DəDƏ qorqud a r a ş d ı r m a L a r ı
Yüklə 1,74 Mb.
|
59
üçün/ iki dənizin qovuşduğu yerə çatmayınca və uzun müddət gəzib dolanmayınca (bu səfərdən) geri dönməyəcəm!». 61. Onlar iki dənizin qovuşduğu yerə gəlib çatdıqda (yeməyə götürdükləri) balığı unutmuşdular, balıq isə (dirilib suya atılmış) dönəndə bir yarğana tərəf üz tutmuşdu. 62. Onlar (iki dənizin qovuşduğu yerdən) keçib getdikləri zaman Musa gənc dostuna dedi: «Nahur yeməyinizi gətir. Bu səfər bizi lap əldən saldı!». 63. O isə: «Görürsənmi, biz (həmin yerdə) qayanın yanında gəldiyimiz zaman mən balığı unutdum». Doğrusu onu xatırlamağı mənə yalnız Şeytan unutdurdu. Balıq (dirilib) əcaib bir şəkildə dənizə yolanmışdır! -deyə cavab verdi. 64. /Musa:/ «Elə istədiyiniz də /axtardığımız da budur!/- dedi və onlar öz ləpirlərinin izinə düşüb gəldikləri yola geri /iki dənizin qovuşduğu yerə/ qayıtdılar». 65. /Musa və Yuşa orada/ öz dəzgahımızdan mərhəmət /peyğəmbərlik və vəhy, yaxud ilham və kəramət/ əta etdiyimiz və öz tərəfimizdən elm/ qeybə dair bəzi biliklər/ öyrəndiyimizə bəndələrimizdən birini /Xızırı/ tapdılar. 66. /Musa/ ondan soruşdu: «Öyrədildiyin doğru yolu göstərən elmdən mənə öyrətmək şərtilə sənə tabe olummu?» 67. /Xızır/ belə cavab verdi: «Sən mənimlə bir yerdə olan /görəcəyim işlərə/ əsla dözə bilməzsən. /Sənin onlara səbrin çatmaz, çünkü mən batini elmlə iş görürəm.Sənin bildiyin isə ancaq zahiri elmdir. Sən peyğəmbər olduğun üçün mən zahirən qadağan olunmuş bir iş gördükdə onu etiraz edib əleyhimə çıxacaqsın/». 68. Axı sən bilmədiyin /batininə, mahiyyətinə bələd olma- dığın/ bir şeyə necə dözə bilərsən? 69. /Musa/ dedi: «İnşallah, səbirli olduğumu görəcəksən. Sənin heç bir əmrindən çıxmayacağam». 70. /Xızır/: «Əgər mənə tabe olacaqsansa, səbəbini sənə izah etməyəncə məndən heç bir şey haqqında soruşma! -dedi». 71. Bundan sonra onlar durub yola düşdülər. Gəmiyə min- dikləri zaman /Xızır/ onu deşdi /gəminin bir-iki taxtasını sındırıb 60
çıxartdı/. /Musa dedi: «Sən gəmidə olanları suya qərq etmək üçünmü gəmini deşdin? Doğrusu, olduqca məzəmmətə layiq bir iş gördüm!». 72. /Xızır/ belə cavab verdi: «Sən demədimmi ki, mənimlə bir yerdə olanda /görəcəyin işlərə/ əsla dözə bilməzsən?» 73. /Musa/ dedi: «Unutduğum bir şeyə görə məni danlama və məni öz işimdə /sənə tabe olmaqda/çətinliyə salma!». 74. Yenə getdilər, nəhayət bir oğlan uşağı ilə rastlaşdıqda /Xızır/ dərhal onu öldürdü. /Musa/ dedi: /Heç bir günah iş tut- mayan, buna görə də, qısaca layiq olmayan /pak, məsum bir canamı qəsd etdin? Doğurdan da, çox pis iş gördün!». 75. /Xızır/ yenə belə cavab verdi: «Sənə demədimmi ki, mə- nimlə bir yerdə olanda /edəcəyim əməllərə/ əsla dözə bilməz- sən?». 76. Musa dedi: «Əgər bundan sonra səndən bir şey barəsində xəbər alsam bir daha mənimlə etiraz etdiyim, səni qınadığım üçün/ sən artıq mənim tərəfimdən üzürlüsən /məni atıb getməyə haqqın vardır/». 