CümhuriYYƏTİn təHLÜKƏSİZLİk orqanlari
Yüklə 3,25 Kb. Pdf görüntüsü
|
CÜMHURİYYƏTİN TƏHLÜKƏSİZLİK ORQANLARI (1918-1920) 138 cu ilin əvvəllərində onlara qarşı çıxan bütün elementlərlə mübarizə aparmaq üçün yaratmışdı. “Müsavat” hökumətinə qarşı çıxmaqla şübhəli olan bütün şəxslər həbs edilirdilər. Mənə körpülər, yəni İrandan və Petrovskdan gələn gəmilərə nəzarət etmək tapşırılmışdı. İşə daxil olanda baş agentlərdən kimsə mənə təlimat keçmişdi. Mənim vəzifəm Bakıya gələn sərnişinlərin yüklərinə və əşyalarına baxmaqdan ibarət idi. Bundan başqa, tapşırılmışdı ki, silah aşkar edildikdə müsadirə olunmalıdır. Eyni zamanda təlimatlar verilirdi ki, şübhəli adama rast gəldikdə onu tutmaq lazımdır. Mənim əks-kəşfiyyatda işlədiyim dövrdə heç kim həbs olunmayıb və heç bir silah aşkar edilməyib”. 146 Bolşeviklərin mübarizəsinə mane olan başqa əməkdaşları da tapıb üzə çıxarmaq və onları ittiham etmək məqsədilə müstəntiqlər tez-tez “ƏMT-nin üzvlərindən daha kimləri tanıyırsınız?” sualını verirdilər. 1932-ci il mayın 11-də verilmiş bir ifadədə həmin təşkilatın bir neçə əməkdaşının adı çəkilmişdir. ƏMT-nin, onun yerləşdiyi yer, əməkdaşlarının fəaliyyəti və tərcümeyi-hallarının öyrənilməsi baxımından xüsusi maraq kəsb etdiyini nəzərə alaraq həmin ifadəni kiçik ixtisarla təqdim edirik. (Təkrar olsa da, qeyd edirik ki, “agent” ifadəsi bugünkü “əməkdaş” mənasında işlədilmişdir). “Mən “Müsavat” əks-kəşfiyyat agentlərindən aşağıdakı şəxsləri tanıyıram: 1. Dadaşov Məmmədtağı Teymur oğlu, Balaxanı əks-kəşfiyyat bölməsinin rəisi. Naberejniy küçəsində yerləşən əks-kəşfiyyata tez-tez gəlirdi. 2. Tahirov Qəmbər əks-kəşfiyyatın agenti, müsavatçı, hazırda harada olduğunu bilmirəm. 1931-ci ildə onu Bakı şəhərində tramvayda görmüşəm. Şəhər üzrə agent işləyirdi, agent kimi, “Müsavat” əks -kəşfiyyatının fikrincə, şübhəli olan müxtəlif adamların həbsində və axtarışında iştirak edib. Əsasnaməyə əsasən, “Müsavat” əks-kəşfiyyatının agenti “Müsavat” hökumətinin əleyhinə çıxan hər hansı bir adamı həbs edə bilərdi. Aydındır ki, Tahirov bu hüququndan istifadə edirdi. Tahirovun 146 DTX-nin arxivi, Sadıqov Mirzəbabanın istintaq qovluğu, № PR-39509. CÜMHURİYYƏTİN TƏHLÜKƏSİZLİK ORQANLARI (1918-1920) 139 dəqiq olaraq kimi həbs etməsini hal-hazırda deyə bilmərəm, belə ki, o vaxtdan xeyli müddət keçib, həm də ki mən Bakı şəhəri Xəzər dənizinin 15, 16, 22 və 25 nömrəli körpülərində işləmişəm, Tahirov isə şəhərdə işləyirdi. 3. Agent Mirzəbaba Sadıqov yadımdadır, ancaq xeyli vaxt keçdiyindən qarışdırıram. 4. Seyfulla Əzimov – şəhərdəki “Müsavat” əks-kəşfiyyatının şöbə müdiri, hal-hazırda həbsxanadadır. 5. Xeyrulla Əzimov – “Müsavat” əks-kəşfiyyatının agenti, 2-3 ildir ki, onu görmürəm. 6. Rzayev Kazım Hacı oğlu – “Müsavat” əks-kəşfiyyatının agenti, bolşevik, “Müsavat” əks-kəşfiyyatına gizli AK(b)P MK tərəfindən işləməyə göndərilmişdi, onu Bakıda bir neçə il bundan əvvəl görmüşəm. 