21
əmlakın dağıdılması, qurbanın ailəsi, dostları və ya ev heyvanlarını hədəfə almaq, onlar barəsində
internetdə yanlış məlumat yaymaq da daxildir.
Psixoloji zorakılıq və təcavüz məqsədli təqibin prinsip etibarı ilə cinayət əməli hesab edilməli olmasına
baxmayaraq, Konvensiya Tərəflərə onların hüquqi sistemlərinə uyğun olaraq bu cür davranışlara qeyri-
cinayət cəzalarının tətbiq edilməsi üçün qeyd-şərt imkanı verir. Lakin, qeyri-cinayət cəzaları tətbiq
edilməli, təqsirkarın cəzalandırılması və onu gələcəkdə belə davranışlardan çəkindirmək üçün yetərli
olmalıdır.
İtaliyada təcavüz məqsədli təqib 2009-cu ildə cinayət əməli elan olunub. Bu növ cinayət 6 aydan 4
ilədək azadlıqdan məhrum etmə ilə cəzalandırıla bilər. Təqsirkar Qurbanın keçmiş həyat yoldaşı və
ya intim münasibət yaşadığı şəxs olduqda həbs cəzası 6 ilədək arta bilər. Eyni şərt qurban azyaşlı
olduqda da tətbiq edilir.
Cinsi Təcavüz, o cümlədən zorlama: qarşıdakının razılığı olmadan onunla qəsdən həyata keçirilən
cinsi hərəkət. Buna qurbanın bədəninin hər hansı bir hissəsinə təqsirkarın bədənin hər hansı bir
hissəsinin və ya hər hansı əşyanın daxil edilməsi aiddir. Əksər cinsi zorakılıq hallarında qurban
müqavimət göstərdiyini sübut edə bilmədiyi təqdirdə bu cür cinayətlər cəzasız qalır. Bu boşluğun
aradan qaldırılması üçün Konvensiya müqavimət göstərilib-göstərilmədiyindən asılı olmayaraq
razılığın verildiyi zaman qurbanın hansı şərtlər daxilində hərəkət etdiyinin araşdırılmasını tələb
edir. Bu müddəa evli cütlər, ər-arvad və ya keçmişdə evli olmuş tərəflər arasında baş verən
zorlama hadisələri cinayət elan edir.
1993-cü ildə BMT Baş Assambleyasının qəbul etdiyi Qadınlara qarşı Zorakılığın Aradan
Qaldırılması haqqında Bəyannamədə ailə daxili zorlamanın qadına qarşı zorakılığın bir
növü olduğu qeyd olunmuşdur.
Cinsi qısnama
:
insanın ləyaqətini alçaldan, qorxu yaradan, təhqir edən, təcavüz mühiti yaradan,
zorakılıq məqsədi daşıyan cinsi zəmində hər hansı istənilməyən
hərəkət, söz və ya psixoloji rəftar.
Yenə də Konvensiya Tərəflərə bu cür davranışlara qarşı qeyri-cinayət cəzaları, yəni mülki və inzibati
cəzalar tətbiq etməyə imkan verir.
Məcburi evlilik:
qəsdən fiziki və ya psixoloji hədələr istifadə etməklə böyüyü yaxud uşağı nigaha
girməyə məcbur etmək və ya bu məqsədlə başqa ölkəyə aparmaq və ya qaçırtmaq.
Birləşmiş krallıqda,“Southall Black Sisters” QHT-si tərəfindən keçirilən kampaniya Böyük
Britaniya Xarici İşlər İdarəsi tərəfindən Britaniya vətəndaşlarının xaricdə məcburi evliliyə
məruz qalmaları məsələsinə cavab olaraq məcburi evliliklər barədə polis təlimatları
hazırlanmasına səbəb olmuşdur. Bolqarıstanın Cinayət Məcəlləsində bir insanı məcburi
nigaha girməyə vadar etmək, xüsusilə qadınları bu məqsədlə qaçırmaq cinayət əməli hesab
edilir.
Qadın sünnəti (FGM)
:
qeyri-tibbi səbəblərdən qadının cinsi orqanlarının dəyişdirilməsi və ya
zədələnməsi üçün edilən bütün prosedurlar. Bu cür hallar qurbana sağalmaz daimi zərər vurur və
adətən onun razılığı olmadan həyata keçirilir. Konvensiyada qadın sünnətini həyata keçirən şəxslərə
yardım edənlərə üçün də cinayət məsuliyyət nəzərdə tutulur
.
Avstriyada 2001-ci ilə qədər zərərçəkmiş tərəfin razılığı ilə baş vermiş fiziki xəsarətlərə
görə cəza verilmirdi. Bu isə o deməkdir ki, gənc qızın valideynləri və ya qəyyumu onun
sünnət olunmasına hüququ cəhətdən razılıq verdikdə heç bir cəza ilə üzləşmirdilər. Daha
sonra, Cinayət Məcəlləsinə dəyişiklik etməklə Avstriya hökuməti cinsi orqanların kəsilməsi
və zədələnməsinə razılığın verilməsini qəbul edilməz olduğunu və cinsi duyğuların
pozulmasına səbəb olduğunu bildirdi.
