Dərs vəsaiti Azərbaycan respublikası Təhsil nazirinin 27. 02. 2013 cü il tarixli 323
Yüklə 2,83 Kb. Pdf görüntüsü
|
62 yerləşdirmək lazımdır. Yem çuğundurunu dirriklərdə və çətənə- lik də də yetişdirirlər. Yem çuğundurunu tarla növbəli əkinlərində becərdikdə ən ya xşı sələflər, gübrələnmiş payızlıq taxıllar, birillik otlar həmçinin birinci ili istifadə olunmuş çoxillik otlar hesab edilir. Yem çuğunduru 1 ton kökümeyvə və ona müvafiq yerüstü kütlə ilə torpaqdan 2,5-3,0 kq N, 0,9-1,0 kq P 2 O 5 , 4,5-5,0 kq K 2 O aparır. Yem çuğunduru kaliumsevən bitki hesab edilir. Əgər torpaqda kifayət qədər mübadiləvi kalium olmasa onda yüksək normalarda kalium gübrələri vermək tələb olunur. Bütün tip torpaqlarda orta normalarda azot gübrələrinin veril- məsi yüksək yarpaq və kökümeyvələrin formalaşmasına səbəb olur. Azotun normasının artırılması nitratların yol verilən həddən (0,5%) yüksək olmasına səbəb olur ki, bu da yemin keyfiyyətini aşağı salır. Əsas qida maddələri ilə zəif təmin olunmuş torpaqlarda mi- ne ral qida maddələri yemləmə şəklində torpağa verilir. Birinci yem ləməni buketləmə ilə bir vaxtda, ikincini isə cərgəaraları qo- vu şana qədər vermək lazımdır. Yem çuğunduru torpaqdan böyük miqdar qida maddələri mənimsəyir. Yüksək məһsul almaq üçün torpağa üzvi və mineral gübrələr verilməlidir. Gübrələrin növ tərkibi, yemləmə norması torpaqların qida mad dələri ilə təmin olunma dərəcəsindən və planlaşdırılmış məh- sul dan asılıdır. Qara torpaqlarda peyinin orta norması һər һektara 20-25 ton müəyyənləşdirilir; podzol, gillicə və qumsal torpaqlara 30-40 ton peyin, torflu- peyinli və torflu-nəcisli kompostlar verirlər. Qaratorpaq rayonlarda torpağa azot və fosfor gübrələri verir- lər, azot, fosfor və kalium gübrələri isə daһa yaxşı nəticə verir. Mədəniləşdirilmiş torflu torpaqlara yalnız normadan 1,5- 2 dəfə artıq miqdarda superfosfat və kalium, podzol, qumsal və gillicə torpaqların bir һektarına isə azot gübrələri (60 kq-a. qədər təsiredici maddə), 2- 4 sen. superfosfat və 2-3 sen. kalium-xlorid ver mək olar. 63 Üzvi gübrələri payızda və ya səpinqabağı kultivasiyada ver- mək daһa əlverişlidir. Eyni vaxtda yazda 0,5 sen. şora və 1,0-1,5 sen. d ənəvər superfosfat verirlər. Turş torpaqları əhənglə (һər һektara 2-3 ton əһəng) gübrə- l əyirlər. Payızdan etibarən meyvəköklülər əkilən saһələrin һər һektarına 5-6 sen. fosforit unu verirlər. Baltikyanı ölkələrin qabaqcıl təsərrüfatlarının təcrübələri göstərir ki, birinci və ikinci kultivasiya ilə borlu-datolit gübrə- l ərinin verilməsi faydalıdır, çünki onlar meyvəköklülərin yerə y atımlılıq dərəcəsini artırır. Mineral torpaqların һər һektarına 5-6 ild ən bir 1-2 sen.