~ 90 ~
buferi əlavə edərək bir saat saxlayırlar.
pH 8 olan 0,1M fosfat buferi hazırlamaq üçün 95 ml 0,2M
Na
2
HPO
4
·2H
2
O məhlulu götürülərək üzərinə 5 ml 0,2
NaH
2
PO
4
·H
2
O məhlulu əlavə olunur və həcmi 200 ml-ə çatdırılır.
Homogenat miqdarı 100 ml-lik konusvari kolbaya keçirilir və
həcmi fosfat buferi ilə 50 ml-ə çatdırılır. Kolbadakı məhlul 1 saat
müddətində rotoforda qarışdırılır. Sonra kolba götürülür və işçi
məhlulun çökməsi üçün 15 dəqiqə sakit qoyulur. Sonra pipetkanın
köməyilə homogenatın üst hissəsindən ehtiyatla 10 ml məhlul gö-
türülərək sentrifuqa sınaq şüşəsinə keçirilir. Məhlul 15 dəqiqə
otaq temperaturunda sentrufuqada 3000 dövr/dəq sürətlə hərəkət
etdirilir. Sentrifuqa edildikdən sonra sınaq şüşəsindən 1 ml
çöküntü üzərindəki məhluldan götürülərək başqa sınaq şüşəsinə
keçirilir. Üzərinə 9 ml pH 8 olan fosfat buferi əlavə olunaraq
möhkəm qarışdırılır, ondan sonra zülalların cəmi məhlulu
spektrofotometrləmə üçün hazır olur.
2. Zülalların cəminin təyin edilməsinin spektrofotometrik me-
todu. Zülal məhlulu kvars küvetə tökülür və onun 280-260 nm-də
optik sıxlığı (müqayisə üçün başlanğıc fosfat buferindən istifadə
olunur) təyin edilir. Zülalların tərkibindəki areometrik amin tur-
şular – tirozin və triptofan işığı λ-280 nm sahəsində udur. Lakin
bu sahədə udmaya nuklein turşuları da malikdir, sonuncunun
maksiumum uduculuğu λ-260 nm dalğa uzunluğu təşkil edir. Ona
görə də məhlulda zülalların qatılığını təyin etmək üçün, qeyd olu-
nan metodla – Varburq-Xristian bərabərliyindən istifadə olunur:
C=1,55·D
280
-0,76·D
260
Burada: C - zülallın miqadrı, mq/l;
D
280
-D
260
- məhlulların 280 və 260
nm dalğa uzunlu-
ğunda optik sıxlığı, nm;
1,55 və 0,76 - hesabat əmsalları.
Toxumun nümunə çəkisində zülalların cəmi miqdarı (mq/q
quru kütləyə görə) formulla hesablanır:
~ 91 ~
,
burada C – Varburq-Xristian formuluna görə tapılmış
məhlulda
zülalın miqdarı;
V – işçi məhlulun miqdarı, ml;
m – nümunə
çəkisinin kütləsi, qramla;
10 – işçi məhlulun duruldulmasını nəzərdə tutan əmsal;
86 – toxum nümunəsinin hava quru kütləsinin quru
kütləsi, %;
60 - cücərmiş toxumların quru kütləsi, %.
Nəticələr cədvəl 2.7-də əks etdirilir.
Cədvəl 2.7
Bitki
Numunənin
kütləsi, q
İşçi
məhlulun
həcmi, ml
Optik sıxlıq
Nümunədə
zülalların
qatılığı,
mq/ml
Bitkidə
zülalın
qatılığı,
mq/q
D
280
D
260
Alınan nəticələrə müqayisəli təhlil verilir.
