Dərs vəSAİTİ Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirinin
Yüklə 4,51 Kb. Pdf görüntüsü
|
131 132 133 134 135 136 137 IV MÖVZU Jurnalistika və müasir dövrün qlobal ərzaq problemi BMT-nin İctimai İnformasiya Departamentinin dünya KİV-inin haqsız olaraq kifayət qədər diqqət yetirmədiyi mövzular barədə çap etdirdiyi siyahıda qlobal ərzaq təhlükəsizliyi bir sıra digər qlobal problemləri (iqlim dəyişikliyi, zorakılığa və cəzasızlığa qarşı mübarizə, narkoticarət, yerini dəyişmiş əhalinin vəziyyəti, silah alveri, insan alveri və s.) qabaqlayaraq, birinci yerdə göstərilmiş- dir. Ekspertlərin fikrinə görə, hazırkı “qlobal təhlükələrin” bəziləri məhz medianın yaratdığı vahimələrdən ibarətdir. Lokal konfliktlərə və s. qlobal problemlərə olan maraq və ya laqeydlik isə siyasi konyunktura ilə izah olunur. BMT Mətbuat Xidmətinin bəyanatında göstərildiyi kimi, bu siyahı KİV-in diqqətini “aktual, lakin həm mövcud problemlərlə, həm də dünya ictimaiyyətinin o qədər də nəzərə çarpmayan nailiyyətləri ilə bağlı olan və az işıqlandırılan mövzulara” cəlb etmək üçün tərtib edilmişdir. Ümumiyyətlə, işıqlandırılmaq üçün KİV-ə hansısa mövzunun qeyri-könüllü qəbul etdirilməsi özü-özlüyündə yeni ideya deyildir. Media nəzəriyyəçiləri və praktikləri hesab edirlər ki, “hər bir KİV özünün auditoriyasına malikdir. Əgər BMT-nin mövzusu auditoriyanın marağı ilə üst-üstə düşürsə, o zaman redaksiya marketinq göstəricilərinə əsaslanaraq, materialı öz şərhləri ilə çap edir, ya da özü müvafiq tədqiqat işi aparır. İctimai təşkilatların və yaxud da hər hansı bir marağa lobbiçilik edənlərin necə istəmələrindən asılı olmayaraq, onlar informasiya sahəsində özlərinin vəzifələrini yalnız KİV-in iqtisadi qanunlarından 138 çıxış edərək yerinə yetirə bilərlər.” 65 Bir sıra ekspertlər isə belə hesab edirlər ki, BMT-nin qeyd etdiyi problemlərin bəzilərinə diqqət yetirməyə dəyər. Xüsusilə də artıq qlobal problemə çevrilmiş ərzaq təminatı problemi həqiqətən də gələcəkdə daha aktual xarakter kəsb edəcəkdir. Belə olan halda, KİV-in fəaliyyəti necə olmalıdır? Onun qarşısında hansı vəzifələr durur? Bu suallara cavab tapmaq üçün ilk növbədə qlobal ərzaq probleminin mahiyyəti, onun tarixin müəyyən mərhələlərində özünü necə büruzə verməsi, yaranma səbəbləri, əsas hüdudları, təbiət resursları, onlardan istifadə və həlli yollarının müəyyən edilməsi, dünya ictimaiyyətinin bu problemin həllinə cəlb olunması və s. məsələlər ciddi şəkildə, elmi və praktik əsaslara söykənilərək araşdırılmalıdır. Əlbəttə, bütün bu araşdırmalar hər şeydən əvvəl qlobal problemin həllində medianın səmərəli iştirakının təmin edilməsi aspektində həyata keçirilməlidir. Bu mövzunu işıqlandıran jurnalist problemin tarixi, mahiyyəti və müasir vəziyyəti barədə ən azı ekspert səviyyəsində bilik və məlumata malik olmalıdır. Aqrojurnalist nələri bilməlidir? Aqrojurnalist bilməlidir: qlobal ərzaq problemi nədir? Ərzaq çatışmazlığı, aclıq problemi bəşəriyyəti, o cümlədən, alimləri və əlbəttə, kütləvi informasiya vasitələ- rini neçə yüz illərdir ki, narahat edən məsələlərdən biridir. İngilis iqtisadçısı Tomas Maltus (1766-1834) ciddi “əhali qanunu”nun tətbiq edilməsi ideyasını irəli sürmüşdür. O, “Əhali qanunu haqqında təcrübə” əsərində (1798-ci il) bu sahədə yaranmış acınacaqlı vəziyyəti “mütləq artıq adam- ların” olması və “təbii əhali qanununun” fəaliyyəti ilə izah 65 http://www.rbcdaily.ru/print.shtml?2009/09/10/focus/430373 139 etməyə çalışır. Onun fikrinə görə, insanların sayının düşünülməmiş şəkildə sürətlə artımı onların