Byörnstyerne Martinus Byörnson
Yüklə 4,18 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 2018 Ağasəlim Pünhanoğlu
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2018 Ağasəlim Pünhanoğlu ―Azərbaycan və dünya musiqi sənətindən‖ dəri ilə örtülmüĢdü. Donqar tənbura oxĢar alət sayılırdı. Xanəndə Rzaəddin ġirvanini ixtira etdiyi ĢeĢxananın uda çox oxĢayıĢı var idi. Uda bənzər alətlərdən biri də ĢeĢtay və 8-9 simli çexesdə idi. Orta əsrlərdə Azərbaycanda geniĢ yayılan alətlərdən olan çəng xanəndələrin, çalğıçıların, Ģairələrin sevimli alətlərindən idi. Gövdəsi qövsvarı Ģəkildə olan çənglə yanaĢı, qanuna bənzər üçbucaq və dördbucaq Ģəkilli, xüsusi çubuqlarla səsləndirilən çəng və nüzhət istifadə olunurdu. Azərbaycanda görkəmli musiqiĢünas Səfiəddin Urməvinin ixtira etdiyi nüzhə və müğnü alətləri də mövcud idi. Nüzhə özündə çəng və qanunu quruluĢu əsasında hazırlanmıĢdı. Dördbucaq Ģəkilli alət 81 simə malik idi. 33 simli müğni xarici görünüĢlə rübaba çox oxĢayırdı, lakin ölçücə ondan böyük idi. www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2018 Ağasəlim Pünhanoğlu ―Azərbaycan və dünya musiqi sənətindən‖ Yaxın keçmiĢdə Azərbaycanda gövdəsi trapesiya Ģəkilli qutudan ibarət olan və çubuqlarla səsləndirilən santura rast gəlinirdi. Onun simlərinin sayı 96-ya çatırdı. At tükündən hazırlanan kamanla çalınan alətlərdən Azərbaycanda çəğanə, çəğanaq və kəman yayılmıĢdı. Çəganənin çanağı armud Ģəklidə idi. Ġki və ya üç simli alət kamança kimi dayağı ilə döĢəməyə söykənilirdi. Üç simli çəğanağın çanağı xəlbiri xatırlayırdı. Kəman isə xarici görünüĢlə skripkaya bənzəyirdi. Azərbaycanın Ģəfalı dağlarında, aran yerlərində, Ģəhər və kəndlərində ulu babalarımızdan qalan nəfəs alətlərindən balabanın məlahətli, zurnanın gur, möhtəĢəm, tütək və neyin həzin səsləri eĢidilməkdədir. Azərbaycanın Ģimal və Ģimal-qərb bölgələrində ksula, Naxçıvanda isə www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2018 Ağasəlim Pünhanoğlu ―Azərbaycan və dünya musiqi sənətindən‖ yan-tütəyə və çalğıçıların saatlarla səsləndirdiyi tuluma rast gəlinir. Xalqımız zurna (o qara zurna da adlanır) sədaları altında oğullarını döyüĢə göndərmiĢ. əmin-amanlIq dövründə isə səsi Ģənliklərdən, toy- düyünlərdən, idman yarıĢlarından eĢidilmiĢdir. ġəki zonasında vaxtilə gövdəsinin uzunluğu və səsinə görə fərqlənən beĢ növ - baĢ və orta tavar (indi ondan istifadə edilir) cürə, orta və ayaq cürə zurnalar səsləndirilərdi. Zurnanın tərkib hissələrinə gövdə (kötük, karxana), mil, dil və tağalaq daxildir, Gövdə əsasən nəm çəkməyən ərik ağacından hazırlanır. Gövdənin üzərində səkkiz, arxasında isə bir çalğı dəliyi açılır. Gövdənin diametri altıncı dəlikdən artaraq konusvari Ģəkil alır. Enli ayaq hissəsindəki dəlik həmiĢə açıq qalır. Gövdəyə baĢ tərəfdən cır www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2018 Ağasəlim Pünhanoğlu ―Azərbaycan və dünya musiqi sənətindən‖ söyüddən hazırlanmıĢ haça Ģəkilli ―maĢa‖ salınır. Ona bürünc və misdən düzəldilən mil taxılır. Milin aĢağı ucuna isə qamıĢ ―dil‖ bərkidilir. Milə sədəf və ya sümükdən hazırlanmıĢ dairəvi Ģəkilli ―tağalaq‖ keçirilir. Çalğı zamanı dodaq ona toxunur. Dil çalğıdan sonra qapaqla örtülür. Balaban (çox vaxt müĢtüyünün yastı olmasına və yumĢaq, zərif səsinə görə ona ―yastı balaban‖ da deyilir) əsasən ərik ağacından hazırlanan gövdə, qamıĢ, xərək və qapaqdan ibarətdir. Gövdənin üzərində 8, arxa tərəfdə - üz tərəfdəki 1-ci və 2-ci dəliyin (səs pərdəsinin) ortasına tuĢ gələn daha bir dəlik açılır. Tütək əsasən qamıĢdan hazırlanır. Silindrik gövdəsinin (uzunluğu 280-350 mm, diametri 20 mm) aĢağı ucu bir qədər yonulur, baĢ tərəfi isə çəp kəsilir və daxilinə taxta keçirilir. BaĢ www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2018 Ağasəlim Pünhanoğlu ―Azərbaycan və dünya musiqi sənətindən‖ hissəsinin üst tərəfində səs alınması üçün kvadrat səkilli dəlik açılır və səsi nizamlamaq üçün metal halqa keçirilir. Gövdənin üst tərəfində 7, alt tərəfində isə 1 dəlik açılır. Ney içi boĢ, düz silindrik gövdədən ibarətdir. Alət qarĢıdan, ərik, xurma ağaclarından və ya misdən hazırlanır. Səsin yaxĢı çıxmasını asanlaĢdırmaq üçün alətin yuxarı ucu bir qədər yonulur. Gövdənin aĢağı üz tərəfində 5-7 çalğı dəliyi və arxa tərəfdə, alətin kəllə (baĢ) hissəsinə yaxın, bir dəlik açılır. Artıq xalq çalğı alətinə çevrilən qalxan qarmon ( ―Azərbaycan‖ və ya ―Ģərq‖ qarmonu adı ilə daha məĢhurdur) və klarnet də ansamblların tərkibində geniĢ istifadə olunur. Orta əsrlərdə Azərbaycanda baĢqa nəfəs alətləri də yayılmıĢdı. Onlardan aĢağıya doğru Yüklə 4,18 Kb. Dostları ilə paylaş:
|