Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi tərəfındən təsdiq edilmişdir. Əmr jsfe 510. 07. 06. 2004-cü IL
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
121 Şəhərlərin ekoloji pasportlaşdırılması təbii-texnogen sistemlərin təsirlərinin artıb azalması, proqnozlaşdırılması üçün əsas amillərdən biridir. Pasportlaşdırma əsasında tərtib olunmuş «Şəhərin ekoloji pasportu» aşağıdakı bölmələrdən ibarət olmalıdır: — Şəhər əhatəsində ətraf mühitin fıziki-kimyəvi parametrlərini və əhalinin sağlamlığının vəziyyətinin qiymətləndirilməsi; — Mühəndisi-təsərriifat və kommunal-təsərrufat təsir nəticəsində ətraf mühitdə baş verən dəyişiklərə nəzarət, onların qiymətləndirilməsi və nəticə çıxarılması; — Şəhər təsərrüfatının planlaşdırılması, idarəedilməsi, tikinti işləri, təbii-texnogen sistemlərin istismarı işlərinin təbiətin mühafızəsi tədbirləri ilə olan əlaqələrinin optimaliaşdırılması. Şəhərin ekoloji pasportunun birinci bölməsində ətraf mühitin paramctrlərinin (atmosfer, hidrosfer, geoloji mühit) və texnosferin mövcud vəziyyətinin qiymətləndirilməsi göstərilir. Ətraf mühitin dəyişmə və onun ekoloji nəticəsinin müəyyən edilməsi 3 mərhələdə aparılır: — Şəhərin xüsusi analitik xəritəsinin tərtibi. Burada təbii-texnogen faktorların və komponentlərin şəraitlori göstərilir; — Tərtib olunmuş analitik xəritə əsasında sintetik kompleks xəritə hazırlanır. Sonra antropogen təsirlərin göstəricilərinin anälizi aparılır; — Sintetik xəritənin analizi nəticəsində ekoloji cəhətdən krizis rayonu müəyyən cdilir. Təbii və texnogen şəraitin təsirindən şəhər üçün təhlükə dərəcəsi müəyyən cdilir. 9.3. Ekoloji ekspertiza və onun maliyyəllməsiəşdirilməsi. Ekoloji ekspertizada məqsəd istifadə olunan təbii resursların və onların tullantılarının ətraf mühitə olan təsirini qiymətləndirməkdən ibarətdir. 122 Ekoloji ckspertiza istifadə olunan təbii resursların ətraf mühitə olan mənfi təsiri haqqında istchlakçıya xəbərdarlıq etməklə yanaşı ondan bu təsirlərin aradan qaldırılması üçün tədbir görməsini tələb edir. Müəyyən bir sahədə qabaqcadan apanlan yoxlamalar xüsusi komissiya tərəfındən aparılsa bu ekoloji ekspertiza hesab olunur. Ekoloji ckspertizanın aşağıdakı formaları mövcuddur: — Dövlət ekoloji ekspertizası: Dövlot ekoloji ekspertizası dövlət və ekspert komissiyaları tərəfındən müxtəlif layihələrin. layihə-smetaların normativ-texniki və normtiv-hüquqi sənədlərin, həmçinin yeni texnika, texnologiya. material və maddələrin ekoloji norma, qayda və normativlərə uyğunluğunu müəyyən edən bir təşkilatdır. Ekoloji ekspertiza üçün ilkin material layihədən əvvəl və sonrakı şəraitdə iqlim, geoloji, hidrogeoloji, genetik, torpağın özünütəmizlənməsi, meşəlik, flora, fauna,əhali, sosial-iqtisadi və s. ilə əlaqədar olan gös təricilərdir. Ekspertiza aşağıdakı halların öyrənilməsi və analizi əsasında qurulur: — Layihənin son məqsədi və onun rayon miqyasından regional səviyyəyə qədər olan təsirinin əhəmiyyətliliyini müəyyən etmək; — Layihənin həmin sahə üçün əhəmiyyətliliyini əsaslandırmaq; — Texniki, torpaq və digər vəsaitlərin imkanları əsasında texniki- iqtisadi hesabatı analiz etmək; — Ətraf mühitin mühafızəsi üzrə