77. Sonra yenə yola düzəlib getdilər. Axırda bir məmləkət əhlinə yetişib onlardan yeməyə bir şey istədilər. Əhali onları qo- naq etmək /Musaya və Xızıra yemək vermək/ istəmədi. Onlar ora- da yıxılmaq /uçulmaq/ üzrə olan bir divar gördülər. /Xızır/ onu düzəltdi. Musa dedi: «Əgər istəsəydin, sözsüz ki, bunun müqabi- lində bir muzd /çörək pulu/ alardın»… 78. /Xızır/ dedi: «Bu artıq mənimlə sənin aranda ayrılıq vax- tıdır // Zahirən nəməqbul olduğunu gördüyüm üçün» dözə bilmə- diyim şeylərin daxili mənasını/batinin mahiyyətini/sənə xəbər verəcəyəm! 79. Belə ki, gəmi dənizdə çalışıb-vuruşan bir dəstə yoxsula mənsub idi. Mən onu xarab etmək istədim, çünki həmin adam- ların arxasında /yaxud qabağında/ hər bir saz gəmini zorla ələ keçirən bir padşah var idi. 80. Oğlana gəldikdə onun ata-anası mömün kimsələr idi /mən onun alnına baxıb gördüm ki, həddi-buluğa yetişəndə kafir olacaq
61
// buna görə də biz /onun böyüyəndə /ata-anasını da /öz arxasınca /azğınlığa və küfrə sürükləməsindən qorxduq. 81. Və Rəbbinin onun əvəzində onlara daha təmiz və /ata- anasına qarşı/ daha mərhəmətli olan başqa bir övlad verməsini istədik. 82. Divara gəldikdə isə, o şəhərdə olan iki yetim oğlanın idi. Altında onlara çatası bir xəzinə vardı. Onların atası əməlisaleh bir adam idi. Rəbbin onların həddi-buluğa çatmalarını və Rəbbindən bir mərhəmət olaraq öz xəzinələrini tapıb çıxarmalarını istədi. /Ya Musa/ mən bunları öz-özümdən etmədim /yalnız Allahın əmrini yerinə yetirdim/. Sənin səbr edib dözə bilmədiyin şeylərin daxili /batini/ mənası budur!» (4. s. 299-301). Xızırla bağlı rəvayətlər dini hekayəlrdən daha çox folklor nümunələrinə bənzəyir. Xızır bir çox Şərq xalqlarının şifahi xalq ədəbiyyatının, nağıl və əfsanələrinin sevimli qəhrəmanıdır. Təbiə- tin canlanması, yaşıllaşması çox zaman Xızırla əlaqələndirilir. Təsadüfi deyil ki, onun adı ərəbcə «Xadıra» -yaşıllaşmaq, yaşıl rəngdə olmaq sözundən alınıb. Rəvayətə görə o, namaz qılarkən ətrafında yaşıllıq əmələ gələrmiş. Azərbaycan şifahi və yazılı ədəbiyyatında, nağıllarda, dastan- larda tez-tez Xızırın adına rast gəlirik. «Kitabi-Dədə Qorqud» dastanında Xızırın yaralıya kömək etdiyini bilirik. «Tarixçilər onun adını və nəsəbini bu cür verirlər: Bilya bin Məlkan bin Fəlğ bin Abir bin Şədix bin Ərfəxşər bin Cam bin Nuh. Onun atasının qudrətli bir hökmdar olduğu söylənilir. Bəzən də tarixçilər Xızırın atasının İbrahim peyğəmbərə iman gətirib onun birlikdə Babil torpağını tərk edənlərdən olduğunu göstərir- lər. Xızırın çox elmli bir adam olduğu Allah-taalanın lütfü ilə ona hədim biliklər verildiyi söylənilir. Kəhf surəsindəki Xızırla eyni- ləşdirilən Allah bəndəsinin də Qeybədir biliklərdən xəbərdar olduğunu, hadisələrin zahiri deyil batini, daxili tərəfini duyub dərk etdiyini görürük. Xızır əleyhissəlamın səhralarda yolunu azanlara kömək etdiyi, bir çox təbii fəlakətlərdən, daşqın, yanğın və s. insanları xilas etdiyi rəvayət edilir» (1.120).
Yüklə 1,74 Mb. Dostları ilə paylaş:
|