3. Bitkinin vegetativ orqanlarından zülalların ayrılması. 0,5 q
təzə bitki materialı çəkilir (arpa yarpağı, kartof yumruları)
xırdalanır və farfor həvəngdə 4 qat (kütləyə görə) pH 8 olan fosfat
buferi, 0,2%-li natrium busulfid və bir neçə damla etil spirti ilə
əzilir. Homogenat 10 ml soyuq 5% ÜXS əlavə olunur, möhkəm
qarışdırılır və 20 dəqiqə soyuducuda saxlanır. Sonra homogenat
sentrifuqa sınaq şüşəsinə keçirilir və 15 dəqiqə 6000 dövr/dəq
dövr etdirilir ki, zülallar çöksün. Sentrifuqadan sonra çöküntü
üzərindəki məhlul axıdılır. Çöküntü soyudulmuş 96%-li etanolla
çöküntü üzərindəki məhlulun yaşıl rəngi tam itənədək yuyulur.
Sentrifuqa edilmə təkrar olunur və yuyulmuş çöküntüyə 2 ml 0,5
N NaOH əlavə olunur. Sınaq şüşəsi 5 dəq qaynayan su hama-
mında yerləşdirilir, sonra əlavə olaraq 5 ml 0,5N NaOH tökülərək
qarışdırılır və 10 dəqiqə 6000 dövr/dəqiqə dövr etdirilməklə
sentrifuqadakı çöküntü üzərindəki maye ölçülü silindrə keçirilir
və qələvi hidrozatın ümumi həcmi ölçülür. Nümunədə zülalın
~ 92 ~
miqdarı Louri metodu ilə təyin edilir.
4. Louri metodu ilə zülalların təyini. Bu metodla zülalların
miqdarını təyin etmək üçün əvvəlcədən məhlullar hazırlanmalıdır:
A - 2% Na
2
CO
3
- 0,1
N NaOH-da;
B – 0,5% CuSO
4
·5H
2
O – 1%
K-Na şərab turşusunda;
C – A və B məhlullarının qarışığı (50:1 həcmə görə);
E – Folin reaktivi.
1 ml qələvi hidrolizat götürülür, 5 ml C məhlulu əlavə olunur,
qarışdırılır və 10 dəqiqədən sonra 0,5 ml E məhlulu əlavə olunur.
Qarışıq 30 dəqiqə müddətində otaq temepraturunda saxlanır,
sonra 750 nm dalğa uzunluğunda optik sıxlıq ölçülür. Müqayisə
məhlulu kimi qarışıqdan istifadə edilir: 1 ml 0,5N NaOH, 5 ml C
məhlulu və 0,5 ml Folin reaktivi.
Məhlulda zülalın miqdarını təyin etmək üçün albumin yaxud
kazeinə görə qurulmuş kalibrləmə qrafiki qurmaq lazımdır.
Analitik tərəzidə 100 mq albumin çəkilir və 100 ml-lik fosfat
buferində həll edilir. Həmin standart məhluldan zülalın miqdarı
0,05-1,0 mq/ml olan işçi məhlul hazırlanır. Bu isə 2.8 saylı cəd-
vələ uyğun aparılır.
Ardıcıl şəkildə hər albumin məhlulundan 1 ml götürülür, əv-
vəlcədən nömrələnmiş sınaq şüşələrinə əlavə olunur, təcrübi nü-
munələrində olduğu kimi 5 ml C məhlulu, 10 dəqiqədən sonra 0,5
ml E məhlulu əlavə olunur. Hər bir sınaq şüşəsindəki kütlə ehti-
yatla qarışdırılır və otaq temperaturunda 30 dəqiqə saxlanır. Qeyd
olunan vaxtdan sonra məhlulun λ-750 n/m dalğa uzunluğunda
optik sıxlığı ölçülür.
Cədvəl 2.8
№
Zülalın miqdarı,
mq/ml
Albumin standart
məhlulu, ml
Fosfat
buferi, ml
Optik sıxlıq,
D
750
1
0,05
0,5
9,5
2
0,1
1,0
9,0
3
0,2
2,0
8,0
4
0,3
3,0
7,0
5
0,4
4,0
6,0
6
0,5
5,0
5,0
7
1,0
10
0