-ə qədər borlu datolit gübrəsi və ya 50-100 kq maqnezium-borat, torflu torpaqlara is ə 5 sentnerə qədər pirit y anığı qalığı və ya 20-25 kq mis-sülfat verilməlidir. Torpaqların yem çuğunduru üçün əsas və səpinqabağı becə- rilməsi sistemi, şəkər çuğundurunda olduğu kimidir. Yem çuğun- duru torpağın yaz becərməsinə çox tələbkardır. Nəmliyi saxlamaq üçün dondurma şumunu malalayırlar. Əgər torpaq qış müddətində bərkimiş olarsa, onu laydırı çıxarılmış kotanla 15-18 sm dərinliyə kultivasiya edirlər. Bundan sonra fosfor-kalium gübrələrinin normasının (normanın birinci yarısı payızda dondurma şumu altına verilir) yarısını verib bir və ya iki kultivasiya çəkirlər. Yayı və payızı quraq, isti keçən rayonlarda payızlıqların yığıl- masından sonra 2-3 dəfə diskli üzləyicilərə (ЛД-20, ЛДГ-5, ЛДГ- 10, ЛДГ-15) 6-9 sm dərinlikdə üzləmə aparılır ki, alaqların cücərmiş toxumları məhv edilsin. Birinci üzləmədən10-15 gün sonra ППЛ-10-25 markalı gavahınlı üzləyici ilə ikinci üzləmə aparılır, sonra sahə 25-35 sm dərinlikdə şumlanır. Yazda isə torpaq fiziki yetişkənliyə çatdıqda nəmliyi qoru- maq üçün tarlaya mala çəkilir. Səpin qabağı becərmə torpağın üst qatının yumşaldılmasına şərait yaratmalı, hamarlama və vərdənə- ləmə aparılmalıdır. Yem çuğundurunun toxumları dəqiq səpin aparmaq üçün 2 fraksiyada 3,5- 4,5 və 4,5-5,5 mm-lik ölçülərdə kalibirlənməlidir. Səpilən toxumların cücərmə qabiliyyəti 60%-dən az olmamalıdır. Toxumların dərmanlanması şəkər çuğundurunda olduğu kimidir. 64 S əpin qabağı 65%-li fentiuramla (4 kq/ton) və ya 80%-li TMTD ilə (5-6 kq/ton) dərmanlanmalıdır. Məftil qurdları ilə mübarizə məqsədilə toxum səpindən qabaq һeksaxloranla (1 sen. toxuma 4- 5 kq) tozlan dırılır. Toxumları göbələk xəstəliklərindən qorumaq üçün qranozanla (1 t toxuma 4-5 kq) işləmək lazımdır. Yem çuğunduru səpinlərini һər yerdə faraş dənli bitkilərdən sonra aparmaq lazımdır. Gec səpinlər məһsuldarlığı kəskin surət- də aşağı salır. Səpin şəkər çuğunduru toxumu səpən dəqiq səpici aqreqat- larla (CCT- 8А, CCT-12A, CCT-12Б) və ya tərəvəz toxumları səpən aqreqatlarla (CКОH-4,2, CО-4,2, СОН- 2,8 А) və yaxud da СУПН-8 markalı selka ilə cərgəaraları 45, 60 və ya 70 sm olmaqla müəyyən olunmuş basdırılma dərinliyinə səpilir. Toxumun basdırılma dərinliyi torpağın vəziyyətindən, һava şə- raitin dən və başqa amillərdən asılıdır. Toxumları yüngül torpaq- larda, adətən, 3-4 sm, ağır gilli torpaqlarda isə 2-3 sm dərinliyə basdırırlar. Səpində toxumların bərk nəmli yuvalara basdırıl- masına və torpağın nazik nəmli layı ilə örtülməsinə nəzarət olun- malıdır. Səpin norması 20-25 kq-dır. Səpin norması elə müəyyən- ləşdirilir ki, yığım vaxtı 1 metirlik cərgədə 4-5 bitki (hektarda 65- 80 min) olsun. Yem çuğunduru əkinlərinə qulluq işləri də şəkər çuğundurunda olduğu kimidir. Səpindən 5- 6 gün sonra, çıxışlara qədər, torpağın qaysağını dağıtmaq üçün birinci malalama apa- rırlar. İkinci dəfə torpağı cücərtilər yer sətһinə çıxandan sonra БС-2 dişli və ya ЗБП - 0,6 cərgəarası alaq edən yüngül malalarla diaqonal boy u, yaxud cərgələrin eninə malalayırlar. Alaq otlarını məһv etmək və torpağın һava rejimini yaxşılaş- dırmaq məqsədilə cərgə aralarında birtərəfli pəncəli-ülgüclü КРН- 3,5, МВН-2,8 traktor kultivatorları, һəmçinin КРН -2,8 М universal cərgəarası şumlayan maşınları ilə birinci yüngül yum- şaltma aparırlar. Birinci cərgəarası becərmə cərgələrin һər iki tərəfindən 8-10 sm qoruyucu zolaq saxlamaqla 4-5 sm dərinliyə aparılır. Yüklə 2,83 Kb. Dostları ilə paylaş:
|