Демо Сонэ Плайбажк
Yüklə 5,52 Mb. Pdf görüntüsü
|
~ 88 ~
Zaman Güney Az ərbaycan Türklərinin xeyrinə işləyir və Iranda hadis
ələrin necə inkişaf edəcyindən asılı olmayaraq Güney Azərbaycan Türkl
əri öz müstəqilliklərini təmin etmək üçün bir araya gələrək bütün gücü il ə hiyləgər və təcrübəli düşmənə qarşı mübarizə aparmalıdırlar. Güney Az ərbaycan Türklərinə Azərbaycan ərazisinin hüdudları bəllidir. Sevindirici haldır ki, Pişəvərinin rəhbərliyi ilə 1945-ci ildə yaradılan Milli Hökum
ət dönəmində Güney Azərbaycanın dövlət sərhədləri, dövlət dili, v ətəndaşlıq və s. barədə sənədlər tərtib və təsbit edilmiş və bütün bunlar o dövr Iranın mərkəzi hakimiyyət rəhbərlərinin imzası ilə təsdiqlənmişdir. Bu s ənədlərə əsasən Güney Azərbaycan etnoqrafik sərhədləri Türkiyə ərazisi s ərhədlərindən başlayaraq Xəzər dənizinədək uzanan böyük bir sahəni ahatə edir. Milli Hökum ət həmçinin Güney Azərbaycan məsələsinin siyasi həlli yolunu sübuta yetirmişdir. Güney Azərbaycan Türkləri bir əsrdə üç inqilab etm
əklə əslində Irandakı bütün demokratik və milli azadlıqlar uğrunda mübariz
ələrin bayraqdarı olmuşdur. Bu da unudulmamalıdır ki, Güney Az ərbaycan Türklərinin Indi Iran adlanan məmləkətdə təxminən beş min illik bir dövl ətçilik ənənəsi var. Bütün bunları və digər məsələləri nəzərə alan ABŞ, Böyük Britaniya və Avropa Birliyi ölk ələri, həmçinin Rusya və Çinin hər birinin Irana dair öz xüsusi v ə bir-birindən fərqli planları mövcuddur. Bu planların nədən ibarət olduğunu söyləmək bizim imkanımız xaricindədir. Fəqət bizə bəlli olan budur ki, ABŞ şərti adı «Orta doğu Projesi» adlı bir plan hazırlayıb və mərhələ- m ərhələ həyata keçirmək əzmindədir. Və bu planda Iran ön cərgələrdən birind ədir. Deməli, Iranda rejim dəyişikliyi qaçılmazdır və bu dəyişiklikdə çox guman ki, Iran ən azı federallaşacaq və federallaşmaqla da indiki gücünü xeyli itir əcək. Bu dəyişikliklərdə bizlər üçün ən mühüm məsələ Güney Azərbaycan v ə Gyney Azərbaycan Türklərinin taleyi məsələsidir. Əgər bizlər indidən o d əyşikliklərə hazır olub öz gələcəyimizi müəyyənləşdirməsək, gələcəkdə bu günkü durumumuzdan heç n ə ilə fərqlənməyən bir vəziyyətdə qala bilərik. Öz milli çıxarlarını nəzərə alan kürdlər, ərəblər və hətta bəluclar belə bizlərdən daha çox s əlahiyyətlər əldə edə bilərlər. Ona görə də biz öz gələcəyimizi indid
ən müəyyənləşdirməliyik. B əllidir ki, XXI əsr ilkin başlanğıcından tarixə Demokratikləşmə, Mill ətləşmə və Oloballaşma düşüncəsi ilə daxil olub. Artıq dünya xalqlarının bir qismi «Mill ətləşmə» dövrünü başa vurmuş, öz Milli Dövlətlərini quraraq demokratik d əyərlərə yiyələnmiş və daha da gəlişmiş dövlətlərlə Oloballaşmaya doğru qorxmadan can atmaqdadırlar. Eyni zamanda demokratik d əyərlərin günü-gündən güclənən üçünçü dalğası Milli Azadlıq
~ 89 ~
H ərəkatlarına təkan verərək Imperiyaları və imperiyacıqları çökdürməklə və yeni-yeni Milli dövl ətləri tarix səhnəsinə çıxarmaqdadır. Millətləşmə və Demokratikl əşmə Milli dövlətlərin yaranmasını gerçəkləşdirən və çağdaş qlobal siyas əti tamamlayan iki mühüm hadisədir. B əllidir ki, Azərbaycan ikiyə bölünmüş və zaman-zaman parçalanmış bir m əmləkət, Azərbaycan xalqı da ikiyə bölünmüş bir xalq olduğundan o, h ələ də Millətləşmə dövrünü tam başa çatdırmayıb. Baxmayaraq ki, XIX əsrin ikinci yarısından başlayaraq Azərbaycanda maarifçi milliyətçiliyin və irminci əsrin əvvəllərində ideoloji-siyasi milliyətçiliyin meydana gəlməsi Quzey Az ərbaycan Xalq Cumhuriyyətinin yaranması ilə nəticələnmiş, artıq Milli Dövl ətin milli ideologiyası formalaşmışdı. Yetmiş illik sovet-rus müstəmləkə rejimi bütün c əhdlərinə baxmayaraq bu ideologiyanı məhv edə bilməmiş, n əhayət, bu ideologiya XX əsrin sonunda Quzey Azərbaycan Respublikasını yenid ən tarix səhnəsinə çıxarmışdır. Azərbaycan Xalq Cumhuriyyətinin dövlət bayrağı ilə yanaşı bayraqda ifadə olunan «Türkləşmək, Müasirləşmək, Islamlaşmaq» prinsipləri Milli Hökumət dönəmində Müstəqil Ouzey Az ərbaycan Respublikasının milli ideologiyası kimi qəbul edilmişdir. Tarix ən bəllidir ki, son iki min illik tarixdə min il Azərbaycan və Persiyanı Türklər idarə etmişlər. Ona görə də Avropada başlanan milliyətçilik h ərəkatı hətta XX əsrin 20-ci illərinə qədər hakimiyyətdə Türklər olduğundan Güney Az ərbaycanda milliyətçilik olmamış, milliyətçi təşkilatlar yaradılmamışdır. Əvəzində sosial-demokratiya ideyalarını əsas götürən sosyal yönümlü t əşkilatlar və hətta komunist partiyası yaradılmış və bütün Iranın yenil
əşməsini nəzərdə tutan yeniləşmə hərəkatları baş vermişdir. Lakin bütövlükd ə XX əsr «Millətləşmə əsri» olduğundan Güney Azərbaycanda olan S əttarxan, Xiyabani və Pişəvəri hərəkatları güney Azərbaycanın Muxtariyyəti il ə nəticələnmiş və sonda bu Muxtariyyətlər də ləğv edilərək hərəkatlar qan içind ə boğulmuşdur. Bu gün bel ə vahid milli ideologiya olmadığından Güney Azərbaycanın v ə Güney Azərbaycan Türklərinin müqəddəratı, siyasi statusu ilə bağlı müxt əlif baxışlar, cərəyanlar və təşkilatlar mövcuddur. Bu baxış, cərəyan və t əşkilatları aşağıdakı kimi qruplaşdırırlar; 1) Güney Az ərbaycanın Iran tərkibində mədəni muxtariyyət qazanmasını istəyənlər və bu istiqamətdə çalışanlar; 2) Güney Az ərbaycanın mərkəzə bağlı məhəlli və ya milli muxtariyyət qazanmasını istəyənlər və bu yöndə çalışanlar. Yüklə 5,52 Mb. Dostları ilə paylaş:
|