Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi tərəfındən təsdiq edilmişdir. Əmr jsfe 510. 07. 06. 2004-cü IL
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
146 cəmləşmişdir^Abşeron ekoloji zonasında 80-dən artıq böyük, 270 orta və 2000-dən artıq kiçik müəssisə yerləşdirilmişdir. Bütün Respublika üzrə atmosfer hövzəsinə atılan tullantıların 2/3 hissəsindən çoxu Abşeron zonasının payına düşür ki, bu da regionda ekoloji vəziyyətin nə qədər gərgin olduğunu göstərir. Bu cəhətdən Bakı şəhərində atmosfer havasının vəziyyəti daha ağrrdır. Belə ki, Bakı şəhəri üzrə atmosferə atılan zərərli maddələrin 110,3 min tonu stasionar mənbələrin və 182,9 min tonu avtomobil nəqliyyatının payına düşür. Əsas çirkləndirici maddələrin 13,1 min tonunu bərk formalı tullantılar, 255,0 min tonunu qaza oxşar və maye maddələr və s. təşkil etmişdir. Qeyd etmək lazımdır ki, qazvari və maye formalı tullantıların təmizləyici qurğularla tutulma faizləri 30%-ə yaxmdır. Zərərli tullantıların qalan hissəsi isə birbaşa şəhərin hava hövzəsinə atılır. Abşeron zonasında tullantıların ən yüksək miqdarı sənaye müəssisələrinin tam gücü ilə işlədiyi 1990-cü ildə 1,5 mln. tona yaxm qeydə alınmışdır. 2002-ci ildə isə həmin göstərici sənaye müəssisələrinin çoxunun işlənməsi ilə əlaqədar olaraq 15,0 dəfə azalmışdır. Abşeron zonasının ikinci iri sənaye şəhəri olan Sumqayıtda da ekoloji vəziyyət gərgin olaraq qalmaqdadır. Sumqayıt şəhəri üzrə atmosfer havasına buraxılan zərərli maddələrin 13,0 min tonu stasionar mənbələrin, 2,6 min tonu avtomobil nəqliyyatının payına düşür. Zərərli tullantıların 3,7 min tonu bərk formalı, 11,9 min tonu isə qazvari və maye formalı tullantıların hesabına düşür. Bundan əlavə amonyak - 24,91 t/il, ftor -1782,88 t/il, xlor - 35,88 t/il, xlor hidrat - 7,78 t/il və s. şəhərlərin 'əsas çirkləndiriciləri siyahısna daxildirlər. Buna baxmayaraq 1990-cı illə müqayisədə Sumqayıt şəhəri üzrə tullantıların miqdarı 6 dəfə azalmışdır. Abşeron zonası sənaye müəssisələrində ildə 97 min ton tərkibində zəhərli maddələr olan bərk formalı tullantılar yaranır. Ən mürəkkəb vəziyyət 147 Sumqayıt şəhərində yaranmışdır. Burada ildə 52 adda 47 min tondan artıq yaranan zəhərli sənaye tullantısının yalnız 39,5 min tonu təkrar istehsalatda istifadə olunur. Ən gərgin vəziyyət tərkibində zəhərli maddələr olan tullantıların istifadə olunma sahələrində yaranmışdrr. Sənaye tullantılarının basdırılması üçün poliqonun olmaması səbəbindən şəhərin sənaye müəssisələri yaranmış tullantıları öz ərazilərində saxlayır və ya təsadüfi zibilxanalara atırlar. Məsələn, «Kimya sənaye» İstehsalat Birliyinin ərazisində tərkibində civə olan 100 min tonlarla tullantı yığılıb qalmışdır ki, bu da ekoloji mühit və əhalinin sağlamlığı üçün olduqca təhlükəlidir. Respublikanın qərb zonasında yerləşən Gəncə və Mingəçevir şəhərlərinin birlikdə atmosfer havasmı çirkləndirməkdə payları 6,5% təşkil etməsinə baxmayaraq, ildə bu zonaya əlavə olaraq Gürcüstan və