Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikası təhsil nazirliyinin 07. 05. 2012-ci IL tarixli

Dövlətin investisiya-innovasiya siyasəti 
 
49
- BVF  inkişaf  etmiş  ölkələrdən  asılıdır  və  bu  səbəbdən 
BVF tərəfindən aparılan siyasət əsasən bu ölkələrin maraqlarına 
daha çox uyğundur; 
- BVF  mütəxəssisləri  hər  ölkənin  fərdi  xüsusiyyətlərini 
nəzərə almırlar; 
- BVF  böhran  şəraitində  qeyri-sabit  iqtisadiyyatı  olan 
ölkələri dəstəkləmək üçün kifayət qədər vəsaitə malik deyil; 
-  qtisadiyyatın  qloballaşması  və  inkişaf  etmiş  ölkələr 
tərəfindən  BVF  nəzarət  inkişaf  edən  ölkələrə  real  dəstək 
göstərilmir.  
Beynəlxalq  Yenidənqurma  və  nkişaf  Bankı  (BY B) 
1945-ci  ildə  yaranıb,  1946-cı  ildə  fəaliyyətə  başlamışdır,  uzun 
müddətli  (15-20  illik)  kreditlərin  verilməsi  ilə  məşğul  olur. 
Kreditin  verilməsi  üçün  BY B  tövsiyələrini  yerinə  yetirmək 
tələb olunur.  BY B-ə Beynəlxalq  nkişaf Assosiasiyası (B A), 
Beynəlxalq  Maliyyə  Korporasiyası  (BMK)  və  nvestisiyaların 
Zəmanəti  Beynəlxalq  Agentlik  ( ZBA)  daxildir.  B A  1960-cı 
ildə  yaranıb  və  inkişaf  edən  ölkələr  üçün  35-40  illik  faizsiz 
kredit verir.  Bu kreditlərə  görə  yalnız inzibati xərclər ödənilir. 
BMK 1956-ci ildə yaranıb və onun tərəfindən inkişaf etməkdə 
olan  ölkələrdə  xüsusi  investisiyalar  stimullaşdırılır.  BY B  və 
B A  fərqli  olaraq  BMK  tərəfindən  cəlb  olunan  investisiyalara 
dövlət zəmanəti tələb olunmur.  ZBA 1998-ci ildə yaradılıb və 
qeyri-kommersiya  risklərinə  görə  birbaşa  investisiyalarını 
sığortalanmasını  həyata  keçirir  və  hökumətlərə  xarici 
investisiyalar  sahəsində  məsləhətlər  verir.  ZBA-nın  üzvləri 
yalnız BY B üzvləri ola bilər.  
Avropa Yenidənqurma və  nkişaf Bankı (AY B) 1990-cı 
ildə  Avropa  ölkələri,  A B,  ABŞ  və  digər  ölkələr  tərəfindən 
keçmiş 
sosialist 
ölkələrində 
bazar 
iqtisadiyyatının 
formalaşmasına dəstək  məqsədi ilə  yaradılıb. AY B tərəfindən 
kreditləşdirilmə obyektləri özəlləşdirilən, yeni yaranan və birgə  
müəssisələrdir.  Postsovet  ölkələrində  qeyri-dövlət  sektorun 
yaradılması  üçün  xüsusi  fondlar  yaradılmışdır.  Bazar 
Dövlətin investisiya-innovasiya siyasəti 
 
