BöLÜM. 1918-1939-cü illərdə beynəlxalq münasibətlər
Yüklə 2,54 Kb. Pdf görüntüsü
|
İtaliya ilə münasibətlərə üstünlük verildiyini göstərirdi. Avstriyanın İtaliya və Fransa ilə yaxınlaşması nəticəsində sonralar, 1935-ci ilin aprel ayında keçirilən beynəlxalq konfransda Avstriyanın müstəqilliyinə təminat verildi. Anşlüs ideyası pisləndi. Nasional-sosialistlər sıxışdırılmalarma cavab olaraq qiyama cəhd etdilər. Hökumət bir neçə avstriyalı nasional-sosialisti edam etdirdi. Bundan sonra onlar sui-qəsd hazırladılar. 1934-cü il iyulun 25-də 14 nəfər nasional- sosialist tərəfindən hökumət binasında girov götürülən kansler Dolfus yaralandı. Qiyamçılar Dolfus hökumətinin istefaya getdiyini və Rintelenin yeni kabinet yaratdığını elan etdilər. Dolfus az sonra öldü. Lakin qiyamçılar məğlub edildilər. Prezident Miklas yeni kansler vəzifəsinə Kurt Şuşniqi təyin etdi. Vitse-kansler vəzifəsini heyin ver Ştaremberq tutdu. Bundan sonra ölkədə alman maliyyə kapitalının nüfuzu artdı. 1936-cı ilin aprel ayında ümumi hərbi mükəlləfiyyət bərpa edildi. Ordunun sayı artırıldı. Nasional- sosialist təşkilatlarının güclənməsi hökuməti müvafiq tədbirlər görməyə məcbur etdi. May ayında Ştaremberq vitse-kansler vəzifəsindən uzaqlaşdırıldı. Heymverlər isə tərksilah olunaraq ləğv edildi. İyun ayında dövlətin müdafiə edilməsi haqqında qanun qəbul olundu. Şuşniqin hakimiyyəti illərində Avstriyanın xarici siyasəti Almaniya ilə yaxınlaşmağa yönəlsə də ehtiyatlı olmaqla Böyük Britaniya və Fransa ilə münasibətlərin qorunub saxlanılmasını da nəzərə alırdı. Almaniyanın Avstriyadakı nasional-sosialist təşkilatlarının işinə qanşması hökumətin vəziyyətini ağırlaşdırdı. 1936-cı il iyulun 11-də Almaniya ilə Avstriya arasında üç maddədən ibarət saziş bağlandı. Sazişə görə alman hökuməti Avstriya dövlətinin suverenliyini tanıyırdı; dövlətlər bir-birilərinin daxili işlərinə qarışmırdılar; Avstriya hökuməti Almaniya ilə münasibətdə özünü alman dövləti kimi aparırdı. Almaniya-Avstriya sazişi imzalandıqdan sonra Vyana həbsxanalarında saxlanılan avstriyalı nasional-sosialistlər azadlığa buraxıldılar. Noyabrın 3-də Şuşniq kabinetdə dəyişikliklər edərək alman- 270 pərəst şəxslərə vəzifələr verdi. Bundan sonra Almaniya ilə münasibətlər daha da sıxlaşdırıldı. Noyabrın 21-də iki maddədən ibarət gizli protokol imzalandı. Protokola görə tərəflər kommunizmə qarşı birgə mübarizə apannalı və ilkin məsləhətləşmə olmadan Balkanlarda heç bir yeni iqtisadi sazişlərdə iştirak etməməli idilər. Protokola əsasən Avstriyanın xarici siyasəti Almaniyanın nəzarəti altına keçirdi. Az sonra Avstriyanın Almaniyaya birləşdirilməsi ideyası daha geniş təbliğ edilməyə başladı. 