Dərs vəsaiti baki-2016
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
98 MAESTRO NİYAZİ XX əsr Azərbaycan musiqisinə ümumdünya şöhrəti qazandırmış görk əmli simalardan biri, istedadlı bəstəkar, dirijor, ictimai xadim Niyazi musiqi m ədəniyyətimizdə özünəməxsus yer tutur. Niyazi ilk cığır açan dirijorlardan, təbliğatçı, maarifçi dirijorlardandır. Bunu Azərbaycan musiqisinin simfonik və musiqili s əhnə əsərlərinin ilk ifasına aid çoxlu fakt, rus və Qərbi Avropa klassik musiqi əsərlərinin interpretasiyası ilə bağlı parlaq nailiyyətlər, müasir xarici ölk ə bəstəkarlarının yaradıcılığı ilə daimi ünsiyyət sübut edir. D əfələrlə müxtəlif ölkələrdə çıxış etməsi Niyazinin ifaçılıq f əaliyyətinin gözəl səhifələrini təşkil edir. Niyazinin b əstəkarlığı parlaq fərdi bədii yaradıcılıq xüsusiyyətləri il ə səciyyəvidir. İstər mahnı olsun, istərsə də iri simfonik əsər, opera və ya balet, f ərqi yoxdur, onun müxtəlif janrlarda yaratdığı musiqi öz 99 kökl əri ilə xalq musiqisinə bağlıdır, Vətənə, onun tarixinə və bugünkü göz əl həyatına əbədi məhəbbəti əks etdirir. Niyazinin əsərləri Az ərbaycan musiqisi salnaməsində layiqli yer tutur, ölkəmizin çoxmill ətli musiqi sənətinin nailiyyətlərini artırır. Niyazinin dirijorluq f əaliyyəti geniş və çoxcəhətli olmuşdur. O, rus, xarici b əstəkarların o cümlədən Bethoven, Motsart, Vaqner, Dvorjak, Raxmaninov, Çaykovski, Rimski- Korsakov, Prokofyev, Şostakoviç və başqalarının yaradıcılığına müraciət etmiş, Üzeyir Hacıbəyli, Müslüm Maqomayev, Qara Qarayev, Fikr ət Əmirov, Arif Məlikov, Cövdət Hacıyev, Soltan Hacıbəylinin və başqa bəstəkarların ən görkəmli əsərlərinin ilk təfsirçisi olmuşdur. B əstəkar-dirijorun çoxcəhətli yaradıcılığı ölkəmizdə və onun hüdudlarmdan çox-çox k ənarda geniş şöhrət qazanmışdır. Bununla əlaqədar olaraq görkəmli sənətkarlarının, xarici ölkələrin musiqiçilərinin Niyazi haqqında dedikləri olduqca diqqətəlayiqdir. Dmitri Şostakoviç belə deyirdi: - «Cəsarətlə demək olar ki, Az ərbaycan musiqisinə ümumdünya şöhrəti qazandıran musiqiçilərdən biri istedadlı dirijor və bəstəkar Niyazidir». Qara Qarayev deyirdi: - «Bir b əstəkar kimi mən ən böyük əsərlərimin Niyazinin idarəsilə ilk ifasını çox eşitmişəm. Mübaliğəsiz dey ə bilərəm ki, hər dəfə bundan daha yaxşı ifa arzulamamışam». Pyer Bulezi n yazdığı sözlər: - «Qrand Opera»-nın əla orkestri maestro Niyazinin idar əsi ilə elə çalmışdır ki, bu cür yalnız böyük s ənətkarın rəhbərliyi altında çalmaq olar». Filipp Bonoski (ABŞ) isə maestro barəsində belə demişdir: «M ənim fikrimcə, Niyazi dünyanm ən görkəmli dirijorlarından biridir». 