Bu kitab Azərbaycan Respublikası Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsinin 07 sentyabr 2015-ci IL dk-827/M nömrəli
Yüklə 1,87 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Hafiz İbnut-Türkməninin imamın cərh edilməsinə cavabı
- Əbu Hənifənin hədis və ərəbcə biliyindən şübhə edənlərə İbnul-Vəzir əl-Yəmaninin cavabı
- Birinci qayda
- İkinci qayda
- Üçüncü qayda
- Dördüncü qayda
125 İslam alimlərinin gözü ilə hədis elmində Vaqqas haqqında nə deyir: “O, insanlar arasında ədalətli davranmır. Səriyyələrlə savaşa qatılmır. Qənimət mallarını ədalətli şəkildə bölmür”. Halbuki, Sad Bədr döyüşündə iştirak etmişdir. Cənnətlə müjdələnən 10 məşhur səha bə- dən, Hz. Ömərin şurada vəzifələndirdiyi 6 şəxsdən biridir. Eləcə də Hz. Ömərin “Hz. Peyğəmbər ondan razı olaraq vəfat etmişdir”, − dediyi şəxsdir. Rəvayət edildiyinə görə, Musa peyğəmbər belə dua et- miş dir: “Allahım! Məni İsrail oğullarının dillərindən qoru!” Allah da ona belə vəhy etmişdir: “Ey Musa! Mən Özümü bundan qorumadığım halda, səni necə qoruya bilərəm?” İnsanlar qeybət və tənqiddə o qədər həddi aşdılar ki, alim - lər yerinə cahillərin qeybətini etməklə belə kifayətlənmədilər. Bu tamamilə cəhalət və qısqanclıqdan irəli gəlir. İnsan bundan çəkinər və bu cür xəbərlərə etibar etməzsə, Allah da ona hidayət nəsib edər və heç vaxt belə şeylərə qulaq asmaz. Ədalətli, hədis elmi ilə məşğul olan, böyük günahlardan uzaq duran imam haqqındakı bu cür xəbərləri qəbul etməmək lazımdır. Bu, dəlili olmayan heç bir şəxsin sözünün qəbul edilməyəcəyi bir mövzu, əksi mümkün olmayan həqiqətdir. Səid ibn əl-Müsəyyəbi, tabeun və digər imamları tərifləyənlərin sayı sayılmayacaq qədər çoxdur. Bəzi insanlar onların fəziləti ilə əlaqəli nəqlləri bir yerə toplayaraq kitablar yazmışlar. Kim səhabə və tabeundan sonra Malikin, Şafeinin, Əbu Hənifənin fəzilətlərini oxuyar, bunlara əhəmiyyət verər və İslamı gözəl şəkildə yaşamalarını örnək alarsa, bu onun üçün gözəl bir əməl sayılar. Allah onlara olan sevgimizə görə bizi mükafatlandırsın. Sevri belə demişdir: “Səhabələr anıldıqda rəhmət enər. Amma hər kim onların fəzilətlərinə əhəmiyyət verməz, 126 İmam Əbu Hənifə gözəl xəbərlərini görməz, sadəcə qısqanclıq və təəssübkeşlik səbəbiylə bir-biriləri haqda dediklərini yadda saxlamağa çalışarsa müvəffəq ola bilməz. Etdiyi isə qeybət olar və yol- dan azar. Uca Allah sizi və bizi eşitdiyi sözlərin ən gözəlinə tabe olan qullarından eləsin. Bu mövzuya Hz. Peyğəmbərin, “Sizdən əvvəlki ümmətlərin xəstəliyi olan qısqanclıq və nifrət sizə də sirayət etdi» 202 hədisi ilə başlamışdım. Bu, məqsədi izah etməyə kafidir. Arifə bir işarə bəsdir. Mənim nailiyyətim də, əlbəttə, Allahdandır. O, nə gözəl vəkildir. Əbu Davud Süleyman ibn Əşas belə demişdir: “Allah, Ma likə rəhmət eləsin. O, imamdır. Allah Şafeiyə rəhmət elə- sin. O da imamdır. Allah Əbu Hənifəyə rəhmət eləsin. O da imam dır”. 203 İbn Əbdilbərr “Cəmiu bəyənil-ilm” əsərində bunları yazır: “Əbu Racə nəql edir: Yuxumda Muhəmməd ibn Həsəni gör düm. Nə ilə qarşılaşdın? − deyə soruşdum. − Bağışlandım. Sonra mənə deyildi ki: Sənə bu elmi səni bağışlamaq istəməyimizə görə lütf etmişdik, − cava- bını verdi. − Əbu Yusif nə edir? − deyə soruşdum. − Bizdən bir dərəcə yuxarı qalxdı, − dedi. − Bəs Əbu Hənifə? − dedim. − O, ən yüksək məqamdadır, − cavabını verdi”. 204 202. tirmizi, ıV, 2628. 203. İbn əbdilbərr, “Cəmiu bəyənil-ilm”, ıı, 152-163. 204. İbn əbdilbərr, “Cəmiu bəyənil-ilm”, ı, 47-213. 