1938-ci il fevralın 12-də Şuşniqlə Hitler arasında Berxteshagendə görüş keçirildi. Görüşdə Almaniyanın etimad göstərdiyi Zeys-İnkvartın hökumətin tərkibinə daxil edilməsi və həbsdə olan nasional-sosialistlərin azad edilməsi Şuşniqə təklif edildi. Şuşniq Vyanaya qayıtdıqdan sonra Hitlerin tələblərini yerinə yetirdi. Hökumət Avstriyanın Alnianiyaya birləşdirilməsinə dair plebisit keçirdi. Plebisitdə iştirak edənlər bu məsələyə səs verdi. Martın 11-də Şuşniq istefaya getdi. O, radio ilə çıxış edərək xalqı və silahlı qüvvələri alman ordusuna müqavimət göstərməməyə çağırdı. Kansler vəzifəsinə prezident Miklas tərəfindən Zeys-İnkvart təyin edildi. Zeys-İnkvart Almaniyanın Avstriyaya birləşdirilməsinin hüquqi-siyasi əsaslarını işləyib hazırladı. Martın 12-də alman orduları Avstriya ərazisinə girdi. Növbəti gün hökumət Avstriyanı alman dövləti elan etdi. Almaniya hökuməti isə öz növbəsində Avstriyanı rəsmi olaraq Ostmark (Şərq markası) adı altında Üçüncü reyxin tərkibinə qatdı. Beləliklə, vahid xalq, vahid ölkə, vahid fürer yaradıldı. Bununla da, Avstriyanın anşlüsü başa çatdı. 271 IX BÖLÜM MACARISTAN Birinci dünya müharibəsinin ölkə üçün nəticələri Macarıstanda yaranmış ağır sosial-iqtisadi və siyasi vəziyyət 1918-ci ilin payızında inqilabın başlanmasına gətirib çıxardı. Avstriya-Macarıstan ordusunun italyan cəbhəsində ağır məğlubiyyətə uğraması kral IV Karlın hakimiyyətini və Vekerle hökumətinin mövqelərini tamamilə zəiflətdi. IV Kari çoxmillətli monarxiyanı dağılmaqdan xilas etmək məqsədilə oktyabrın 16-da ölkənin federativ dövlətə çevrildiyini elan etdi. Lakin bu tədbir də imperiyanın süqutunun qarşısını ala bilmədi. Oktyabrın 23-də Vekerle istefaya getdi. Payız qızıl gülləri adlandırılan milli- demokratik inqilabın gedişində monarxiya ləğv edildi. Ölkə siyasi hadisələrlə zəngin bir dövrə qədəm qoydu. Macarıstan Sosial- Demokrat Partiyasının plenumunda Milli Şura yaratmaq barədə qərar qəbul edildi. İstiqlal Partiyasının lideri qraf Mixay Karoyi (1875-1955) başda olmaqla Milli Şura yaradıldı. Milli Şuranın tərkibinə istiqlalçılar, sosial-demokratlar və radikalların nümayəndələri daxil oldu. Tezliklə bütün ölkə ərazisində Milli Şuranın nüfuzu gücləndi. Rumın və çex milli şuraları da monarxiya ilə əlaqələrini kəsdilər. Çexiya Avstriyanın tərkibindən çıxıb müstəqil dövlət oldu. Müstəqilliyini elan edən Slovakiyanın Çexiya ilə birləşməsi nəticəsində Çexoslovakiya dövləti yaradıldı. Avstriya da respublika elan edildi. Beləliklə, Habsburqların hakimiyyəti yalnız Macarıstan ərazisində qaldı. IV Karlın tapşırığı ilə Macarıstanın Ershersoqu İosif oktyabrın 29-da Xadiki baş nazir təyin etdi. Bir gün sonra o, hökumət yaratdı. Lakin vəziyyət yaxşılığa doğru dəyişmədi. Ağır vəziyyətə düşən xalq hiddətlənmişdi. Oktyabrın 30-da Budapeştdə 272 Yüklə 2,54 Kb. Dostları ilə paylaş:
|