yaşamaları üçün lazım olan vəsaitin artırılması imkanlarını xeyli qabaqlayır. Bu da öz növbəsində kütləvi yoxsulluğa gətirib çıxarır. Belə vəziyyət “Xaliqin məramlarına ziddir”, ona görə də “ilahi qüvvələr” Yer kürəsinin sakinlərinin sayını özlərinəməxsus bir şəkildə məhdudlaşdırırlar. Maltus belə bir mülahizə irəli sürür ki, insan doğularkən başqası tərəfin- dən artıq tutulmuş dünyaya gəlir. Əgər ona həyat vermiş va- lideynləri onu yedizdirə bilmirlərsə və cəmiyyətin də onun əməyinə ehtiyacı yoxdursa, deməli o, Yer kürəsində artıqdır: “Böyük həyat ziyafətində ona yer yoxdur. Təbiət özü ona kənarlaşmaq imkanı verir və öz hökmünün icrasını ləngitmir.” 66 Bu cür ideyalardan sonralar bütöv bir nəzəri istiqamət - əhali sakinliyi barəsində baxışlar sistemi olan maltusçuluq əmələ gəlmişdir. Maltusçuluğa görə, insanların vəziyyəti sosial şəraitlə deyil, “təbiətin” əbədi qanunları ilə müəyyən edilir, adamların sayı onların “bioloji” xüsusiyyətlərindən asılı olaraq həndəsi silsilə ilə, yaşayış vasitələrinin miqdarı isə yalnız ədədi silsilə ilə artır. Bu cərəyana görə, əhalinin sayı və yaşayış vasitələrinin miqdarı arasındakı nisbət geniş insan kütləsini tələf edən epidemiya, aclıq, sonsuzluq, müharibə və s. ilə tənzimlənir. Bu ideyanın həm tərəfdarları, həm də opponentləri vardır. Lakin, bütün bunlara baxmayaraq, qlobal miqyasda ərzaq problemi özünün bütün kəskinliyi ilə bu gün də qalmaqdadır. Aclıq dünyada yeni təzahür deyildir. Tarixə qısa bir nəzər salsaq, bunu təsdiq edən xeyli faktlarla rastlaşa 66 http://www.bibliotekar.ru/100otkr/93.html; http://www.istoriya.org/economy/86-classic/311-maltus.html 140 bilərik. Məsələn, XIX əsrdə təkcə Çində 100 mln., Hindistanda isə son 60 ildə 20 mln. insan aclıqdan tələf olmuşdur. Lakin, bu gün bəşəriyyət özünün bütün tarixi boyunca ilk dəfədir ki, planetin daha sürətlə artan əhalisinin böyük hissəsinin yaşadığı ölkələrdə olduqca iri miqyasda ərzaq çatışmazlığı ilə üz-üzə dayanmışdır. Əhalisi aclığın müxtəlif formalarından əziyyət çəkən zonalar Asiya, Latın Amerikası, xüsusilə də Afrikanının bir çox ölkələri də daxil olmaqla, ekvatorun hər iki tərəfi boyunca dünya xəritəsinin həddən artıq geniş bir ərazisini əhatə edir. Heç bir mübaliğəyə yol vermədən demək olar ki, Afrika qitəsi planetin “aclıq zolağına” çevrilmişdir. Ümumi ərzaq is- tehsalı artımının adambaşına düşən ərzaqla müqayisəli təhlili vəziyyətin daha da kəskinləşdiyini göstərir. Göründüyü kimi, söhbət hansısa lokal aclıq ocaqlarından deyil, astronomik miqyas kəsb etmiş kütləvi aclıqdan gedir. Hətta, vəziyyət o həddə gəlib çatmışdır ki, mütəxəssislər, o cümlədən, kütləvi informasiya vasitələri qlobal ərzaq problemi ifadəsinin əvəzinə daha çox qlobal ərzaq təhlükəsizliyi ifadəsini işlədirlər. Qlobal ərzaq təhlükəsizliyi ifadəsi özündə ərzaq müstəqilliyini ifadə edir və a) qlobal ərzaq problemi; b) milli aqroərzaq kompleksinin fəaliyyəti və inkişafı; c) ərzaq məhsullarının sosial ədalətlə bölgüsü ilə sıx bağlıdır. Bu anlayış bütün bəşəriyyətə (dünyaya), ayrı-ayrı regionlara, ölkələrə, əhali qrupuna, ailəyə və ayrıca bir insana şamil edilə bilir. Qlobal ərzaq təhlükəsizliyi dedikdə, adətən, iqtisadiy- yatın elə vəziyyəti başa düşülür ki, bu zaman bütün insanların istənilən vaxt fəal həyat tərzi üçün lazımi kəmiyyətdə ərzaqa çatımının təminatına zəmanət verilmiş olsun. Bununla bərabər, pul gəlirlərinin olmaması səbəbindən bir il ərzində ardıcıl surətdə lazımi miqdarda qida qəbul etmək və ya onu istehsal etmək imkanının Yüklə 4,51 Kb. Dostları ilə paylaş:
|