  təşkilatının  qlobal  kampaniyasında  Qərar 

Vermək  Hüququ  (Right  to  Decide),  intellektual  sağlamlıq  məhdudiyyəti  olan  şəxslər  və 

onların ailələrini təmsil edən beynəlxalq şəbəkədir.

Kampaniyanın  məqsədi  BMT  Konvensiyasının  12-ci  maddəsində  verilmiş  hüquqları  inkişaf 

etdirmək, ailələrin və başqalarının intellektual sağlamlıq məhdudiyyəti olan şəxslərin hüquqi 

imkanları barədə məlumatlı olmasına yardım etmək, intellektual sağlamlıq məhdudiyyəti olan 

şəxslərin öz qərarlarını verməsi üçün onların dəstəklənməsidir. 

Inclusion International Qərar Vermək Hüququ barədə qlobal hesabat hazırladı:

Və video: 

http://inclusion-international.org/global-campaign-the-right-to-decide/

Və bu videoda, özünütəşviqçi (müdafiəçi) və İİ-nin şura üzvü Deyvid Korner Qərar Vermə 

Hüququ  barədə  şəxsi  fikirlərini  söyləyir: 

http://inclusion-international.org/personal-

perspective/ 

ü

ü

ü

ü

ü

ü

---

© “Hökumətin qərar qəbulu prosesində vətəndaş cəmiyyətinin 

əlilliyi olan şəxslərin hüquqlarının təşviqatçısı kimi iştirakı” layihəsi

İnklüziv Qərar Qəbulu üzrə IDEAS Vasitələr Toplusu

27

Örnəklərin öyrənilməsi Azərbaycan: hökumət 

əmrlərində (qərar, sərəncam) iştirak

Vətəndaş  cəmiyyəti  təşkilatlarını  (VCT)  hökumət  qərarlarının  verilməsində  iştiraka  cəlb 

edilməsi  barədə  siyasət  təklifi  2011-ci  ildə  yazılmış  və  Maliyyə  Nazirliyi  tərəfindən  təsdiq 

olunmuşdu. 2012-ci ildə Maliyyə Nazirliyi və Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi əlilliyi 

olan uşaqlara xidmətlərlə bağlı hökumətin yeni əmrlərinin qəbulunda üç VCT-nın iştirakına 

kömək üçün pilot layihəni maliyyələşdirdi.

 

Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi sosial xidmət dəstəyi göstərilməsində VCT-lərin 

on illik uğurlu təcrübəsini nəzərə almışdı.

 

Layihə çərçivəsində icma əsaslı altı reabilitasiya mərkəzi il ərzində 673 əlilliyi olan uşağa 

sosial reabilitasiya xidmətləri göstərdi.  

Layihənin nəticəsi kimi  Əmək və Əhalinin Sosial  Müdafiəsi Nazirliyi 2013-cü ildə VCT-ləri 

sosial xidmətlər üzrə hökumət əmrlərinin icrasında iştiraka cəlb etdi. 

Hər bir rayonda yerli icma əsaslı reabilitasiya əməkdaşına təlim verildi; Uşaq İnkişaf Mərkəzi 

yaradıldı və fəaliyyət göstərməyə başladı; yerli səhiyyə, təhsil və sosial təminat orqanları 

arasında istinad strukturu yaradıldı.

 

Bu  layihənin  uğuru  ehtiyaclara  uyğun  fəaliyyətlərin  həyata  keçirilməsi  ilə  bağlı  idi.  Əlilliyi 

olan şəxslərin VCT-ləri hökuməti dəstəklədi. Pilot layihə nəticəsində hökumət birbaşa dövlət 

əmrinə əsasən, VCT-lərin hər hansı xidmət sahəsini həyata keçirməsinə icazə verdi. 

Azərbaycan inklüziv qərar qəbulunun məsləhətləşmə üzrə mərhələsindən iştirak mərhələsinə 

keçid edir. 

Örnəklərin öyrənilməsi: 

Ukrayna - əlilliyi olan şəxslərin təşkilatları ilə birgə 

parlament dinləmələri

Ukraynada  parlament  dinləməsi  siyasətə  etirazı  nəzərdən  keçirməyin  xüsusi  yoludur.  Bu, 

Ukrayna  Ali  Radasının  (Ukraynanın  qanunverici  məclisi)  binasında  keçirilir,  qanunverici  və 

icraedici hökumət orqanlarının təmsilçilərini əhatə edir. Parlament dinləmələrinə ekspertlər 

və ictimaiyyət üzvləri də qatılır.