22
Məcburi abort və məcburi qısırlaşdırma
:
qadının əvvəlcədən verilmiş məlumatlı razılığı olmadan
abort edilməsi; qadının dünyaya uşaq gətirmək qabiliyyətini sona yetirmək üçün onun əvvəlcədən
verilmiş məlumatlı razılığı və anlayışı olmadan əməliyyat edilməsi.
Yardım etmək, əlbir olmaq və cəhd etmək
Konvensiyaya görə psixoloji, fiziki və cinsi zorakılıq, cinsi təcavüz məqsədi daşıyan təqib, məcburi evlilik,
qadın sünnəti, məcburi abort və ya məcburi qısırlaşdırma kimi cinayətlərə kömək edən, onların
törədilməsinə təhrik edən və ya dəstəkləyən hər kəs cinayət əməlində təqsirli bilinir. Bu müddəa cinayət,
inzibati və mülki qanunvericiliyə əsasən cinayət əməli hesab edilən əməlləri əhatə edir. Fiziki və ya cinsi
zorakılıq, məcburi evlilik, qadın sünnəti, məcburi abort və ya qısırlaşdırmaya cəhd də cinayət sayılır.
Cinayətlərə, o cümlədən “namus-şərəf naminə” törədilən cinayətlərə qəbuledilməz bəraətin
qazandırılması
Qadınlara qarşı zorakılığın kökündə duran səbəbləri və zorakılığı adi hala çevirən, daimiləşdirən
münasibətləri aydınlaşdırarkən Konvensiya cinayətin istənilən vəziyyətlərdə qəbul edilməz olduğunu bir
prinsip olaraq təsbit etmişdir. Mədəniyyət, din, adət-ənənə və ya hər hansı başqa şəxsi səbəblə edilmiş
cinayətkar davranışlardan qadınlara qarşı zorakılıq və məişət zorakılığına bəraət qazandırmaq üçün istifadə
etmək qəbul edilməzdir. Bu növ səbəblər məhkəmə orqanları tərəfindən qanunlar interpretasiya olunan
zaman əsas kimi götürülməməlidir. Belə səbəblərə görə zorakılıq daha çox məhkəməyə cəlb olunmaq üçün
yaşı az olan uşaqlar tərəfindən törədilir ki, buna da onları ailə və ya cəmiyyətin yetişkin üzvi sövq edir.
Belə boşluqların aradan qaldırılması üçün Tərəflər bu cür cinayətlərə təhrik edənləri cinayət məsuliyyətinə
cəlb etməlidirlər.
Yurisdiksiya
Avropa Şurasının digər konvensiyalarında olan oxşar Yurisdiksiya Prinsipləri aşağıdakı məsələləri təmin
etmək üçün tətbiq edilir :
Tərəflərdən öz ərazisində, bayrağı altında üzən gəmilərin göyərtəsində, bu ölkənin qanunlarına
əsasən qeydiyyatdan keçmiş təyyarədə və ya vətəndaş və ya adətən onların ərazisində yaşayan
şəxslər tərəfindən cinayət əməli törədildikdə həmin əməlləri cəzalandırmaq tələb olunur.
Tərəflərdən onların vətəndaşı olan və ya adətən onların ərazisində yaşayan şəxslərin xaricdə
olduğu müddətdə onlara qarşı törədilən istənilən cinayət hadisəsini mühakimə edib
cəzalandırmağa təşviq edilir.
Tərəflər, xaricdə törədildikdə belə, cinsi zorakılıq, məcburi evlilik, qadın sünnəti, məcburi abort
və məcburi qısırlaşdırma kimi cinayətləri törədən vətəndaşları cəzalandırır. Hadisənin baş verdiyi
ölkədə bunun cinayət sayılıb-sayılmamasından, qurban tərəfindən şikayətin edilib-edilməməsindən
və dövlət orqanlarının apardığı istintaqdan asılı olmayaraq cəzalar tətbiq edilir.
Cinayətkar cinayətin törədildiyi və ya qurbanın yaşadığı ölkəyə ekstradisiya olunmadığı təqdirdə,
o, ərazisində yaşadığı Tərəf dövlət tərəfindən mühakimə edilir.
Cəzalar və tədbirlər
Tərəflər Konvensiyada nəzərdə tutulan cinayət əməlləri üçün tətbiq edilən cəzaların zorakılığın ağırlıq
dərəcəsinə uyğun olmasını təmin etmək öhdəliyi daşıyır. Cəzalar “effektiv, uyğun və daşındırıcı”
olmalıdır. Cəzalara azadlıqdan məhrum etmə və uşaqların maraqları ən yaxşı şəkildə nəzərə alınmaqla
valideynlik hüquqlarından məhrum edilə bilər ki, bu da qurbanın digər şəkildə təmin oluna bilməyən
təhlükəsizliyi nöqteyi-nəzərindən vacibdir.
Ağırlaşdırıcı hallar
Konvensiya müəyyən hallarda, məsələn, cinayətin yaxın ailə üzvü tərəfindən törədildikdə, təkrar
törədildikdə, xüsusilə həssas olan insana qarşı törədildikdə, uşağa qarşı və ya onun gözü önündə
törədildikdə, bir neçə insan tərəfindən törədildikdə, ifrat zorakılıqla törədildikdə, silahdan istifadə etməklə