50
iqtisadiyyatına  keçid  şəraitində  dövlət  və  qeyri-dövlət 
müəssisələrinə  investisiya  qoyuluşu  üçün  aşağıda  göstərilən 
formalardan istifadə edilir: 
- istehsalın inkişafına verilən kredit; 
- əsas kapitala investisiyalar; 
- qiymətli kağızların yerləşdirilməsinə zəmanət; 
- zəmanət  və  digər  vasitələrlə  kapital  bazarlarına  çıxışın 
asanlaşdırılması; 
- rekonstruksiya  və  infrastrukturun  yaranmasına  borc 
verilməsi və texniki köməyin göstərilməsi və s.  
AY B  maliyyə-kredit  siyasətinin  əsas  istiqamətləri: 
maliyyə,  energetika,  telekommunikasiya  texnologiyaları 
sahələridir. AY B verilən kreditlərin məbləği 15-150 mil. dollar 
təşkil edir.  qtisadi, sosial və demokratik islahatlar məqsədi ilə 
Avropa  ttifaqının  təşəbbüsü  ilə  keçmiş  SSR   ölkələri  üçün 
texniki dəstək TAS C proqramı işlənib hazırlanmışdır. 
slam  nkişaf  Bankı  ( B)  Banklar  hazırda  iqtisadiyyatın 
ayrılmaz  bir  hissəsidir.  Onların  fəaliyyəti  fiziki  və  hüquqi 
şə
xslərin  həyatını  sadələşdirir,  onlar  vasitəsi  ilə  dünyanın 
istənilən  yerinə  pul  köçürmək,  pulları  gəlirli  sahələrə 
yönəltmək,  səhm  satmaq  və  bir  çox  əməliyyatlar,  həyata 
keçirmək  olar.  slam  bankların  bu  funksiyalarını  dəstəkləyir. 
slam  ölkələrində  başqa  ölkələrdəki  kimi  banklar  vacib  rol 
oynayırlar.  Lakin  islam  banklarının  fəaliyyət  prinsipləri  adi 
banklardan  fərqlənir.  slamda  sələmə  pul  vermək  günahdır  və 
bu  səbəbdən  islam  bankları  sələm  hesabına  gəlir  götürmürlər. 
Nəzərə  alsaq  ki,  bankların  əsas  gəlir  mənbəyi  kreditə  verilən 
pul  vəsaitindən  alınan  faizdirsə,  islam  bankları  nəyin  hesabına 
gəlir  əldə  edə  bilirlər?  Hazırda  müsəlman  aləmində  150-dən 
çox  banklar  müvəffəqiyyətlə  fəaliyyət  göstərirlər.  slam 
banklarının  fəaliyyətinin  əsas  prinsipi  yalnız  bankın  mənafeyi 
güdülməsi 
ə
vəzinə 
sosial-etik 
prinsipə 
üstünlük 
verilməsindədir.  slam  bankında  verilən  kreditlərə  görə  faiz 
verilmir.  Bank  tərəfindən  biznesin  inkişafına  kredit  verilirsə 

---

Dövlətin investisiya-innovasiya siyasəti 
 
51
bank  və  borc  alan  tərəfindən  saziş  imzalanır  və  əgər  kredit 
götürən  gəlir  əldə  edərsə  onun  müəyyən  hissəsi  banka  verilir, 
ə
ks  halda  kredit  götürənin  fəaliyyəti  itkilərlə  nəticələnirsə 
bankda da bu itkilərə şərik olur.  
slam  banklarında  depozitlərə  görə  də  faiz  ödənilmir. 
Ə
manətçi  və  bank  arasında  qoyulan  vəsaiti  investisiyalara 
yönəldilməsinə  razılıq  və  ya  imtina  haqqında  saziş  bağlanır. 
Ə
gər  əmanətçi  vəsaitinin  investisiyalara  yönəldilməsinə 
razıdırsa, gəlir əldə edilərsə onun bir hissəsi əmanətçiyə verilir. 
Ə
ks  halda  əmanətçi  investorun  itkilərinə  şərik  olur.  Beləliklə, 
bank,  əmanətçi  və  investor  arasında  münasibətlər  qarşılıqlı 
kömək, dəstək əsasında qurulurlar.  
B  1973-ci  ilin  18  dekabrında  slam  Təşkilatları 
konfransında yaradılıb və 1975-ci ilin 20 oktyabrında fəaliyyətə 
başlayıb. Bankın kapitalı təsisçi ölkələrin üzvilik haqlılarından 
yaradılıb. Təsisçi ölkələr: SA, Sudan, Küveyt, Liviya, Türkiyə, 
BƏƏ, 
ran,  Misir, 
ndoneziya,  Pakistan. 
B  BMT-də 
müşahidəçi  statusuna  malikdir. 
B  əsas  funksiyası  üzv 
ölkələrin 
iqtisadi 
və 
sosial 
inkişaf 
layihələrinin 
maliyyələşdirilməsində  iştirakıdır.  Bankın  fəaliyyəti  şəriyyət 
qanunları və prinsiplərinə əsaslanır. Pul vahidi – islam dinarıdır 
və bir dinar bir SDRə bərabərdir.  SDR – BVF tərəfindən süni 
ehtiyat və ödəmə vasitəsidir, bu nə valyuta, nə ödəmə öhdəliyi 
deyil.  Yalnız  BVF  daxilində  nağdsız  formada  istifadə  edilir, 
tədiyyə  balansı  kəsirinin  aradan  qaldırılması  üçün  istifadə 
edilir.  B rəsmi dili ərəb dilidir, eyni zamanda ingilis və fransız 
dilləri  işçi  dillər  kimi  istifadə  edilirlər.  Bankın  xüsusi  kapitalı 
15 mlrd. islam dinarı təşkil edir.  Hazırda  B 56 iştirakçısı var, 
o cümlədən 1992-ci ildən Azərbaycanda  B üzvüdür.    
  3.      Xarici investisiyaların dövlət tənzimlənməsi. 
  Xarici  investisiyaların  tənzimlənməsi  AR  qanunları, 
beynəlxalq  qanun  və  müqavilələr  əsasında  həyata  keçirilir. 
Ölkəyə  xarici  investisiyaları  cəlb  etmək  üçün  əlverişli 
Dövlətin investisiya-innovasiya siyasəti 
 
