Böyük şəxsiyyətlər bütün dünyaya məxsusdur

40 
 
Onun ən ciddi fərqləndirici cəhəti üç ayrıca sənət arasında barışıq yaratması 
idi. Gəncliyində o, əsasən heykəltəraşlıqla məşğul olmuşdu, lakin artıq 1546-cı ildə 
deyə bilərdi ki, “hər kəs bilir ki, mən heykəltəraşam, rəssamam və arxitektoram”. 
O,  təkcə  bu  üç  sənətdə  sadəcə  uğur  qazanmamışdı,  onların  hər  biri  üzrə  dahilik 
zirvəsinə yüksəlmişdi. Bu Renessans mütəfəkkiri rəssamlara yol göstərirdi. Rafael 
onu  cəllad  adlandırmışdı.  O,  asketik  və  fəlsəfi  zonaları  barışdırmış,  rəssamlıq 
nəzəriyyəsini və praktikasını birləşdirmişdi. 
Borciaların  qovulması  ilə  Mediçilər  hakimiyyətə  qayıtdıqda  o,  yenidən 
iyirmi il müddətində Florensiyada yaşadı, sonra isə ölənə qədər Roma sakini oldu. 
Romada  o,  “Moisey”  və  iki  “Qul”  heykəllərini  yaratdı,  onlar  Papaların  qəbir 
üstlərini bəzəyəcəkdi. 
Ona  həm  Papadan,  həm  də  mərhum  II  Yulinin  varislərindən  təzyiq 
güclənirdi.  Mikelancelo  məktubunda  bu  barədə  yazırdı  ki,  “mənə  elə  çox  təzyiq 
edirlər ki, çörək yeməyə də vaxt tapa bilmirəm”. 
Mikelancelo 1321-ci ildə vəfat etmiş italyan şairi Danteyə çox vurulmuşdu. 
O,  yazırdı:  “Əgər  ki,  mən  onun  yerində  olsaydım!  Belə  seçimlə  doğulsaydım, 
yalnız  onun  ləyaqətinə  malik  olmaq,  dünyanın  bütün  xoşbəxtliklərindən  hətta  acı 
sürgünə görə də imtina edərdim”.   
Sonrakı  illərdə  Mikelancelo  əsasən  arxitektorluqla  məşğul  olurdu,  çünki 
onun  qolları  çəkic  və  tişədən  yorulmuşdu.  O,  Müqəddəs  Pyotr  bazilikasının 
qübbəsinin  layihəsindən  başqa  Florensiyada  kilsənin  layihəsini  hazırlamışdı.  Ona 
bu işlər tapşırılanda özü Papaya demişdi ki, o, heç də arxitektor deyildir. 
Mikelancelonun  spartan  adətləri  və  ağır  zəhmət  cədvəli  sənətdəki  uzun 
həyatı üçün onu dözümlü etmişdi. Əlbəttə o, öz sağlamlığından şikayət edirdi. Çox 
sayda  xəstəliklərə  tutulmuşdu.  Onun  məhsuldarlığı  həm  də  bir  növ  sınaq  rolunu 
oynayırdı.  Ömrünün  son  günlərində  yenidən  sevimli  qəbir  üstü  işlərinə  qayıtdı, 
“Palestrina Pyetası”nı yondu. 
O,  demək  olar  bütöv  89  il  yaşadı,  1564-cü  ildə  həyatdan  getdi.  Onun 
kardinala  son  etirafı  belə  idi:  “Mən  peşimanam  ki,  öz  ruhumu  xilas  etmək  üçün 
kifayət  qədər  çalışdım  və  mən  öz  sənətimin  əlifbasını  öyrənməyin  başlanğıcında 
olanda ölürəm”. 
Corco  Vazari  Mikelancelo  barədə  yazırdı:  “O,  (Yaradıcı-Tanrı)  ona  vətən 
kimi  Florensiyanı  vermişdi  ki,  bu  vətən  layiqincə  kamilliyin  zirvəsinə,  bütün 
şücaətinə özünün yalnız bircə vətəndaşının qüvvəsi ilə nail olsun”. 
Mikelancelo Buanorottinin həyatı və fəaliyyəti demək olar ki, bütöv bir əsr, 
1475-ci ildən 1564-cü ilə kimi davam etdi. Bu zamanın fiziki ölçüsüdür, onun irsi 
isə çox-çox əsrlərə bərabər olan zəhmətin bəhrəsi hesab edilə bilərdi. 
Mikelancelo  istər  heykəltəraşlıq,  istərsə  də  rəngkarlıq  əsərlərində  insana, 
onun zəkasına və əməllərinə əslində bir himn qoşur, insan ruhunun təntənəsini vəsf 
etməklə hamıya bir nikbinlik bəxş edirdi. Hamıya sevinc, digər ülvi hisslər, ümid 
bəxş edən bir insanın özü heç də şəxsi həyatında xoşbəxt deyildi, onun yaradıcılığı 
təkcə həyatının mənası deyil, həm də onu qayğı və təsəlli ilə mükafatlandıran bir 
qüvvə  idi.  Heç  kəsə  qəribə  görünməməlidir  ki,  hamımızda  ali  hisslər  oyadan  bu 
adam  özü  tənhalığı  sevirdi,  ümumi  şəkildə  anlaşılan  ünsiyyətlərdən  qaçırdı.  Öz 

