15
Qadınlara qarşı zorakılıq və məişət zorakılığı müxtəlif iştirakçı və qurumlardan geniş tədbirlər həyata
keçirməsini tələb edən kompleks fenomenlərdir. Təcrübə göstərir ki, uğurlu nəticələrin əldə edilməsi sıx
əməkdaşlıq çərçivəsində çalışan polis, məhkəmə sistemi, sosial xidmət, sağlamlıq, qadınlara aid QHT-lər,
uşaq müdafiəsi qurumları və başqa tərəfdaşların bir-biri ilə əlaqəli şəkildə fəaliyyət göstərməsindən asılıdır.
Məhz buna görə Konvensiya aşağıdakıları etməyə çağırır:
bütün sektorları əlaqələndirən qanunlar və siyasət tədbirləri
toplusu müəyyənləşdirilməsini;
qurbanların hüquqlarının bütün tədbirlərin mərkəzində olmasını;
federal sistemə malik olan Tərəf dövlətlərdə dövlət qurumları, QHT-lər, milli, yerli və regional
parlamentlər daxil olmaqla bütün müvafiq iştirakçılar tərəfindən parlament üzvlərinin və
qanunvericilik səlahiyyətinə malik olan digər qurumların rolunun əhəmiyyətinin tanınmasını.
Bu əməkdaşlıq şansa buraxıla bilməz. Ümumi anlayış və yanaşma tərzinə nail olmaq üçün protokollar və
təlimlərə ehtiyac var. Hər bir quruma həyata keçirməyi üçün xüsusi rollar verən və QHT-ləri də əhatə edən
Milli Fəaliyyət Planları əməkdaşlıq və koordinasiyaya necə nail olunması barədə nümunədir.
Birləşmiş Krallıqda, bütün əlaqədar yerli qurumlara müntəzəm olaraq görüşmək və məişət
zorakılığı qurbanları (ciddi ziyan və ölüm təhlükəsi ilə üzləşənlər) barədə informasiyanı
bölüşmək üçün şərait yaratmaq məqsədi ilə Risklərin Qiymətləndirməsi üzrə Çoxsaylı
Qurumların Konfransları(MARACs) təsis edilib. MARACs-da bütün qurumlar bir araya gələrək
qurbanları dəstəkləmək və onlara yardım etmək üçün risklərə qarşı müdafiə planı hazırlaya
bilərlər. İngiltərə, Uels və Şimali İrlandiyada 250-dən artıq MARACs fəaliyyət göstərərək il
ərzində 53000 məsələni aydınlaşdırırlar(əlavə məlumat üçün:www.caada.org.uk). Avstriya və
Almaniyada, məişət və cinsi zorakılıq məsələləri ilə bağlı müdaxilə mərkəzləri yaradılmışdır ki,
bütün müvafiq qurumların (sığınacaqlar, hüquq-mühafizə, prokurorluq, məhkəmə, şahid
qorunması, uşaq müdafiəsi) həyata keçirdikləri cavab tədbirləri əlaqələndirilmiş olsun.
(Vyanada müdaxilə mərkəzi haqqında əlavə məlumat üçün www.interventionsstelle-wien.at
yaxud Berlində Müdaxilə Mərkəzi üçün www.big-berlin.info baxın)
Qeyri-hökumət təşkilatları və vətəndaş cəmiyyəti
QHT-lər və vətəndaş cəmiyyəti zorakılıqla mübarizə və onun aradan qaldırılmasında əhəmiyyətli rola
malikdirlər. QHT-lər zorakılığın qurbanları üçün bir sıra xidmətlər həyata keçirsə də və dəyişiklik üçün
maarifləndirmə işlərini aparsa da, kifayət qədər və davamlı maliyyələrinin olmaması ucbatından istənilən
nəticələrin əldə olunması ləngiyir. Konvensiya onların işini daha çox siyasi və maliyyə dəstəyi ilə təmin
etməyə çalışır. Tərəflərdən də öz işlərini ən yaxşı şəkildə yerinə yetirməyə çalışan, dövlət orqanları və
QHT-lər arasında əməkdaşlıq yaradan QHT-ləri tanımaq, həvəsləndirmək və dəstəkləmək və onları adekvat
şəkildə maliyyələşdirmək tələb olunur.
Məlumatların toplanması və tədqiqat
Məlumatların toplanması qadınlara qarşı zorakılıq, o cümlədən məişət zorakılığının xüsusiyyətlərini və
yayılma dərəcəsini öyrənmək, sübutlara əsaslanan siyasətin qurulması və onun işləkliyinin
qiymətləndirilməsi üçün vacibdir. Konvensiya tərəflərdən milli statistik məlumatların, məsələn xidmət
qrupları, QHT-lər və ədliyyə sektoru tərtib edilmiş inzibati məlumatların toplanmasını tələb edir. Hesabatda
qurban və günahkar haqqında xüsusi məlumatlar, yəni onların yaşı, cinsi, zorakılığın növü, zorakılıq edən
və məruz qalan arasında yaxınlıq, hadisənin baş verdiyi yer öz əksini tapmalıdır. Bununla belə, Tərəflərdən
zorakılığın səbəbləri və təsirləri ilə bağlı tədqiqatları dəstəkləmək və bu hadisələrin əhatə dairəsi və
təkrarlanma tezliyi barəsində əhali arasında sorğular keçirmək də tələb edilir. Bu məlumatlar ictimaiyyət və
Konvensiyanın monitorinqini aparan ekspert qrupları üçün əlçatan olmalıdır.