52
investisiya  iqlimini  formalaşdırmaqla  yanaşı  azad  iqtisadi 
zonaları yaradılması məqsədə uyğundur. 
 Azad  iqtisadi  zonalar  (A Z)  –  ölkə  ərazisinin  bir 
hissəsidir  ki,  orada  xarici  investor  üçün  digər  ərazi  ilə 
müqayisədə əlverişli şərait  yaradılır. A Z-da xarici investor və 
xarici  kapitallı  olan  müəssisələr  üçün  dövlət  qanunvericiliyi 
tərəfində  verilən  hüquq  və  zəmanətlərdən  başqa  güzəştlər  də 
tətbiq edilir. Bura: 
- xarici 
investisiyalı 
müəssisələrin 
sadələşdirilmiş 
qaydada qeydiyyata alınması;  
- güzəştli vergi norması,  
- torpaq  və  təbii  resursların  istifadəsi  üçün  ödəniş 
normasının aşağı olması, 
- xüsusi  gömrük  rejimi:  sərhəddən  sadələşdirilmiş  keçid 
qaydaları,  əmtəələrinin  idxalı  və  ixracı  üçün  gömrük 
rüsumlarının az olması aiddir. 
A Z əsas növləri: 
1.   Azad ticarət və gömrük zonaları; 
2.   Sənaye zonaları; 
3.   Bank  və  sığorta  əməliyyatları  üçün  güzəştli  rejim 
zonaları; 
4.  Yeni  texnologiyaların  işlənib  hazırlanması  və  tətbiqi 
ilə əlaqədar texnoloji zonalar (texnopolislər); 
5.   Kompleks azad zonalar – xüsusi şəhər və rayonlar.              
Dünya bazarlarında investisiya resurslarını cəlb etmək 
uğrunda rəqabət. 
Qloballaşma  prosesi  vahid  dünya  kapital  bazarının 
formalaşmasına  gətirib  çıxardı.  Eyni  zamanda  surətlə  inkişaf 
edən beynəlxalq qiymətli kağızlar bazarı milli iqtisadiyyatların 
sürətli  inteqrasiyasına  şərait  yaradır.  Müasir  hesablayıcı 
texnikanın  və  telekommunikasiyaların  inkişafı  maliyyə 
resurslarının  bir  saniyə  ərzində  bir  milli  bazardan  o  birisinə 
keçməsinə  imkan  verir.  Lakin  kapitalın  mobil  olması 
üstünlükdürsə, bununla yanaşı başqa ölkələrin iqtisadiyyatından 

---