---

41 
 
sənətinə dəlicəsinə vurulmuş bir adam kimi o, buna axıradək bütünlüklə sədaqətli 
idi,  özünü,  bütöv  həyatını  məhz  qeyri-adi  sənətinə,  nəhəng  istedadının  ifadə 
olunmasına həsr etmişdi. 
Ferdinand Magellan 
İradə - düzgün mülahizə ilə birləşmiş məqsədə can atmaqdır. 
Platon 
Həqiqi  ləyaqət  heç  vaxt  öz  kölgəsi  olan  şöhrətə  baxmaq  üçün  geri 
boylanmır. 
Höte 
Ferdinand Magellan çox vaxt Yer kürəsinin ətrafına ilk dövrə vuran dənizçi 
hesab  olunur,  lakin  o,  dünya  ətrafına  ilk  səyahətini  başa  çatdırmamışdan  əvvəl 
öldüyündən,  bu  daha  dəqiq  olardı  ki,  o,  Magellan-Elkano  ekspedisiyasının 
təşəbbüsçüsü  və  lideri  kimi  təsvir  edilsin.  Çünki  səfər  bask  dənizçisi  Xuan 
Sebastyan  de  Elkano  tərəfindən  uğurla  başa  çatdırıldı.  Magellan  portuqal 
kübarlığına  məxsus  idi  və  o,  Lissabonda  kraliça  Leonoranın  pajı  kimi  xidmət 
etmək  üçün  anadan  olduğu  şəhəri  tərk  etmişdi.  Magellan  1480-ci  ildə 
Portuqaliyada  anadan  olmuş,  1517-ci  ildə  isə  vətənini  tərk  edib  İspaniyaya 
yollanmışdı. O, naviqasiya və coğrafiyanı dərindən öyrənmişdi. 
1506-cı  ilin  başlanğıcında  o,  Şərqdəki  ilk  Portuqaliya  vitse-kralı  olan 
Almeydanın donanma komandasına daxil olmuşdu. Kral Manuelin onun başçılığı 
altında  göndərdiyi  ekspedisiya  Afrikada  və  Hindistanda  müsəlman  dəniz 
qüvvələrinin  qabiliyyətini  yoxlamalı  idi.  Onlar  Hindistanın  Malabar  sahilində 
Kannanorda  dəniz  postu  yaratdılar.  Magellan  burada  yaralanmışdı.  Burada 
həmçinin naviqasiya barədə biliklərə yiyələnmiş, sonra isə ayrı-ayrı komandaların 
tərkibində  o,  Mozambik  sahilinə  gəlmişdi.  Portuqaliyalılar  burada  fort 
qurmuşdular. 
1508-ci ildə o, Hindistana qayıtmış, bir il sonra böyük Diu döyüşündə iştirak 
etmişdi.  Bu  döyüş  Portuqaliyaya  Hind  okeanının  əksər  hissələrində  ağalıq 
səlahiyyətləri  qazandırmışdı.  Sonra  o,  hərbi  gəmidə  Malakkaya  üzmüşdü.  11 
sentyabr  1509-cu  ildə  portualiyalılar  Malakkaya  girdilər,  ərazini  işğal  etdikdən 
sonra Molukkalara (Ədviyyat adalarına) tərəf üzdülər. Dostu  Serran Mollukadan 
(Ədviyyat  adalarından)  ona  məktub  yazaraq  bildirmişdi  ki,  Ədviyyat  adaları 
Şərqdə,  çox  uzaqda  yerləşir,  müqayisədə  götürdükdə  Amerikaya  yaxındır. 
Magellan cavabında ona yazmışdı ki, əgər Portuqaliyadan olmasa da, Kastiliyadan 
həmin adalara gəlib çıxa bilər. 
Həmin  mövsümdə  onlar  Qoa  adasını  götürməyin  planını  hazırlamışdılar. 
Magellan məsləhət gördü ki, bu mövsümdə iri gəmilərdən istifadə etməsinlər, yeni 
vitse-kral  elə  də  etdi  və  şəhər  təslim  oldu.  Lakin  Magellanın  adı  vuruşanların 
siyahısında çıxmamışdı. Onun kapitan rütbəsində xidmət etməsi barədə də elə bir 
məlumat yoxdur. 
Afrikanın şərq sahilində və Hind okeanının qərb sahilində portuqaliyalıların 
qələbələri  Hind  okeanında  müsəlmanların  hakimiyyətini  məhv  etdi.  Almeyda 
ekspedisiyası  ərəbləri  dəniz  ticarətinin  mühüm  məntəqələrindən  uzaqlaşdırmaq 
niyyətinə də nail oldu. Lakin Malakkaya nəzarət etmədən, bu nailiyyət tam hesab 

---