BüYÜK Şİİr mi Cİns şİİr mi: cemal süreya’nin öZGÜNLÜk bağlamindaki poetik göRÜŞleri ÜzeriNE

27 
Cemal Süreya’nın gelenekle ilişkisi için bkz. Akkanat, “Gelenek Karşısında Cemal Süreya”, Dergâh, 
C. XI, S. 130.
28 
Geleneksel şiir ve özellikle divan şiirinde, mazmunlar dünyası konusunda belli bir toplumsal uzlaşı ve 
neredeyse belli bir sözleşme düzeninin mevcut olduğu söylenebilir. 
29 
Sürrealist sanatın kurucularının radikal sol bir eğilime sahip oldukları bilinmektedir. Bkz. Andre Breton, 
Birinci Sürrealist Manifesto, İstanbul: Altıkırkbeş Yayınları ve ayrıca Leon Trotsky, Andre Breton, Diego 
Rivera, tarafından 1938’de imzalanmış manifesto metni, Manifesto: Towards a Free Revolutionary Art 
(Manifesto: Serbest Bir Devrimci Sanata Doğru).
30 
Cemal Süreya, “Biçimi Anlamak”, Şapkam Dolu Çiçekle, s. 209-212.

---

CEMAL SÜREYA’NIN ÖZGÜNLÜK BAĞLAMINDAKİ POETİK GÖRÜŞLERİ ÜZERİNE 
87
büyük oranda kaybedecektir. Geleneksel yolların dışında gezinen bir şair, illa ki özgün 
olacaktır denilemez elbette, ama Süreya’ya göre özgün olabilenler, “o bölgede” gezi-
nenlerin arasından çıkacaktır. Süreya’nın fikir yürütmesi, görünüşe göre modernizmin 
bireysel özerkliğe ilişkin varsayımları çerçevesinde gerçekleşmektedir denilebilir. 
Süreya’ya göre, modern şiir, geleneksel değer ve kalıpların içinden değil, bireyin karşı 
karşıya olduğu bilinmezlik, belirsizlik ve “varoluşsal kaos”un içinden türeyecektir. O 
bakımdan, modern şiir, gelenekçi değil, “varoluşçu” bir şiir olacaktır. Nitekim Cemal 
Süreya’nın, diğer İkinci Yeni şairleri gibi, bireyci ve varoluşçu tema ve duyarlılıklara 
yöneldiği bilinen bir gerçektir.
31
Burada, yeniden şiirde özgünlük meselesine dönüp, konuyu Cemal Süreya’nın 
şiir teorisine bağlarsak şunları söyleyebiliriz. Süreya, bir şairde “düz zekâ”dan (ham 
zekâdan) ziyade, özgün olabilen zekâya önem vermektedir. O, entelektüel kapasitesi 
illa ki çok yüksek olmasa bile, sahip olduğu zekâ düzeyinde “taze” işlere yönelen özgün 
kişileri takdir etmekte, öte yandan yüksek kapasiteli kişilerin, gelenek ve kalıpların 
emrinde “sağlam” (ölçülü biçili) işler çıkarmasına ise, bu işler özgün olmadığı ölçüde 
pek değer atfetmemektedir. Denilebilir ki her zekâ düzeyindeki sanatçının önünde, 
zekâsından bağımsız olarak iki yol var gibi görünmektedir: ya bilineni takip etmek 
ya da bilinmeyeni denemek.
32
Farklı meslek gruplarından örnek vermemiz gerekirse, 
örneğin çok yetenekli bir aşçı, hep bilinen yemekleri ustaca pişirirken, o kadar yete-
nekli olmayan bir aşçı bazen acemice de olsa, pek bilinmeyen, yeni ve ilginç yemekleri 
pişirmeye yönelebilir. Ya da başka bir düzlemde, çok yetenekli ve zeki bir şair, bilinen 
kalıpları “ışıldatmakla” yetinirken, bazen o kadar da yetenekli ya da zeki olmayan bir 
şair, kendi kapasitesince farklı öz ya da biçimleri deneme cüretini sergileyebilir. Bu iki 
farklı tutumdan hangisi daha değerlidir? Süreya’ya göre özgünlük ya da cinslik, daha 
değerlidir. O sağlamlığın önemini ya da değerini reddediyor değildir; ama özgünlüğe 
ağırlık ve öncelik vermektedir, diyebiliriz.
Bu bağlamda, Süreya “Folklor Şiire Düşman” adlı yazısında, folklora dayalı şiir 
geleneği içinde pek çok “güzel” şiirin yazıldığını, ama bunların çoğunlukla özgün 
olmadığını ve otantik kabul edilemeyeceğini belirtir.
33
Gelenekçi şiirin, kendi içinde 
güzel şekilde ifade etmeyi önceleyen ve bireyin yalnızca sınırlı şekilde farklılaşmasına 
imkan veren ifade pratiklerine (yani esas itibariyle muhafazakâr bir edebiyat anlayışına) 
dayandığı söylenebilir. Örneğin bir gazel, eğer güzel ve estetik şekilde kurulmuş ise, 
gelenekçilere göre “başarılı” addedilmelidir. Fakat o şiirin, gazel geleneğine tam olarak