Ermənistan respublikalarının ərazisindən hava axınları vasitəsi ilə 20-30 min ton tullantı daxil olur. Bununla yanaşı Gəncə və Mingəçevir şəhərlərinin sənaye müəssisələri də regionun hava hövzəsinə 14,2 min ton tullantı atmışdır. Son illərdə «Qədim İpək Yolu»nun bərpası üzrə aparılan işlər nəticəsində Bakı- Qazax yolunda yük avtomobillərinin miqdarının və hərəkət intensivliyinin artması nəticəsində havanın çirklənməsinin 15-20% artması müşahidə edilir. Qeyd etmək lazımdır ki, regionda atmosfer havasının əsas çirklənmə mənbələri Gəncə Alüminium oksidi zavodu, Mingəçevir Dövlət Rayon Elektrik Stansiyası hesab olunur. Respublikanın Mərkəzi Aran bölgəsində yerləşən ən iri sənaye şəhəri Əli-Bayramlıdır. Şəhərin sənaye müəssisələri 2002-ci ildə atmosfer hövzəsinə 20,5 min ton tərkibində zərərli maddələr olan tullantılar atmışlar. Qeyd etmək lazımdır ki, şəhərin əsas çirklənmə mənbəyi Əli-Bayramlı DRES-dir. Sənaye müəssisələri vasitəsilə atmosferə atılan tullantıların tərkibində kükürd anhidridi, karbon-2 oksid, azot - 4 oksid, karbohidrogenlər 148 və digər maddələr üstünlük təşkil etmişdir. Əli-Bayramlı şəhəri həm də respublikanın əsas nəqliyyat qovşaqlarından biridir. Son illərdə bu regionda da avtomobillərin hərəkət intensivliyi artmış və nəticədə avtomobil nəqliyyatı vasitəsilə atmosferə ildə 25 min tondan artıq tullantı atılmışdır. Qeyd etmək lazımdrr ki, intensiv hərəkət olan avtomobil yolları kənarlarında tullantüarın təsiri nəticəsində torpaqlarda qurğuşunun və digər ağır metalların miqdarı yol verilən norma həddindən 10 dəfələrlə yüksək olur. Son illərdə blokada vəziyyətində olan Naxçıvan MR enerji və enerji daşıyıcılarına böyük ehtiyac hiss edir. Naxçıvanda sənaye müəssisələrinin öz gücünün 20-25% məhsuldarlığı ilə işləməsi nəticəsində 1995-ci illə müqayisədə (0,7 min ton) at-mosferə atılan mllantılann həcmi 2002-ci ildə 1,4 dəfəyə qədər azalmışdu. Respublikanın sənaye müəssisələri tərəfındən 1990-1991-ci illər ərzində atmosfer hövzəsinə atdıqları zərərli tallantıların orta hesabla xüsusi təzyiqi Bakıda 400, Sumqayıtda 1200, Əli-Bayramlıda 1000, Gəncədə 550, Mingəçevirdə 480 ton/km 2 olmuşdur. Azərbaycan üzrə bu göstərici orta hesabla 24 ton/km 2 təşkil etmişdir ki, bu da keçmiş ittifaq üzrə olan sə- viyyədən 10 dəfə artıqdır. 2002-ci ildə respublikada sahə vahidinə düşən zərərli tullantıların xüsusi çəkisi 3 ton, adambaşma düşən xüsusi çəkisi isə 27 kq təşkil etmişdir. Məlumdur ki, iri sənaye müəssisələri tikilən zaman ekoloji normativlərə əməl edilməlidir. İlk növbədə çirkli sənaye sahələri yaradılarkən hakim küləklərin istiqamətləri nəzərə alınmalı, müəssisələr yaşayış massivlərindən aralı tikilməli, sənaye müəssisələri ilə yaşayış sahələri arasında sanitar qoruyucu meşə zolaqları salınmalıdır. Lakin təəssüflə qeyd etməliyik ki, Azərbaycanda sənaye müəssisələri tikilərkən yuxarıda qeyd edilən normaların heç biri nəzərə alrnmamışdır. Nəticədə Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|