Bu kitab Azərbaycan Respublikası Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsinin 07 sentyabr 2015-ci IL dk-827/M nömrəli
Yüklə 1,87 Mb. Pdf görüntüsü
|
122 İmam Əbu Hənifə b) İcma c) Başqa bir hökmlə nəsx edilməsi. d) Hədisin sənədində cərh edilən ravinin olması Tarix boyu Əbu Hənifə qədər əsassız iftiralarla ittiham edi lən başqa alim yoxdur. Onu qısqananlar da çox idi. Üs- təlik heç əlaqəsi olmadığı şeylər şəxsinə nisbət edilir və haqqında əsassız şayiələr uydurulurdu. Bunlara bax- mayaraq, alimlərdən bir qrup onu tərifləmişdir. Çoxdandır ki, rəvayət imamları ilə bağlı bir kitab yazmaq istəyirdim. İnşallah, əlimə fürsət düşən kimi Əbu Hənifə, Malik, Sevri, Şafei və Əvzainin fəzilətini ehtiva edən bir kitab yazmaq arzusundayam. 198 Yəhya ibn Məin belə demişdir: “Dostlarımız Əbu Hənifə və tələbələri haqqında doğru düşünmürlər”. Ona: − Əbu Hənifə yalançı idi? − deyə soruşulanda, − O, belə şeylərdən uzaq, şərəfli bir insan idi, − cavabını vermişdir”. Hafiz Muhəmməd ibn Hüseyn əl-Əzdi də “Duafə” ki- tabının sonunda zikr etdiyi rəvayətlər arasında, Yəhya ibn Məindən bunu nəql edir: “Vəkidən daha üstün insan görməmişəm. Əbu Hənifənin rəyinə əsasən fitva verirdi. Əbu Hənifənin rəvayət etdiyi hədislərin hamısını bilirdi. Ondan çox sayda hədis din lə- m iş di». Əli ibn əl-Mədini də belə demişdir: “Sevri, İbnul-Mü ba- rək, Hammad ibn Zeyd, Huşeym, Vəki ibn əl-Cərrah, Abbad ibn Avvam, Cəfər ibn Avn, Əbu Hənifədən hədis rəvayət etmişlər. O etibarlı insandır. Yəhya ibn Səid də, “Bəzən Əbu 198. İbn əbdilbərr daha sonra “əl-İntiqa fi fədailis-sələsətil-fuqaha: Malik, şafei və əbi Hənifə” adlı əsərini yazmışdır. 123 İslam alimlərinin gözü ilə hədis elmində Hənifənin bəzi fikirlərinə müraciət edirik”, − demişdir. Əzdi də Əbu Hənifənin adını qeyd etmiş və Əli ibn əl-Mədininin yuxarıdakı sözlərini eynilə yazmışdır”. Əbu Hənifədən hədis rəvayət edənlər, etibarlı olduğunu bil dirənlər və tərifləyənlər, onu ittiham edənlərdən daha çox - dur. Hədisçilərdən onu ittiham edənlər isə, onu rəyə və qi ya- sa çox müraciət etməklə, irca inancını mənimsəməklə gü- nah landırmışlar. Qədimdən belə deyilirdi: “İnsanların keçmişdə yaşayan şəxs haqqında fərqli fikirlər bildirməyi həmin insanın böyüklüyünə işarədir”. Bu baxımdan: “Əli ibn Əbi Talib. Onun uğrunda iki qrup həlak oldu. Bir tərəf sevgidə, digər tərəf kin və nifrətdə əndazəni gözləyə bilmədi. Bir hədisi-şərifdə belə buyurulur: “Onun səbəbi ilə iki şəxs (qrup) həlak olacaqdır: Hədsiz sevən və hədsiz nifrət edənlər”. 199 Məşhur şəxsiyyətlərin əksəriyyəti belə hallarla qarşılaşmışdır”. 