100 Niyazi Respublikanın əsas ifaçı kollektivlərindən birinə - Az ərbaycan professional musiqisinin banisi və klassiki böyük bəstəkar Üzeyir Hacıbəyovun müqəddəs adını daşıyan Azərbaycan Dövlət simfonik orkestrin ə başçılıq edirdi. Niyazi Çexoslovakiya, Macarıstan, Ruminiya, İran, Türkiyə, Almaniya, Monqolustan, Fransa, İngiltərə, Çin, Hindistan və başqa ölk ələrdə qastrol səfərlərində olmuş, özünün yorulmaz və ilhamlı dirijorluğu ilə Azərbaycanın musiqi mədəniyyətini yüksəklərə qaldırmışdır. Bu qastrol səfərləri zamanı Niyazi «Kirill və Mefodi» ordeni, Bella Bartok medalı, Karl Marksştadt şəhərinin medalı ilə təltif olunmuşdur. Niyazinin b əstəkarlıq yaradıcılığı musiqi təfəkkürünün orijinallığı, xalq musiqi ənənələrini dərindən bilməyi, əsl novatorluğu ilə fərqlənir. Onun simfonik əsərlərinin Azərbaycan simfonizminin inkişafında böyük rolu olmuşdur. Bəstəkar-ustad Niyazi yaradıcılıq yoluna «Od içində» fortepiano poeması, ilk səsli Azərbaycan fılmi olan - «Almas» filminə yazdığı musiqi ilə başlamış, sonralar özünəməxsus orijinallığı ilə seçilən «20-ci il», «Xosrov v ə Şirin» operaları bəstələmişdir. 1942-ci ild ə Azərbaycan şairi Nizami Gəncəvinin 800 illik yubileyi il ə əlaqədar ustad Niyazinin bəstələdiyi «Xosrov və Şirin» operası M.F.Axundov adına Opera və Balet Teatrının səhnəsində öz rəhbərliyi il ə lirik-dramatik operası tamaşaya qoyulur. Nizaminin eyniadlı poemasının motivləri əsasında yazılmış operada m əhəbbət mövzusu öz əksini tapmışdır. «Xosrov və Şirin» operasında subyektiv lirik xətt ümumləşdirilmiş, vətəndaşlıq, Vətənə m əhəbbət kimi nəcib motivlərlə gücləndirilmişdir. 101 1949-cu ild ə F.Əmirovun «Şur» və «Kürd-ovşarı» simfonik muğamlarının ənənələrini davam etdirən ustad-Niyazi özünün ən iri simfonik əsərini «Rast» simfonik muğamını yaradır. «Rast» simfonik muğamı janr xüsusiyyəti etibarilə simfonik poemaya daha yaxın irihəcmli kompozisiyadır. F.Əmirovun simfonik muğamlarının yolunu davam etdirən Niyazi muğamın simfonikl əşdirilməsində öz fərdi dəst-xəttini nümayiş etdirmişdir. Onun muğamı dastanı xatırladır. Burada qəhramanlıq, səmimi lirika, bayram t əntənəsi musiqi rəvayəti ilə bütöv, tam bir kompozisiya təşkil edir. B əstəkar xalq ifaçılığının səciyyəvi ifa üsullarından böyük ustalıqla istifad ə edərək simfonik muğamın milli koloritdə səslənməsinə nail olur. Simfonik orkestrin vasit əsilə xalq çalğı alətləri - saz, zurnanın s əslənməsini canlandırır. B əstəkar öz yaradıcılığında «Zaqatala süitası» simfonik muğamı, dram tamaşalarına musiqi, kamera və vokal əsərləri, orkestr üçün xalq mahnılarının işləmələrini və nəhayət, zərif lirizmile seçilən «Çitra» baletini - b əstələmişdir. «Çitra» baleti 1961- ci ilin may ayinda dahi şair Cavahirləl Nehrunun 100 illik yubileyini qeyd edil ərkən böyük müvəffəqiyyətlə Kuybışev operasın balet truppasının ifasında Moskva səhnəsində göst ərilmişdir. On il sonra Niyazi baletin partiturasına bir də qayıdaraq, xeyli d əyişikliklər etmişdir. Bu redaksiyada baletin musiqisi şairin poetik əsərinin yüksək humanist pafosu, fəlsəfi dərinliyini daha yüksək emosional gücü il ə təcəssüm etdirir. Ustad-Niyazi «Çitra» baletin ə görə Cavahirləl Nehru adına Beyn əlxalq mükafata layiq görülmüşdür. 1962-ci ilin əvvəllərində Niya- Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|