Camal Zeynaloğlu
Yüklə 1,18 Mb.
|
52
Avanesyanın və onların Atakişiyev kimi nökərlərinin və qeyrilərinin əlilə təxminən 70-80 min Azərbaycan ziyalı nümayəndəsi – alim, yazıçı, artist, müəllim, gənc, din xadimi, Sovet və partiya idarəsi əməkdaşı, hərbçi – bir sözlə bütün düşünən beyinlər, qeyri-adi təfəkkür sahibləri bir ucdan məhv edildilər. Tək bircə xarici dili bilən şəxsləri də qırırdılar. Ölüm və cəza maşını dayanacaqsız və fasiləsiz işləyirdi. Hər bir “xalq düşməni”nə “məhkəmə” zamanı ancaq 15-20 dəqiqə vaxt ayrılırdı. Bir gündə elə olurdu ki, 90-100 nəfər həmvətənlimiz “məhkəmə”nin hökmü ilə güllələnirdi. Bakıda bütün bu quldur tribunal iclaslarını Vışinskinin müavini, bəşər övladının qatili Matuleviç, öz əlaltıları Zaryanov və Jiqurla birgə aparırdı. - Müəllim, bəs
niyə görə onlar ucdantutma bütün ziyalılarımızı, düşünən beyinləri aradan götürmək istəyirdilər? - Oğlum, bunun bir neçə səbəbi var idi. Mən indi onları sənə anladacağam. 1937-ci il avqustun 5-də SSRİ NKVD-si bir qərarı çıxarır. Həmin qərara 3 nəfər - SSRİ daxili işlər naziri Yejov, Mikoyan və Stalin qol çəkib. Qərarda yazılıb ki, müsavatçılar, ittihadçılar, sosial-demokratlar, hümmətçilər, eyni zamanda menşeviklər və daşnaklar güllələnməlidir. Çünki 1936-cı il 5 dekabrda SSRİ Konstitusiyası təsdiqlənir, sosializm qələbə çalır. Molotov da 1937-ci il represiyalarına haqq qazandırıb. Deyib ki, 1937-ci il olmasaydı, SSRİ İkinci Dünya Müharibəsində qalib gələ bilməzdi, fəhlə-kəndli hökuməti yaradılırdı, ziyalılar buna mane ola bilərdilər. Ona görə də 1937-ci ildə qərar çıxır ki, onlar bir sinif kimi güllələnsin. İki kateqoriyaya ayırırlar. Radikallar güllələnir, digərləri sürgün olunur. Ailələri də Qazaxıstana sürgün olunur. Qərarda bu prosesin həyata keçirilməsi üçün 2 il vaxt ayrılır. Mircəfər Bağırov bu işə qarışa bilməyib. Bəli, həmin vaxt növbəti qurbanlardan biri də mən idim. O zaman mən “ÇK”da şöbə müdiri vəzifəsində işləyirdim. Həmin vaxt
Mircəfər Bağırov Bakıda yox idi, deyəsən Tiflisə getmişdi. Ermənilər hər dəfə Bağırovun Bakıda olmamasından istifadə 53
ed ib günahsız adamlar haqqında qondarma ittihamnamələr hazırlatdıraraq onları güllələtdirirdilər. Bizi Djerzinski klubuna gətirmişdilər. Növbəti on günahsız qurban! Məndən qabaqkılara ölüm hökmü oxuyandan sonra, onları dərhal klubun zirzəmisinə apararaq hökmü orada icra edirdilər. Sən ölmünə dəqiqələr qalmış insanın necə hallar keçirdiyini heç təsəvvür edirsənmi? O, həyəcanı, qorxunu, təlaşı, daxili çırpıntını yalnız ölmünü gözləyən adamın özü hiss edə bilər. Başqa kimsə insanın daxilindəki ölümün yaratdığı bu dəhşəti nə görə, nə də ki hiss edə bilər. Müəllimin qaz üstünə qoyduğu çaydan qaynadı. Professor söhbətinə ara verib çay dəmlədi. Sonra o, iki armudu stəkanda çay süzüb, birini mənim qarşıma, digərini isə öz qabağına qoydu. Tariyel müəllim söhbətinə yenidən davam etdi: - Növbə mənə çatanda, qapı açıldı. M.Bağırovun katibəsi təntimiş halda içəri girdi və dedi: “Yoldaş Bağırov telefonda tapşırdı ki, o gələnə kimi bu işlər dayandırılsın!” Bu sözdən sonra mən ölümdən qurtuldum. Məni ordan dərhal evə buraxdılar. Küçəyə çıxdım. Əvvəlcə dərindən ağızdolusu havanı ciyərlərimə çəkdim. Yüngülləşdim. Sanki dünyaya yenidən gəlmişdim. Gördüm ki, küçədə qarpız satırlar. Susuzluqdan, ölüm qorxusundan dilim-ağzım qurumuşdu. İçim od tutub yanırdı. Bu atəşi söndürmək üçün mənə sərin bir şey lazım idi. Qarpızsatana yaxınlaşdım. Bir qarpız aldım və onu səkiyə qoyub yumruğumla parçaladım. Əlimlə qarpızın içini çıxardıb yedim. Bu qarpız içimdəki atəşi söndürdü. Bax, o vaxtdan qarpızı yumruqla parçalamaq məndə adət halını aldı. O ki qaldı bu qızıl külqabıya, onun da dediyim kimi maraqlı tarixçəsi var. Yaşadığım bu evin əvvəlki sahibi erməni olub. O, inqilab dövründə Bakını tərk edərək İrana keçib və daha geri qayıda bilməyib. Mən MK-da işlədiyim zaman həmin erməni hökumətin adına bir məktub göndərir. Həmin məktubda o, göstərir ki, vaxtilə yaşadığı evinin divarında 7 kiloqram qızıl gizlədib. O, həmin qızılların oradan götürüb yetimxanalara və
54
uşaq evlərinə verilməsini xahiş edib. Hökumət nümayəndələri də
mənə xəbər vermədən gizlicə yaşadığım evə gəlirlər və həmin qızılı divardan götürürlər. Bunun müqabilində də həmin “xəzinə”dən mənə yalnız bu qızıl külqabını verdilər. Hə, çayını soyutma. Adil, oğlum, hansı fənnlərdən nə çətinliyin olarsa, mənə hökmən deyərsən. - Tariyel müəllim, çox sağ olun. İnşallah bir çətinliyim olmaz. Amma atam nədənsə siz danışdığınız cəbhə xatirələrindən bizə heç danışmamışdı. Daha doğrusu, o, bu barədə danışmağı nədənsə sevməzdi. Bircə onu həmişə deyirdi ki, ”mənim Bakıda yaxşı dostlarım var.” Hətta, sizdən də bir söz söyləməmişdi bizə. - Adil, atan eyni zamanda çox təvazökar bir insandı. Tərifi xoşlamazdı. Sözübütöv, qorxmaz adamdı.Yaxşı deyiblər: “Oğullar ataların davamçılarıdır.” Hiss edirəm ki, bəzi xarakterik xüsusiyyətlərinə görə
atana oxşayırsan. Gözütoxluqda və məğrurluqda atana bənzəyirsən. Qaldı ki, digər xüsusiyyətlərinə, onu isə zaman göstərəcək...
04.01.2013
Yüklə 1,18 Mb. Dostları ilə paylaş:
|