200 İbn Əbdilbərr “Bəbu hukmi qavlil-uləməi badihim fi bəd” (Alimlərin bir-biriləri haqqında söylədikləri sözlərin dəyəri) fəslində belə deyir: “Çoxları bu məsələdə yanılmış, belə hallarla qarşılaşanda nə edəcəklərini bilməmiş, cahil və elmsiz insanlar kimi haqq yoldan azmışlar. Bu xüsusda mövqeyimiz belə olmalıdır: Adil, hədis sahəsində etibarlı, hədis elmi ilə məşğul olduğu təsbit edilmiş bir insan haqqında hər hansı şəxsin dediyi sözə inanmaq olmaz. İmamlığı sabit olmamış, hifzində problem olan şəxsin nəql etdikləri rəvayətlərin səhih hesab edilməməsi məsələsi- nə gəlincə; Rəvayətlərinin elm əhlinin ittifaq etdiyi hədis 199. Hakim, ııı, 123; Heysəmi, ıX, 181; Bəlazuri, ıı, 363. 200. İbn əbdilbərr, “Cəmiu bəyənil-ilm”, ıı, 148-150. əl-Muniriyyə nəşri. 124 İmam Əbu Hənifə olub-olmadığına baxmaq lazımdır. Tədqiqin nəticəsinə görə qərar verilməlidir. Müsəlmanların əksəriyyətinin dində imam qəbul etdiyi bir şəxs haqqında ittihamedici ifadələrdən istifadə edənlərin qəbuledilməzliyinin dəlili: a) Sələf alimləri bəzən bir-biriləri əleyhinə tənqidlər yö- nəlt mişlər. Bu sözlərin bəzisi − İbn Abbas, Malik ibn Dinar və Əbu Xazimin bildirdiyi kimi − həsəddən qaynaqlanır. 201 b) Bəziləri də etdikləri şərhlərə görə ittiham olunmuşlar. Bu cür ittihamlarda açıq dəlil, inandırıcı bir sübut olmadan inanmaq lazım deyil. Mən bu fəsildə, böyük imamların bir- birinə yönəltdiyi təndiqlərdən bəhs edəcəm. (İbn Əbdilbərr bundan sonra alimlərin bir-biri haqqında dediklərinə bir çox nümunələr göstərmişdir). Ardından da belə demişdir: Səhabələr və alimlər arasında qəzəb anında deyilən söz- lər bundan daha çoxdur. Lakin, anlayışlı, elm əhli, nəyin nə zamanda deyildiyini ayırd edən insanlar belə sözlərə qulaq asmırlar. Çünki, bilirlər ki, onlar da insandır. Bəzən sevinə, bəzən də qəzəblənə də bilərlər. Şair nə gözəl demişdir: “Həlimlik ancaq qəzəb anında ortaya çıxar”. Tarix qədimdən bu yana yanlış fikirlər və qısqanclıqlara şahid olmuşdur. Görmürsünüzmü Kufəlini, Sad ibn Əbi 201. İbn abbas: “alimlərin elmindən istifadə edin. lakin, bir-biriləri haqda dediklərini təsdiq etməyin. allaha and olsun ki, alimlər keçilərdən daha qısqan cdırlar” − demişdir. Malik ibn Dinar: “alimlər və qurraların sözlərinə etibar etmək olar. Bir-biriləri haqda söylədikləri sözlər müstəsna. Çünki, on- lar keçilərdən daha çox bir-birilərinə həsəd apararlar”, − demişdir. əbu Xa- zim isə: “keçmişdə bir alim özündən daha bilgili biri ilə qarşılaşdığı zaman bunu qənimət bilər, özü kimi biri ilə qarşılaşanda onunla müzakirə aparar, özü qədər bilgili olmayan biri ilə qarşılaşanda isə, özünü ondan üstün görməzdi”, − demişdir. Yüklə 1,87 Mb. Dostları ilə paylaş:
|