BoğAZİÇİ. Boğaz-iÇİ, eski çağlardaki isimleri ile, pontus Euzinus ( Karadeniz) ve Propontis

(1308 = 1890/1891)  vardır. Beşiktaş 'm arkasında, şirin 

bir vadi olup, padişahların sık-sık gittiği  ve bir zamanlar 

mesire  olmak itibariyle  de çok rağbet ettiği  Ihlamur  'da 

Ihlamur  kasrı vardır ki, bulunduğu  yer Hacı Hüseyin 

bağı ismi  ile  de mâruftur. 

Beşiktaş'ın Maçka, Haseki-Tarlası,  Yeni-Ma-halle  ve 

Kılıç-Ali  gibi,  bir çok mahalleleri  vardı. Evliya  Çelebi 

(I, 448 ) 'ye göre, halkının çoğu Anadolu 'dan gelme  idi 

ve ekserisi  âyân ve kibar olup, zevk ehli  idi.  Hâkimi, 

Galata  mollasının naibi  idi. Sinan Paşa câmiinin  bir köşesinde 

mahkeme-i  şer'iye bulunmakta  idi. Muh-tesibi, 

subaşısı, bostancı-başısı ve Beşiktaş bahçesi ustası 

bütün işleri  görürlerdi.  Hayreddin  ( Barbaros) iskelesi, 

Rumeli  'den Anadolu 'ya veya Anadolu 'dan Rumeli  'ye 

sevkolunacak  askerin geçeceği  bir yer olmak itibariyle, 

çok mühimdi  ve iskele  başında yolculara  mahsus 

meşhur bir han bulunmakta  idi. İskele  ile  Dolmabahçe 

sarayının mutbak dâiresi  arasındaki sahil  kısmına ve 

kapısında çifte 3 yazılı bir levha  asılı bulunan  bir 

sarayın mevcudiyetinden  dolayı, Çifte-Vavlar 

denilmekte  idi. Burada bir çok cami, tekke, ziyaretgâh, 

çeşme ve hamam  mevcuttu. Camilerinin  adedi 20 olup, 

15 'i mahalleli  cami idi. Bunlar  arasında kazasker 

Vişne-zâde  Mehmed îzzetî Efendi 'nin yaptırdığı 

mescid, Çanakçı-Limanı  mescidi, Kılıç-AIi-Paşa 

iskelesi  mescidi, Deli-Birader  şöhreti ile  tanınmış 

Gazali  Mehmed Efendi  'nin inşa ettirdiği  mescid ile, 

aslen Beşiktaş 'ta Çırağan sarayına bitişik  iken, bir 

aralık Maçka 'ya nakledilip,  sonra yine  bu sarayın 

arsasına getirilen  ve sadrâzam Ohrili  Hüseyin  Paşa ( 

ölm. 1622 ) tarafından kurulan  Beşiktaş mevlevihânesi 

ve mescidi bulunmaktadır  ( IJadilfat al-cavâmf, II, 98 

v.dd.; Evliya  Çelebi, agn. esr„ v.b.). Fâtih  asrı 

---

ricalinden  ve Fâtih 'in tuzcu-başısı Tuz-Baba ve 

ekmekçi-başı mescidini  kuran, Fatih 'in ekmekçi-başısı, 

Ali  Ağa Beşiktaş 'ta medfûndur. Bektaşîlerdan  Kara- 

Abalı Mehmed  Baba, Kanunî Süleyman  'a rica ederek, 

Beşiktaş 'taki Süleymaniye  tamimi  yaptırmış ve 

Süleymaniye  mahallesini  ve aşağı-smdaki Kara-Bâlî 

bahçelerini  tesis etmiştir. 

O r t a k ö y. Oradan geçen bir derenin vadisine, 

eskiden, Archias 'a nisbetle,  Archeion ( sonradan St. 