127 İslam alimlərinin gözü ilə hədis elmində Hafiz İbnut-Türkməninin imamın cərh edilməsinə cavabı İbnut-Türkməni adı ilə tanınan baş qazı, imam, hafiz, us- tad Ələddin Əli ibn Osman əl-Mərdini “əl-Cəvhərun-nəqi fir- rəd aləl-beyhəqi” adlı əsərində İbn Abbasın “Din dəyişdirən qadınları öldürmək olmaz”, − sözünü şərh edərkən belə deyir: “Bəziləri bəyənməsə də, bir çox alim Əbu Hənifənin eti- bar lı oldu ğunu söyləmişdir. İbn Hibban onun rəvayətini “Səhih” əsərində nəql etmiş 205 Hakim də “Müstədrək” əsərin- də dəlil olaraq göstərmişdir”. Əbu Hənifə kimi şəxsiyyətlərin etibarı atılan iftiralarla zə dələnməz. Bir çox sələf alimi də imamın düşməni çox olduğunu bildirmişdir. Əbu Ömər ibn Əbdilbərr “əl-İntiqa fi fədailis-sələsətil-fuqaha” adlı əsərində Xatim ibn Davuddan bunu nəql etmişdir: “Fadl ibn Musaya, Əbu Hənifə haqqında danışanlar barədə nə fikirləşirsiniz?” − deyə soruşdum. Mənə dedi: “Elmdə Əbu Hənifənin səviyyəsinə çata bilmədiklərinə görə ona həsəd aparırlar””. 206 Əbu Hənifənin hədis və ərəbcə biliyindən şübhə edənlərə İbnul-Vəzir əl-Yəmaninin cavabı İmam, hafiz, alim Əbu Abdullah Muhəmməd ibn İbra- him ibn əl-Vəzir əl-Yəmani “ər-Ravdul-bəsim fiz-zəbbi an sünnəti Əbil-Qasim» adlı əsərində Əbu Hənifənin hədis və 205. Üstəlik, İbn Hibban, “kitəbus-Siqat” əsərində (Vııı, 467) hədislərinə etibar edilə biləcəyini qeyd etdiyi əli ibn Mabəd ibn şəddad əl-abdi əl-Mis- rinin tərcümeyi-halında bunları yazır: aməş, əbu Hənifəyə: − “Bu məsələ haqqında nə deyirsən?” − deyə soruşdu. o da buna cavab verdi. aməş, “Bunu nəyə əsasən deyirsən?” − deyincə, − “axı sən bizə filankəsdən belə bir hədis nəql etmisən”, − cavabını verdi. Bunu eşidən aməş: “Ey fəqiflər! Sizlər həkim, biz isə əczaçıyıq”, − dedi. 206. osman əl-Mərdini, “əl-Cəvhərun-nəqi fir-rəd aləl-Beyhəqi”, Vııı, 203. 128 İmam Əbu Hənifə ərəbcə biliyindən şübhələnən Seyid Cəmaləddin Əli ibn Muhəmməd ibn Əbil-Qasıma verdiyi cavabda yazır: “Bu tənqidçi, İmamın bu sahənin mütəxəssisi olaraq fitva verdiyini, sələf və xələf alimlərinin onun ictihadlarını nəql etdiklərini ya inkar, ya da qəbul etməlidir. Əgər inkar etsə həqiqəti inkar etmiş olar ki, bu təqdirdə onunla münazirə etməyin mənası yoxdur. Əgər qəbul edərsə, bu da Əbu Hənifənin ictihad etdiyini (müctəhidliyini) sübut edir. Mən burada, onun müctəhid olduğunu qaydalar şəklində yazacam: Birinci qayda: Əbu Hənifənin fəziləti, dürüstlüyü, təqva və əmin şəxs olması təvatürlə sabitdir. Əgər Əbu Hənifə bilmədən fitva vermiş olsaydı, etibarını itirər, özünə olan inama xələl gələr, əqlində və şəxsiyyətində nöqsanlar olduğu ortaya çıxardı. Çünki, haqqını verə bilmədiyi bir işlə məşğul olmaq, bilmədiyi halda anladığını iddia etmək səfeh insanlara məxsusdur. Əbu Hənifəyə gəlincə, onun həyatı bu cür nöqsanlardan tamamilə uzaqdır. İkinci qayda: Alimlərin Əbu Hənifənin fikirlərinə müra- ciət etməsi, kitablarda, İslami əsərlərdə onun fitvalarının yazılması onun müctəhidliyinin qəbul edildiyinə dəlildir. Çünki, bir insanın elmi səviyyəsini təsbit etmədən fikirlərini nəql etməzlər. Üçüncü qayda: Bəziləri qəbul etməsə də, Əbu Hənifənin müctəhidliyi icma ilə sabitdir. Bu, vəfatından sonra da davam etmişdir. Əsasım budur: Tabeun dövründən, yəni hicri 150-ci ildən etibarən bu günə − hicri doqquzuncu əsrin əvvəllərinə qədər, onun ictihadlarına görkəmli İslam alimləri tərəfindən müraciət edilməkdə, İslam coğrafiyasında bunlarla əməl edilməkdədir. Müsəlmanların bir qismi onun ictihadları ilə əməl edir, etməyənlər isə onu təqlid edənləri tənqid etmir. Əksər mövzulardakı icma iddiası da məhz bu yolla sübuta yetirilir. Dördüncü qayda: Çoxsaylı imam və alim belə demişdir: Yüklə 1,87 Mb. Dostları ilə paylaş:
|