D əniz neftqaz yataqlarının tikinti layihəsinin əsas mərhələləri

---

D
əniz neftqaz yataqlarının tikinti layihəsinin əsas mərhələləri 
D
əniz neftqaz yataqlarının ehtiyatlarının mənimsənilməsi özündə aşağıdakı 
m
ərhələləri birləşdirir: 
–
N/q yataqlarının axtarışı; 
–
N/q yataqlarının kəşfiyyatı; 
–
N/q yataqlarında tikinti işlərinin aparılması və abadlaşdırılması; 
–
N/q yataqlarının işlənməsi və istismarı. 
a)
Axtarış-kəşfiyyat işlərinin aparılmasının xüsusiyyətləri ilə məqsədi. 
Geoloji-k
əşfiyyat işləri neft-qaz yataqlarının tapılması üçün iki mərhələdə aparılır: 
1)
Yeni neft-
qaz yataqlarının axtarışı (tapılması); 
2)
Axtarıb-tapılmış n/q yataqlarının geoloji ehtiyatlarının müəyyən edilməsi və 
işlənməyə cəlb edilməsi işləri – kəşfiyyat işləri adlanır. 
Neft-
qaz yataqlarının tapılıb dəqiqləşdirilməsi üçün vacib olan mütləq qaydada 
k
əşfiyyat quyularının qazılıb mənimsənilməsidir. 
Axtarış işlərinin məqsədi – neft-qaz yataqlarının tapılması və sənaye ehtiyatlarının 
mü
əyyən edilməsidir. 
K
əşfiyyat işlərinin aparılmasında məqsəd – tapılmış neft-qaz yataqlarının effektiv 
t
ədbirlərlə öyrənilməsi (kəşfiyyat quyularının qazılması da daxil), kəşfiyyat işlərinin 
aparılmasının düzgün seçilməsidir. 
1)
N/q yataqlarının axtarışı üçün: 
–
Yerin t
əkində (dərinliyində) n/q yataqlarının yerləşməsini müəyyən edən faktorlar; 
–
Neft-
qaz yataqlarının olub-olmamasını müəyyən edən amillərin tapılması; 
–
Axtarış üsullarının axtarış aparılan sahədə effektiv axtarış üsullarının tətbiq 
edilm
əsi; 
–
Axtarış işlərinin nəticələri əsasında neft-qaz yataqlarının sənaye ehtiyatlarının 
əsaslandırılması. 
2)
K
əşfiyyat işlərinin aparılması üçün aşağıdakıları bilmək lazımdır: 
–
N/q yataqlarının forması və ölçülərini; 
–
N/q yataqlarının yatım şəraitini; 
–
Hidrogeoloji şəraiti; 
–
Neft-
qaz toplanmış kollektorların (horizontların) yerləşmə xüsusiyyətləri 
(qalınlıqları); 
–
Neftin, qazın və lay sularının tərkibləri və xassələrini. 
Bel
əliklə, n/q yataqlarının müəyyən edilməsi üçün aparılmış axtarış-kəşfiyyat işləri 
aşağıdakı 3(üç) əsas məsələni həll etməlidir: 
1)
N/q yataqlarının müəyyən edilib kəşf edilməsi; 
2)
S
ənaye əhəmiyyətli karbohidrogen ehtiyatları olan n/q yataqlarının müəyyən 
edil
ərək, ardıcıllıqla dəqiq öyrənilməsi; 
3)
N/q yataqlarının incələnərək öyrənilməsi, ehtiyatların müəyyən edilməsi və yatağın 
işlənməyə cəlb ediməsi üçün şəraitin öyrənilməsi. 
Mü
əyyən qaydada neft-qaz yataqlarının öyrənilməsi zamanı, yatağın geoloji 
ehtiyatları ilə çıxarılabilən ehtiyatları ayırmaq lazımdır. 
Neft-
qaz yataqlarının geoloji ehtiyatları dedikdə, bütün boşluqları doldurmuş həcm 
n
əzərdə tututulur. 
Çıxarılabilən n/q ehtiyatı dedikdə isə atmosfer şəraitinə gətirilmiş, n/q yatağından 
müasir üs
ullarla çıxarılabilən n/q ehtiyatı nəzərdə tutulur. 

---

Axtarış işlərinin aparılması zamanı aşağıdakı işlər üç mərhələdə görülür: 
–
regional geoloji-k
əşfiyyat işləri; 
–
axtarış qazmasının başlanması üçün sahəsinin hazırlanması; 
–
n/q yataqlarının axtarışı. 
Neft-qaz 
yataqlarının öyrənilmə dərəcəsindən asılı olaraq, neftin, qazın və qaz-kondensat 
ehtiyatlarının müəyyən edilməsini 4 (dörd) kateqoriyaya bölürlər: 
A
; 
B
; 
1
C
v
ə 
2
C
–
A
kateqoriyası – N/q yatağının ehtiyatı dəqiq öyrənilib və işlənmə prosesi zamanı 
hesablanır 
–
B
kateqoriyası – geofiziki mədən məlumatları və süxur nümunələri əsasında, 
layların neft və qazla doymasının hasilat quyularının debiti əsasında müəyyən 
edilm
əsi ilə müəyyən edilir. Bu kateqoriya üzrə sınaq-hasilat quyuları qazılır və 
istismar edilir. Neft-
qaz yataqlarının əsas xüsusiyyətləri təqribi müəyyən edilir, 
ancaq yatağın işlənməyə cəlb edilməsi üçün kifayət etməlidir. 
–
1
C
kateqoriyası – N/q yataqlarının ehtiyatları ayrı-ayrı quyulardan alınmış sənaye 
əhəmiyyətli neft-qaz hasilatı əsasında tapılır. Geoloji-geofiziki tədqiqatlar 
əsasında verilmiş rayon üçün müəyyən edilir. Xüsusi quyular üzrə layın kollektor 
xüsusiyy
ətləri və digər parametrlər qonşu laylar və ya yataqlar üzrə (daha çox 
öyr
ənilmiş yataqlar) müəyyən edilir. 
–
2
C
kateqoriyası – N/q yataqlarının ehtiyatları. Bu kateqoriya üzrə ehtiyatlar 
əlverişli geoloji və geofiziki məlumatlar əsasında, kəşf edilməmiş sahələr üzrə 
t
əxmin edilərək tapılır. 
Qeyd etm
ək lazımdır ki, neft, qaz və qaz-kondensat yataqlarının layihələndirilməsi və 
işlənilməsi zamanı əsas 
A
; 
B
v
ə 
1
C
kateqoriyaları üzrə hesablanmış ehtiyatlardan istifadə 
edilir.