Phokas) denilmiştir.  Defterdar burİ76 

BOĞAZİÇİ. 

nu, argonotlara  Karadeniz  boğazından yolu gösterdiği 

rivayet  ve bazılarınca Nereus, diğerle-rince  Phokys 

yahut Proteus diye kabul edilen  adamı, nisbetle,  Senex 

marinus  ( „ihtiyar  gemici")  tesmiye  edilirdi.  Diğer 

taraftan  Kleidion  ( „kilit")  da denirdi. Bundan sonra 

Dionysios 'un tasvirine  göre, Parabolos ve kamışının 

çokluğundan dolayı, Kalamos ve Bythias  denilen 

mevkiler  geliyordu.  Mamafih  Hammer  'e göre, 

Parabolos mevkii  Anadolu  kıyısında ve Kuleli 

civarındadır. Bythias  ise, Kuruçeşme 'dedir. 

Ortaköy, Kanunî Süleyman  devrinde türk-lerin  de 

buraya yerleşmesi  ile  inkişaf  etti ve ismini  bu esnada 

aldı. Bilhassa  defterdar İbrahim  Paşa, bugün de adına 

izafe  edilen  yerde (Defterdar-Burnu  ), bir cami 

yaptırdıktan sonra (bilâhare,  bu köye yahudilerin  ve 

Hıristiyanların  fazla  gelmesinden  dolayı, cemaati 

azaldığından, 

mahalleye  rağbeti celbetmek  için,  Damad 

ibrahim  Paşa kethüdası Mehmed  Ağa tarafından 

yenilendi),  bu sahil  ve Ortaköy deresi, devlet  ricalinin 

ve ileri  gelenlerin  rağbet ettiği  bir semt hâline  geldi. 

XVII. asır ortasında dere içinde bir islâm  mahallesi, 

---

sahilde  âyân ve eşraf yalıları  vardı. Bunlar  arasında, 

Ortaköy camiini  yaptıran Baltacı Mehmed Ağa ( Paşa ), 

Safiye  Sultan, Ekmekçi-zâde  Ahmed Paşa yalıları 

Evliya  Çelebi 'de geçmektedir.  Defterdar ibrahim  Paşa 

camii  yerine,  Abdülmecid  tarafından, bugünkü zarif  ve 

narin  minareli  cami inşa edilmiştir  (1271). Defterdar- 

Burnu  câmiinin  ittisâlindeki,  evvelce  defterdar ibrahim 

Paşa 'ya âit olup, sonra Meselâcı Hasan Paşa 'ya nisbetle 

mâruf bulunan  ve Şehid Ali  Paşa 'nın vefatından sonra 

mîrîye intikal  eden sâhilsaray  yerinde, sadrâzam Damad 

ibrahim  Paşa, tersane emini  Kıbleli-zâde  Mehmed Bey 

vasıtası ile,  bir köşk ( Nişatâbâd ) yaptırdı (1725/1726; 

Çelebi-zâde,  s. 384 ). Bu köşkü sonradan Selim  III., 

hemşiresi  Hatice  Sultan  'a vermiş, o da, civarındaki 

Selim  Paşa (Abdülhanıid  I. ricalinden  ) 'nın yalısına da 

tasarruf ederek, burada ressam ve mimar  Melling  e 

gayet güzel  bir saray yaptırmıştı. Bu yalı, bir aralık, 

meşhur hattat kazasker Mustafa Rakım Efendi  'ye intikal 

ettiği  gibi,  Abdülhamid  II. devrinde de bunun yerinde 

ayrı ayn iki  yalı inşa edilerek,  kızları Naime  ile  Zekiye 

Sultan  'a tahsis edildi  (krş. Mehmed Ziya,  ayn. esr.). 

Sahilde,  Mimar  Sinan  yapısı olarak, Tekeli  Mustafa 

Paşa ve Selim  Paşa taraflarından  yaptırılmış iki  çeşme 

vardı. Ortaköy 'de evvelce  Galata mollasının bir naibi, 

ayrıca su-başısı ve yeniçeri  yasakçısı bulunuyordu 

(Evliya  Çelebi). XVIII.  asırda, Boğaziçi  'nin Tophane, 

Beşiktaş, Ortaköy gibi  semtlerinde  de gayr-i  türk 

unsurlar  çoğalması üzerine,  boş arsalara  yahudi  ve 

Hıristiyanların 

bina inşa etmelerine  hiç bir suretle müsaade 

olunmaması 1171 (1757/1758)  ve 1181 (1767/1868)'de 

emrolunmuştur  (Ahmed Refik, XII. asr-ı hicrîde 

İstanbul hayatı, s. 213). 

---