2014-cü ilin iyununda “Əqli və fiziki əlilliyi olan uşaqlar üçün təhsil, səhiyyə və sosial dəstək: 

siyasət tələbləri və siyasət cavabları” mövzusunda parlament dinləmələri keçirildi. 

Əlilliyin bərabərliyi və ictimai xidmətlərin təşviqində əsas çətinliklər çox zaman müasirliyə 

cavab  verməyən  xidmətlərdən  və  problemləri  həll  etmək  üçün  kifayət  qədər  vəsaitin 

olmamağından doğur. Ukrayna həmçinin təhsil, səhiyyə və sosial müdafiə üzrə səlahiyyətli 

orqanlar arasında zəif koordinasiya və əməkdaşlıqla üzləşir.

---

İnklüziv Qərar Qəbulu üzrə IDEAS Vasitələr Toplusu

© “Hökumətin qərar qəbulu prosesində vətəndaş cəmiyyətinin 

əlilliyi olan şəxslərin hüquqlarının təşviqatçısı kimi iştirakı” layihəsi

28

Onların bu məsələlərlə məşğul olan çoxlu müəssisələri və ekspertləri var, ancaq onların sayı 

və keyfiyyəti arzu edilən səviyyədə deyil. Xidmətlərdə təkrarçılıq və boşluqlar var.

Bəzi Aİ ölkələrindəki kimi Ukraynada əlilliyi olan şəxslərin təşkilatları ilə xidmət müqavilələri 

bağlamaq üçün heç bir mexanizm yoxdur.

Parlament dinləmələrinin məqsədi əlilliyi olan uşaqların təhsil, səhiyyə və sosial dəstəyə çıxışını 

yaxşılaşdırmaq və müvafiq qurumlar arasında koordinasiya və əməkdaşlığı yaxşılaşdırmaq 

üçün  yolların  axtarılıb  tapılması  idi.  Bu  metod  qanunverici  və  icraedici  hökumətin  geniş 

çevrədə  nümayəndələrini  və  praktik  təcrübəyə  sahib  ekspertləri,  ictimaiyyətin  üzvlərini 

əhatə etməli idi.

Dinləmələri  təhsil,  səhiyyə  və  sosial  müdafiə  məsələlərinə  cavabdeh  olan  Ukrayna  Ali 

Radasının müvafiq komitələri hazırlamışdı. 

Hazırlıq mərhələsində əlilliyi olan şəxslərin təşkilatlarının nümayəndələri:

•  parlament iclasları üçün hazırlıq işçi qrupuna daxil edildi

•  nəticə və təkliflər layihəsinin hazırlanmasına yardım göstərdi 

•  nəticə və təkliflər layihəsinin müzakirəsinə qatıldı

•  bir neçə çıxışla parlament dinləmələrində iştirak etdi

•  nəticə və təkliflər yekun versiyası üzrə danışıb razılığa gəlinməsində rol oynadı.

İctimai  dinləmələr  əlilliyi  olan  şəxslərin  təşkilatları  üçün  zəif,  təkrar  və  qeyri-müntəzəm 

xidmətlərin təsiri və aktuallığını bildirməyə imkan verdi. 

Dinləmələr  hökumət  qurumlarına  qazanılan  siyasətin  müvafiqliyini,  arzulanan  nəticəni  və 

mənfi təsirləri azaltmağa və əlilliyi olan şəxslərin təşkilatlarının reaksiyasına ilkin baxışı təmin 

etməyə imkan yaratdı. 

Prosesin yeganə riski müəyyən təşkilatların təmsil etdiyi qrupun məsələsini daha mühüm 

sayması və ya digəri ilə arasında konflikt yarana bilməsi idi. Dövlət qurumlarının hər bir kəsin 

və ya təsiri olan insanların çoxunun (bu halda qarşılanmamış ehtiyacların ödənməsi üçün 

xüsusi  addımlar  atmaq)  problemlərinin  müvafiq  şəkildə  həll  olunması  üçün  yollar  axtarıb 

tapa bilmək imkanı var. 

Parlament  dinləmələrinin  nəticələri  tövsiyələr  kimi  qeydə  alındı  və  Sosial  Siyasət  Nazirliyi 

bunu müsbət qiymətləndirdi. 

Örnəklərin öyrənilməsi: Birləşmiş Krallıq - yerli 

şuranın əlilliyi olan şəxsləri strategiya, siyasət və 

xidmətlərin işlənib hazırlanmasına cəlb etməsi

Londondakı İslinqton Şurasının əlilliyi olan şəxslərin siyasət və xidmətlərə dair qərarların 

qəbul edilməsində iştirakı üçün çox ciddi və təfsilatlı prosesi var.  

---