137
136
52.
AZƏRBAYCAN
İQTİSADİYYATI
RESPUBLİKASININ
· Təsvir
olunan məh-
sullar Azərbaycanın
hansı
bölgələrinə
uyğundur?
· Yaşadığınız rayon
(kənd, şəhər) hansı
məhsulları ilə tanınır?
Cədvəli dəftərinizə çəkin. Qeyd olunan məhsulların Azərbaycandan
ixrac və ya idxal
olunduğunu müəyyən edin:
1. Pambıq. 2. Təyyarə. 3. Avtomobil. 4. Benzin. 5. Təbii qaz.
6. Qəhvə. 7. Üzüm. 8. Taxıl. 9. Mobil telefonlar. 10. Kondisioner. 11. Balıq. 12. Banan.
Müzakirə edək: 1. Hansı məhsulların satışı ölkəyə daha çox gəlir gətirə bilər?
2. İxrac və idxal üçün hansı məhsulları əlavə edərdiniz?
İxrac
İdxal
Yada salın.
Yada salın.
Azərbaycanda neft hasilatı, neft emalı və istehlakı
güclü inkişaf
etmişdir.
Dövlətin güclü iqtisadiyyata malik olması çox mürəkkəb, çətin və uzunmüd-
dətli bir prosesdir. Müstəqillik əldə olunana qədər Azərbaycan öz təbii sər-
vətlərinə sahib olmamış və milli iqtisadiyyatını qura bilməmişdir.
Müstəqillik illərində iqtisadiyyatımızın əsasını təşkil edən neft sənayesi ye-
nidən quruldu. 1994-cü ilin sentyabrında Azərbaycan Respublikası dünyanın
aparıcı ölkələri ilə “Əsrin müqaviləsi”ni imzaladı. Müqaviləyə əsasən res-
publikada neft hasilatı və satışına dair bir çox ölkələrin birgə fəaliyyəti başlanıldı.
Azərbaycan neftinin Avropaya daşınması üçün
Bakı-Tbilisi-Ceyhan əsas ixrac neft kəməri çəkildi.
Bu kəmər vasitəsi ilə gələcəkdə Xəzərin şərqində
yerləşən ölkələrdən də neftin Avropaya nəqlini həyata
keçirmək mümkündür.
Buna Azərbaycanın
Trans-Qafqaz mövqeyi imkan
verir. Ölkənin tranzit mövqeyi iqtisadiyyatının digər
sahələrinin də sürətli inkişafına təsir edən amillərdən
biridir. Respublikamızda neft sənayesi ilə yanaşı, qeyri-neft sektorunun da
inkişafına xüsusi diqqət yetirilir. Xüsusilə turizm, kənd təsərrüfatı və digər
yeni qeyri-neft sənaye sahələri yaradılmışdır.
Müəssisələrin artması ölkədə insanların
məşğulluq səviyyəsinin – iş yer-
lərinin də sayının artmasını göstərir. İş yerləri
dövlət və
özəl olmaqla iki qrupa
ayrılır. Müstəqillikdən əvvəl az sayda qeyri-dövlət müəssisələri var idi. Ha-
zırda özəl müəssisələr və orada işləyənlərin sayı üstünlük təşkil edir. Dövlət
müəssisələri dövlət hesabına maliyyələşdirilir. Qeyri-dövlət müəssisələri
əsasən
sahibkarlıq fəaliyyəti ilə əlaqədardır. Sahibkarlar hər hansı fəaliyyət
növü üzrə müəssisələr yaradan və ona rəhbərlik edən şəxslərdir. Onlar vəsait-
ləri hesabına yeni iş yerləri açır və iqtisadiyyatı inkişaf etdirirlər.
Azərbaycan neftinin Avropa ölkələrinə daşınmasında __
neft kəmərinin rolu böyükdür. Ölkədə təsərrüfatın
müxtəlif sahələrinin inkişafı əhalinin __
səviyyəsini
artırmışdır. Azərbaycanda qeyri-dövlət müəssisələri __
hesabına inkişaf edir. Azərbaycanın __
mövqeyi ölkənin
iqtisadi inkişafına təkan verən amillərdən biridir.
AÇAR SÖZLÄR
Trans-Qafqaz
Sahibkarlıq
Məşğulluq
Bakı-Tbilisi-Ceyhan
Nä öyrändìnìz
Fäaliyyät
Fäaliyyät
Öyrändìklärìnìzì tätbìq edìn
Bakı-Tbilisi-Ceyhan kəməri
Bakı
Ceyhan
GÜRCÜSTAN
AZƏRBAYCAN
RUSİYA
TÜRKİYƏ
Xəzər dənizi
Qara dəniz
Dövlət və özəl müəssisələrin payının dəyişməsini şərh edin.
Özəl müəssisələrin payı
Dövlət müəssisələrinin payı
Dövlət və özəl müəssisələrin payının dəyişməsi (%)
2008
2009
2007
2006
2005
2004
2003
2002
2001
2000
16
19
23
24
26
27
28,2
29,2
15
14
85
86
70,8
71,8
73
74
76
77
81
84
ABŞERON
ABŞERON
QUBA-
XAÇMAZ
QUBA-
XAÇMAZ
GƏNCƏ-
QAZAX
GƏNCƏ-
QAZAX
ARAN
ARAN
DAĞLIQ
ŞİRVAN
DAĞLIQ
ŞİRVAN
ŞƏKİ-
ZAQATALA
ŞƏKİ-
ZAQATALA
YUXARI
QARABAĞ
YUXARI
QARABAĞ
KƏLBƏCƏR-
LAÇIN
KƏLBƏCƏR-
LAÇIN
NAXÇIVAN
NAXÇIVAN
LƏNKƏRAN
LƏNKƏRAN
Sxemi tamamlayın.
Öyrändìklärìnìzì yoxlayın
Öyrändìklärìnìzì yoxlayın
Azərbaycanın
iqtisadi inkişafına
təsir
edən amillər
Çap üçün deyil