16
İspaniyada, Gender Zorakılığı haqqında 2003-cü il Orqanik Qanunu, Qadınlara qarşı zorakılıq
üzrə Dövlət Müşahidə Qurumunun gender zorakılığı məsələləri barədə (Maddə 30) məlumat
toplaması və məsləhətlər verməsini nəzərdə tutur. Bu, Məşğulluq və Sosial İşlər Nazirliyinin
tərkibində kollegial orqandır və gender zorakılığı məsələlərini təhlil etmək, məsləhət vermək,
təşkilati əməkdaşlıq, hesabatların və araşdırmaların hazırlanması, bu sahədə fəaliyyət üçün
təkliflər planının tərtibi kimi işlər görür. Onun fəaliyyətinə muxtar icmalar, yerli qurumlar,
sosial qüvvələr, istehlakçı və istifadəçi assosiasiyaları, ümummilli qadın təşkilatları, həmçinin
həmkarlar ittifaqı təşkilatları da daxildir.
Qabaqlayıcı tədbirlər
Konvensiyanın III fəsli
Münasibətlər, önyarğı, gender stereotipləri və gender barəsində qərəzli adət və ənənələr zorakılığı adi hala
gətirən davranış nümunələrinin yaranmasına səbəb olur. Qadınlara qarşı bütün növ zorakılıqların, o
cümlədən məişət zorakılığının aradan qaldırılması üçün Konvensiya Tərəflərdən milli səviyyədə bir sıra
tədbirlər həyata keçirməyi tələb edir:
Münasibət və davranışlarda dəyişikliyi təbliğ etmək;
Zəif və həssas insanların ehtiyaclarını nəzərə almaq, bütün tədbirlərin mərkəzində onların hüquqlarını
qorumaq ;
Hər kəsi, xüsusilə kişilər və gənc oğlanları zorakılığın qarşının alınmasına həvəsləndirmək;
Mədəniyyətdən, adətlərdən və dindən zorakılığa bəraət qazandırmaq üçün istifadəni əngəlləmək;
Qadınların hüquq və imkanlarının genişləndirilməsinə yönəlmiş proqram və fəaliyyətləri inkişaf
etdirmək.
Zorakılığın qarşısının alınmasına yönəldilmiş tədbirlərə daxildir:
Maarifləndirmə:
Qadınlara qarşı zorakılıq və məişət zorakılığı məsələləri haqqında ictimaiyyət
arasında maarifləndirmə işləri aparmaq və kampaniyalar keçirmək vacibdir. Bu təşəbbüslər
ictimaiyyəti məlumatlandırmağa, onların müxtəlif növ zorakılıqları tanımasına və onlara qarşı
çıxmasına, etiraz etməsinə kömək edir. Qurbanlara belə hallarda haradan və necə yardım almaq, hansı
növ dəstəklərin olduğu kimi məlumatlar vermək də eyni dərəcədə əhəmiyyətlidir. Zorakılığın bütün
formalarının qurbanları üçün milli yardım xəttinin yaradılması yardım növlərindən biridir.
2004-cü ildə Türkiyədə, ən böyük tirajlı qəzet olan Hürriyyet məişət zorakılığına qarşı
kampaniya başlatdı. Kampaniya özəl mətbuat qurumunun cəmiyyətdə məişət zorakılığı ilə bağlı
maarifləndirmə aparmaq və ona münasibəti dəyişmək sahəsində iştirak etməsinə dair unikal
nümunə yaratdı. Həmin kampaniya siyasətçilər, dini liderlər, şərhçilər və qadın QHT-ləri
tərəfindən verilən əməkdaşlıq və dəstək tədbirlərini gücləndirdi.
2006 - 2008-ci illər ərzində Avropa Şurası qadınlara qarşı məişət zorakılığı ilə mübarizə üçün
bütün Avropanı əhatə edən kampaniya həyata keçirtdi. Təqribən 25 üzv dövlət daha sonra bu
kampaniyanı milli səviyyədə reallaşdıraraq ictimaiyyət arasında məişət zorakılığı haqqında
maarifləndirmə işləri apardı.
2008-ci ildə, BMT-nin Baş Katibi bu məsələlərə siyasi və maliyyə yardımını səfərbər etmək
məqsədilə “Qadına qarşı zorakılığa son qoymaq üçün Birləşək” adlı 7 illik kampaniya başlatdı.
Təhsil:
Yanaşma tərzi və davranış çox erkən yaşlarda formalaşır. Məhz buna görə münasibətlərdə
qarşılıqlı hörmət və bərabərlik prinsiplərinin uşaqlara erkən yaşlarda öyrədilməsi vacibdir. Tərəflər,
məktəblərdə tədrisin bütün mərhələlərində bərabərlik məsələləri ilə bağlı materialların öyrədilməsinə