Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi tərəfındən təsdiq edilmişdir. Əmr jsfe 510. 07. 06. 2004-cü IL
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
110 İnformasiyaların ümumiləşdirmə xarakterinə görə aşağıdakı monitorinq sistemi mövcuddur: — Qlobal monitorinq sistemi. Dünyada baş verən proseslərə və yer kürəsinin biosferində bütün ekoloji komponentlərə nəzarətlə yanaşı ekstremal vəziyyətlərin yaranacağı barədə xəbərdarlıq etmək rolunu yerinə yetirir; — Baza monitorinq sistemi. Təbiətdə baş verən hallara nəzarət etməkdən ibarətdir. Bu zaman regional antropogen təsirlər nəzərə alınmalıdır; — Milli monitorinq sistemi. Ölkə miqyasında aparılan monitorinqdir; — Regional monitorinq sistemi. Hər hansı bir region daxilində gedən proseslərə nəzarət həyata keçirir; — Lokal monitoriq sistemi. Konkret antropogen mənbəyin təsiri ilə məşğul olur; — İmpakt monitorinq sistemi. Regional və lokal antropogen təsirlərə məruz qalan xüsusi təhlükəli zonaların rnonitorinqidir; — Kimyəvi monitorinq. Atmosferin, atmosfer çöküntülərinin, yerüstü və yeraltı suların, okean və dəniz sularınıın, torpağın, dib çöküntülərinin, bitkilərin kimyəvi tərkibinə nəzarət və kimyəvi çirkləndiricilərin yayılma dinamikasma nəzarətdən ibarətdir. Kimyəvi monitorinq əsasən ətraf mühiti çirkləndirən aşağıda göstərilən komponentlərə nəzarət edir (Cədvəl 8.1.) Cədvəl8.1. Ustünlük sinifı Çirkləndirici maddələr Mühit Olçü proqramının növü 111 1 2 3 4 I Kükürd iki oksid və ası lı vəziyyətdə olan hissə ciklər havada I, R,B,Q Radioaktiv maddələr (Sr-90, Cs-197) Qidada I,R II Ozon havada I,B (stratosferdə) DDT və başqa üzvü xlor Biot, insan İ,R birləşmələri Kadmium və onun birləş Qida,insan, su I mələri 1 2 3 4 III Nitratlar, nitritlər İçməli su, qida I Azot oksidi havada I IV Civə və onun birləşmələri Qida, hava I,R Qurğuşun Hava, qida I Karbon iki oksid Hava B V Karbon oksidi Hava I Neft karbohidrogenləri Dəniz suyun da R,B VI Flor birləşmələri İçməli su I 112 VII Azbest hava I Mışyak İçməli su I VIII Mikrotoksinlər Qida I,R Mikrobioloji zəhər lənrnə Qida I,R Reaktiv karbohidrogenlər Hava I Qeyd: İ - impakt; R - regional; B - baza; Q - qlobal: Fiziki monitorinq — ətraf mühitə təsir edən fıziki proseslərə nəzarət (sel, vulkan, zəlzələ, quraqhq, torpağın eroziyası və s.). Bioloji nıonitorinq — bioindikatorlar vasitəsilə aparılan monitorinq (mühitdə dəyişikliklərə nəzarət). Ekobiokimyəvi monitorinq — Ətraf mühitin kimyəvi və bioloji vəziyyətinə nəzarət. Məsafə monitorinqi — Radiometrik aparatlarla təchiz olunmuş uçan aparatlarla kosmosda və istənilən sahəde aparılan monitorinq. Kompleks ekoloji monitorinq — Bu universal monitorinq hesab edilir. Burada ətraf mühit obyektlərinin vəziyyətinə, onların faktiki çirklənməsinə nəzarətlə yanaşı, gözlənilən kritik simasiyalar, onların insanlara, heyvanlara, bitkilərə zərərli təsiri haqda məlumat hazrrlanır. Bu monitorinq lokal, regional və fon üzrə aparılrr. Kompleks ekoloji monitorinq sistemi konkret olaraq aşağdakı məsələlərlə məşğul olur: — Nəzarət obyektinin seçilməsi; — Ayrılmış nəzarət obyektinin müayinəsi; 113 — Nəzarət obyekti üçün informasiya modelinin seçilməsi; — Ölçmə işlərinin planlaşdrrılması; — Nəzarət obyektinin vəziyyətinin qiymətləndirilməsi və informasiya modelinin dəqiqləşdirilməsi; — Nəzarət obyektinin vəziyyətinin dəyişməsinin proqnozlaşdırılması; — İstehlakçıya alınan nəticələr haqqında informasiyaların başa düşüləcək şəkildə təqdim edilməsi. Əldə edilmiş informasiyalar əsasında kompleks ekoloji monitorinqin əsas vəzifəsi aşağıdakılardrr: 1) Ekoloji sistemin və insanların məskun sahələrinin fəaliyyəti və vəziyyətlərinin qiymətləndirilməsi; 2) Göstərilən sahələrdə baş vermiş dəyişikliklərin səbəbini müəyyən etmək, bu dəyişikliklərin nə ilə nəticələnəcəyini qiymətləndirmək, ekoloji və yaşayış sahələrinin diaqnostikasını keçirmək; 3) Yaranmış neqativ halların ləğvi və ya təsir dairələrinin azaldılması üçün tədbirlər hazrrlamaq. Neqativ hallar haqda vaxtmda xəbərdarlıq etmək. 8.3. Ətraf mühitin vəziyyətinin qiymətləndirilməsi kriteriyaları. Ətraf mühitin zərərli təsirlərdən mühafızəsi üçün Dövlət ekoloji ekspertizası tərtib olunmuş layihələri, planları və tədbirləri hərtərəfli ekspertizadan keçirir. Bütün sahələrdə mövcud texnoloji proseslərin toksikoloji xarakteristikası hazrlanır. İstehsal olunan maddələrin və materialların zərərlilik dərəcəsi müəyyən olunur. Bu məqsədlə hər bir sahədə zərərli maddələrin Buraxıla Bilən Qatüığı müəyyən edilir. I Hava mühitində buraxıla bilən qatılıq: — Maddələrin iş yerlərində (zonasında) buraxıla bilən qatılığı, mq/m 3 - lə ölçülür. Buraxda bilən qatdıq elə bir qatdıqdır ki, işçi 8 saatlıq iş günü Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|