Cahid kəRİmov maşinqayirma çAŞIOĞLU

Məsləhət görülən rəqəmlər və ölçülər

Elm və texniKada dövlət standartına əsasən məsləhət görülən rəqəmlərdən geniş istifadə edirlər. Qarşılıqlı əvəz- olunmanın səviyyəsini artırmaq və hazırlanan hissələrin, pəstahların, ölçücü və Kəsici alətlərin, tərtibatların miqda­rını azaltmaq, eləcə də xüsusiləşdirmə və Kooperasiya üçün şərait yaratmaq məqsədilə həmin məsləhət görülən rəqəm­lər beynəlxalq miqyasda qəbul edilmişdir. Standarta görə məxrəci 9-ə bərabər olan həndəsi silsilə üzrə düzülmüş dörd əsas onluq sıra yaradılmışdır:

R 5 sırası üçün 9 = ^/lÖ *1,6 (1,00; 1,60; 2,50; 4,00...)

R10 sırası üçün 9 = V8İÖ * 1,25 (1,00; 1,25; 1,60;

200...)

R20 sırası üçün 9 = ²°\Ö * 1,12 (1,00; 1,12; 1,25; 1,40...)

R40 sırası üçün 9 = ⁴°\0 * 1,06 (1,06; 1,06; 1,12;

1,18...)

Bə’zi hallarda əlavə R 80 sırasından istifadə edilir Ki, burada 9 = \1Ö * 1,03 .

Hesabatdan alınmış nominal xətti ölçüləri (diametr, uzunluq, hündürlüK) seçməK üçün, bu məsləhət görülən rəqəmlər əsasında “Normal xətti ölçülər” standartı tərtib edilmişdir.

DETALLARIN HAZIRLANMA ZAMANI XƏTALARIN
statIstIk TƏHLlLl VƏ QİYMƏTLƏNDİRİLMƏSİ.

Kəmiyyətlərin meyletmələrinə aid olan əsas anlayışlar və parametrlər.

Hazırlanma və ölçülmənin labüd xətalarına görə eyni bir detalın, elementlərin Kəmiyyətlərinin ölçüləri, habelə eyni bir Kəmiyyətin ölçülməsi zamanı cihazın göstəriciləri fərqlənir. Hətta eyni bir proses üçün təKrar çıxarılmış xaraKteristiKalar da fərqlənirlər və s. Bircins hissə, ünsür və ya proseslərin bütün ölçüləri, parametrləri və ya onların bir qismi dəqiqliyi az olan cihaz və ya alətlə ölçülərKən ölçmə nəticələrinin yuvarlaqlaşdırılması nəticəsində üst - üstə düşə bilər. Kəmiyyətlərin nəzəri olaraq eyni olması, qiymətlərinin müşahidə edilən müxtəlifliyi səpələnmə və ya meyletmə adlanır.

Səpələnmə olduqda Kəmiyyətlərin dəqiqliyi ehtimal (statistiK) xaraKteristiKalarının Köməyi ilə qiymətlən­dirilir.

Səpələnməni xaraKterizə edən əsas parametrləri KonKret misalda nəzərdən KeçirəK: diametri 12_-008 mm olan 200 val hazırlanmışdır. Bunlar şKalasının bir bölgüsü 0,01 mm olan cihazla ölçülmüşdür. Bu, o deməKdir Ki, cihazın göstərişini onun əqrəbinə ən yaxın şKala cizgisinə nəzərən götürməK və hissənin ölçüsünü bu yolla müəyyənləşdirməK lazımdır. Bu zaman cihazın göstərişinin ən böyüK xətasını təqribi olaraq şKalanın bir bölgüsünün yarısına bərabər götürürlər.

Valların diametrlərinin bu yolla alınmış ölçmə nəticələri cədvəl 3.1-in 1-ci sütununa yazılmışdır. İKinci

sütunda eyni bir ölçünün təKrarlanma tezliyi nn (ölçmə

dəqiqliyi ± 0,005 mm - cihazın ŞKalasının bir bölgüsünün

qiymətinin (0,01 mm) yarısı, üçüncü sütunda nisbi tezliK,

yəni n_x tezliyinin bütün ölçülmüş detalların sayına nisbəti

göstərilmişdir.