6
Resim 1. 6: Çayın çaylıklardan toplanıp işlem gördükten sonra paketlenmesi süreci
Kuru çay üretimi açısından bakıldığı zaman Hindistan, Çin, Srilanka, Kenya, Türkiye
ilk beş sırayı almaktadır. Bu sıralamada Hindistan birinci, Türkiye ise beşinci sırayı almıştır.
Kuru çay üretimi 2004 yılında Türkiye’ de 205 bin ton olarak tesbit edilmiştir.
1.1.3. Çayın Yararları
Ø
Kolesterol
seviyesini
düşürdüğü
uzmanlarca
kanıtlanmıştır
Ø
Çinko
içeriğiyle
tadım
hücrelerindeki
tat
alma
bozukluklarını önler.
Ø
Susuzluğu giderir, karaciğeri temizler ve yeniler.
Ø
İçerdiği florid nedeniyle diş çürüklerini önleyici etkiye
sahiptir.
Ø
Doku sertleşmesini ve damar sertliğini tedavi eder.
Ø
İçerdiği flavonollar ile tansiyonu düşürür ve kan
damarlarının bağışıklığını artırır.
Ø
İçerdiği bileşik şekerler ile kan şekerinin yükselmesini
önlediğinden diyabet hastalarına önerilmektedir.
Ø
İçeriğindeki C ve E vitamini ile karoten maddesi
sayesinde kan kanserine karşı bağışıklığı artırır, kısırlığı
önler.
Ø
Kuru çay yaprağının içerdiği polifenoller sayesinde kan basıncındaki artışları
geciktirir.
Resim 1.7:
Çayınyararları
7
Ø
İçerdiği mineral maddeler ile vücuttaki mineral dengesini kurulmasında sudan
daha etkili bir rol oynar.
Ø
% 2-4 oranında kafein içeriğiyle metabolizmayı ve merkezi sinir sistemini
uyarır, ruhsal rahatlık verir, dinlendirici ve konsantrasyon artırıcı etki yapar.
Ø
Böbreklerin daha iyi çalışmasını sağlar.
Ø
Çay banyoları, sıcak çay kompres ve pansumanları göz ve ciltteki bazı
rahatsızlıkları giderir, kaşıntı ve egzama ile uzun dönemde sedef hastalığının
tedavisinde rol oynar.
Ø
Ağır yemeklerden 1 saat sonra içilen çay hazmı kolaylaştırır.
Ø
İshale iyi gelir. Ateş düşürür ve baş ağrılarını giderir.
1.2. Çay Çeşitleri
Çaylar genel olarak siyah, oolong, yeşil, beyaz olmak üzere dört gruba ayrılır.
Ø
Siyah çay: Tam fermantasyona tabii tutulan çaydır.
Ø
Oolong çayı: Yarı fermente edilen çaydır.
Ø
Yeşil çay: Fermantasyona tabi tutulmayan çaydır.
Ø
Beyaz çay: Çayın üst kısmından yaprağa dönüşmemiş tomurcuğundan yapılan
çaydır. Fermantasyona tabi tutulmaz.
Resim 1.8: Siyah çay Resim 1.9: Oolong çay Resim 1.10: Yeşil Çay Resim 1.11: Beyaz çay
Bu çayların üretimi ülkeden ülkeye farklılıklar gösterir. Çay çeşitlerinden siyah çay
dünyada en çok üretilen ve tüketilen çaydır. Siyah çay tam fermantasyona tabi tutulduğu için
siyah renk almaktadır. Yeşilçay ve beyaz çay fermente edilmeden işlenen çaydır. Bunların
dışında yine çok tercih edilen yarı fermantasyona tabi tutulup işlenen Çin oolong çayları
vardır. Bu çay çeşitlerine ülke çayları anlatılırken tekrar değinilecektir.
1.2.1. Türk Çayı
Ø
Türk
çayının
üretimi:
Türkiye'de çay yetiştirme konusunda
ilk girişimin Tanzimat devrinde 1888
yılında yapıldığı, dönemin yazılı
belgelerinden anlaşılmaktadır.
1925 ile 1947 yılları arasında
çay
elle
toplanıp
atölyelerde
işlenmiştir. Fabrikalar kurulduktan
Şekil 2.12: Karadenizde çay toplayan kadın
8
sonra hem elle toplanıp atölyelerde işlenmiş hem fabrikalarda işlenmiştir.
İlk çay fabrikası
1947 yılında Rize'nin ilimizde işletmeye açılmıştır. Bugün Ordu’dan Artvin’e kadar olan
bölgede, sahil ve sahilden 1000 metreye kadar yükseklikte olan yerlerde, geniş çapta çay
fidanı yetiştirilmektedir. Çay üretiminde
Rize ilimiz ilk sırada olup, onu Trabzon,
Artvin, Giresun ve Ordu takip etmektedir.
Ülkemizde
üretilen
çayların
%95’inden fazlası siyah çay olarak işlenip
pazarlanmaktadır. Türk çayları tomurcuk,
filiz, üretim aşamasında üretilen çay
çeşitlerinin karışımından oluşan harman
çayları gibi çaylarından oluşur.
En popüler içeceklerimizden biri
olan çayın aslında Türkiye’de çok eski bir
geçmişi yoktur. Ülkemizde 1930 ‘lara
kadar çay yurt dışından ithal edilerek
tüketilmiştir.
Ø
Elle (doğal yöntemle) yeşil
çay üretimi Yeşil çayın öncelikle sağlık
açısından çok yararlı bir içecek olduğunu,
yeşil çayın çok tüketildiği uzak doğu
ülkelerinde
bazı
hastalıkların
az
görülmesinin,
yapılan
araştırmalar
sonucunda
yeşil
çay
içilmesinden
kaynaklandığı bilinmektedir. Mayıs 2002
tarihinde
ilk
sürgün
dönemi
Rize
Çamlıhemşin İlçesine deneme üretimini
gerçekleştirilmiştir. Daha sonra Bölgede
çay
uzmanları
tarafından
yapılan
araştırmalar sonucunda çaylarımızın kalite,
tat ve koku yönünden yeşil çay üretimine elverişli olduğunu tespit edilerek üretime az da
olsa başlanmıştır.
Ø
Türkiye'de beyaz çay üretimi
: Türkiye'de beyaz çay üretim denemelerine
2005 yılında başlanmıştır. 1 Mayıs 2005 tarihinde Çay Araştırma Enstitüsünde üretilmiş
olup; Türk çaycısına "Çayın alternatifi ancak çaydır." gerçeği doğrultusunda yeni bir yüksek
gelir kaynağının kapısını açmıştır. Türk tüketicisine çaydaki sağlığın sırrını bahşedecek olan
kanserin bilinen doğal ilacı olan antioksidanaları içersinde en yüksek derecede ihtiva eden
böyle bir ürünle, böylece tanıştırılmıştır. Beyaz çay günümüzde daha çok sağlık amacıyla
içilen az üretilen ve oldukça pahalı olan bir çay türüdür. türk çayında pestisid yoktur.
•
Pestisid: Çayın zararlı haşerelerden korunması için kullanılan ilaçlardan
çaya yansıyan insan sağlığına zararlı maddedir.
Resim 1.13: Karadenizde çay bahçeleri
Resim 1.14: Karadenizde çay alım merkezi