7. Qasım İsmayılov – bolşevik, “Müsavat” əks-kəşfiyyatının əməkdaşı, “Müsavat” əks-kəşfiyyatına AK(b)P MK tərəfindən gizli şəkildə işləməyə göndərilmişdi, Əksinqilabçılar tərəfindən sovet hakimiyyəti dövründə öldürülmüşdür. 8. Heydərbala Həsənov – “Müsavat” əks-kəşfiyyatının agenti, müsavatçı, şəhər üzrə işləyirdi. Əks-kəşfiyyatda “Müsavat” hökumətinə qarşı çıxan adamların həbsi və axtarışı hüququna malik idi. Şəxsən mən onun həbs etdiyi adamları görməmişəm, ancaq güman edirəm ki, o həbslər aparmışdır. 9. Fətəliyev - “Müsavat” əks-kəşfiyyatının agenti, hal-hazırda harada olduğunu bilmirəm. 10. Əliyev Qulam Hüseyn Hacı oğlu - “Müsavat” əks- kəşfiyyatının agenti, müsavatçı, Bakı şəhərində hakimiyyət çevrilişindən sonra ölüb. 11. Hüseynov Hüseynqulu Nurməmməd oğlu – müsavatçı, “Müsavat” əks-kəşfiyyatının agenti. “Müsavat” əks-kəşfiyyatının təqib etdiyi adamların həbsi və axtarışı hüququna malik idi. Onun fəaliyyəti haqqında demək olar ki, heç nə məlum deyil, ancaq, mənim fikrimcə, o, öz hüquqlarından istifadə edirdi. 12. Bağırzadə Süleyman – “Müsavat” əks-kəşfiyyatının agenti, Gəncə şəhərində anadan olub, 6 il bundan əvvəl Bakı şəhərində CÜMHURİYYƏTİN TƏHLÜKƏSİZLİK ORQANLARI (1918-1920) 140 olmuşdur. Əks-kəşfiyyat agentinin bütün hüquqlarından istifadə edirdi. 13. Həsənov Seyid Həsən oğlu – “Müsavat” əks-kəşfiyyatının agenti, müsavatçı. 14. Nəsirov Mirzəağa – “Müsavat” əks-kəşfiyyatının agenti, müsavatçı, 2-3 il bundan əvvəl Bakı şəhərində vəfat edib. 15. Şeyxzamanov Nağı bəy – 1919-cu ilin ikinci yarısında əks-kəşfiyyatın rəisi, “Müsavat” əks-kəşfiyyatının əvvəlki rəisi Şeyxzamanov Məmmədbağırın qardaşı, müsavatçı, bolşeviklərin qatı düşməni. 16. Yusifxanov Müslimbəy – “Müsavat” əks-kəşfiyyatının agenti, əks-kəşfiyyat agentinin bütün hüquqlarından istifadə edirdi. 17. Hacıyev Məmməd – “Müsavat” əks-kəşfiyyatının baş agenti, gəncəli, əks-kəşfiyyat rəhbərliyi yanında nüfuza malik idi”. Təqdim olunmuş siyahıdan da göründüyü kimi, ƏMT-nin tərkibində bolşeviklər də var idi. Həmin bolşeviklər gələcəkdə hakimiyyəti ələ keçirmək üçün, şübhəsiz ki, bildikləri məlumatları digər kommunistlərlə bölüşürdülər. Bu bolşeviklər nəinki AXC dövründə, həmçinin sovetləşmədən sonra da Vətəninin müstəqilliyi uğrunda mübarizə aparanları məhv etmək üçün onlara iftira və böhtanlar ataraq, bolşevikləri incitmələri barədə müstəntiqlərə siyahılar təqdim edirdilər ki, bu da müttəhimlər haqqında ağır qərar çıxarmağa imkan verirdi. Belə qərəzli və çirkin məqsədlə 1932-ci il iyunun 4-də verilmiş bir şahid ifadəsində oxuyuruq: “Əks-kəşfiyyatda xidmət etdiyim dövrdə bolşeviklərə və fəhlələrə qarşı repressiya siyasəti yürüdən “Müsavat” əks- kəşfiyyatçılarından aşağıdakıları tanıyıram: 1. Sadıqov Mirzəbaba Kəlbəli oğlu – inqilabdan əvvəl və sonra ev sahibi olub. Hal-hazırda Bakı şəhəri Mixaylov xəstəxanası ilə üzbəüz şəxsi evi vardır. Məncə, “Müsavat” Partiyasının üzvü idi. “Müsavat” əks-kəşfiyyatında Sadıqov teatrlarda, körpülərdə və küçələrdə agent idi. Əks-kəşfiyatda onun yarandığı gündən Yüklə 3,25 Kb. Dostları ilə paylaş:
|