layihələrin növlərinin etibarlılıq dərəcəsini yoxlamaq; — Ətraf mühitə olan mənfi təsirlərin azaldılması yollarını analiz etmək; — Alternativ layihənin mövcudluğunu və onun tətbiqinin mümkünlüyünü öyrənmək; 123 — Texniki imkanla ətraf mühitə vurulan zərər arasında olan optimal çıxış yolunu müəyyən etmək və s. Beynəlxalq konvensiya ilə Dövlət səviyyəsində aşağıdakı təsərrüfat növlərində ətraf mühitə olan təsirin qiymətləndirilməsi müəyyən edilmişdir: 1. Məhsuldarlığı sütka ərzində 500 tondan artıq olan neftayırma zavodları qaz qurğuları, yanacaq kimi daş kömür və bitumdan istifadə edən müəssisələr; 2. Gücü 300 MW-dan yüksək olan istilik (İES) və AES; 3. Nüvə yanacağını istehsal və regenerasiya edən, onların tullantılarını təkrar emal edən qurğular; 4. Əlvan metallurgiya istehsalatıənın domna və marten sobaları; 5. İllik hasilatı 200 tondan çox olan azbest istehsalı ilə məşğul olan müəssisələr; 6. Kimya kombinatları; 7. Avtomobil, dəmiryol və aeroport yollanrın inşaatı ilə məşğul olan müəssisələr; 8. İri diametrli neft-qaz kəmərləri; 9. Ticarət mərkəzləri (supermarket, hipermarketlər); 10. Tullantıları tutmaq üçün ayrılan qurğular, toksik və təhlükəli maddələrin təkrar emalı və basdırılması ilə məşğul olan müəssisələr; 11. İri su anbarları və hövzələri; 12. İllik hasilatı 200 tondan çox olan kağız emalı ilə məşğul olan müəssisələr; 13. Kontinental selfdə neft-qazçıxarma müəssisələri; 14. İri həcmli neft, neft-kimya və kimyəvi maddələr saxlanılan sahələr; 15. Böyük meşədə ağacqırma ilə məşğul olan sahələr Dövlət ekoloji ekspertinin çıxardığı nəticələrə aidiyyatı orqanlar mütləq riayət etməlidirlər. 124 — Müvafiq idarələr tərəfindən aparılan ekoloji ekspertiza. Bu komissiyanın çıxardığı nəticələr Dövlət ekoloji ekspertizasının nəticələrini inkar etmirsə o, həmin idarə nəzdində qüvvədə olur. — İctimai ekoloji ekspertiza. İctimaiyyətin öz istəyi ilə təşkil olunmuş qeyri dövlət strukturudur. Onların çıxardıqları nəticələr məsləhət (təklif) xarakteri daşıyrr. — Elmi ekoloji ekspertiza elmi tədqiqat və ya tədris müəssisələri tərəfindən aparılrr. Onların çıxardıqları nəticələr informasiya xarakteri daşıyır. Ekoloji ekspertiza öz fəaliyyətində faktları, elmi prinsipləri və qüvvədə olan qanunvericiliyi əldə rəhbər tutur. O,ayrı-ayrı şəxslərin və ya müəssisələrin yox, ətraf mühitin mühafızəsi prinsipini güdməlidir. Dövlət ekoloji ekspertizası dövlət büdcəsi və sifarişçinin hesabına maliyələşdirilir. Sənəd və materialların dövlət ekoloji ekspertizasının dəyəri (D) aşağıdakı düsturla müəyyən edilir: D= H • α 1 . α 2 . α 3 . α 4 . α 5 +E Burada H - daimi hesablama kəmiyyətidir; α 1 - sənədlərin növü və mərhələliyi üçün düzəliş əmsalıdır; α 2 - layihəqabağı və layihə qərarlarının həyata keçiriləcəyi ərazidə ekoloji şəraiti nəzərə alan əmsaldrr; α 3 - obyektin ekoloji təhlükəsizlik səviyyəsini nəzərə alan əmsaldır; α 4 - obyektlərin nadirliyini nəzərə alan əmsaldır; α 5 - nəzərdə tutulan təsərrufat fəaliyyətinin ətraf mühitə olan təsirinin dolğunluğunu nəzərə alan əmsaldır. E- ekspertizanın qısa müddətdə yerinə yetirilməsinə görə əlavə dəyərdir; Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|