Dərs vəsaiti kimi təsdiq edilmişdir

 244
              Qeyd  etməliyik ki, üzməni nəinki kiçik məktəbyaşlı dövründən başlamalı, yaxşı olar ki, onun 
öyrədilməsinə məktəbyaşına qədər ən kiçik bağsa yaşı dövründən başlansın. Uşağı vannada çimizdirərkən 
əvvəlcə onu arxasıüstə tutmalı, onlara ayaqları suyun içində aşağı-yuxarı hərəkət etdirməyi mənimsətmək 
lazımdır. Bundan sonra uşağı qarnı üstə çevirib özünü suda saxlamasına çalışmalıdır. Bu zaman bədən 
düz tutulmalı, qıçlar diz oynağından bükülməlidir. Qollar isə tam açılmalıdır. Yəni qollar dirsəkdən 
bükülməlidir. Qollar bu zaman irəli və ya yanlara da açıla bilər. Həmin hərəkətlər müvafiq əzələləri 
möhkəmləndirməklə bərabər, həm də uşaqlar suda sərbəst hərəkət edir, həddən artıq gərginlik keçirmirlər. 
 
 
 
6.7. Suda hazırlıq hərəkətləri 
              Suda  hazırlıq hərəkətlərinə eyni zamanda uşaqların suda irəliləmələri, suya baş vurmaları, 
qaçaraq suya girmələri, suda oynamaları, həmçinin bir-biri ilə gücü, sürəti, dözümlülüyü artıran – inkişaf 
etdirən hərəkətləri icra etmək də daxildir. 
              İbtidai məktəbyaşlı  uşaqların hazırlıq hərəkətləri nə  qədər sadə olsa da, böyük yaşlı 
məktəblilərdə isə hazırlıq hərəkətləri tədricən çətinləşdirilir. Bura topla hərəkətlər,  əl və ayaq üzərində 
hərəkətlər və s. daxildir. 
              Sonralar  isə suda nəfəs alıb – nəfəsi suya buraxmaq, suyun altında gözü açmaq, suyun altında 
müxtəlif hərəkətlər icra etmək öyrədilir. Daha sonra ayrı-ayrı üzmə idman üsulları üzrə  qıçların 
hərəkətləri öyrədilir. Qıçlar yuxarıdan aşağı  hərəkət etdirilir. Bundan sonra qolların hərəkətləri təlim 
olunur. 
 
6.8. Üzgüçülükdə gigiyenik və təhlükəsizlik qaydaları 
              Üzgüçülükdə gigiyenik qaydalara əməl etmək çox vacibdir. Bura ilk növbədə suyun təmiz 
olması, su avadanlıq və qurğularının, ləvazimatların səliqə – səhmanda saxlanılması, təmiz olması vacib 
şərtdir. Bundan əlavə, üzməklə  məşğul olanların  şəxsi gigiyenasına diqqət yetirməsi – yəni təmiz və 
bədən ölçüsündə geyimlərinin olması da əsas amillərdən biridir. Eyni zamanda, bədən müntəzəm olaraq 
yuyulmalı, dırnaqlar tutulmalı, saçları vaxtlı-vaxtında düzəltməli, səliqəyə salınmalı və yığılmalıdır. 
  
Suda məşğul olan zaman təhlükəsizlik qaydaları 
bunlardır: 
1.
 
Yeməkdən dərhal sonra üzmək olmaz; 
2.
 
Çox isti və ya soyuq suya girmək olmaz; 
3.
 
Təhlükəsizlik işarəsi qoyulmuş yerdən uzağa üzmək olmaz; 
4.
 
Yaxınlıqda olan qayığa və hər hansı bir tanış olmayan əşyalara tərəf üzmək olmaz; 
5.
 
Yoldaşlarından uzaqlaşmamaq; 
6.
 
Bədən əsənədək, yəni üşüyəənədək çimmək olmaz; 
7.
 
Çiməndən sonra qurulanmaq; 
8.
 
Qulağa su düşməməsi üçün üzməzdən əvvəl pambığı vazilenlə və ya su keçirməyən yağda 
isladıb qulağa tıxamaq lazımdır; 
9.
 
Su burulğanı olan yerə tərəf üzmək qadağandır. 
 
                     

---

 245
 
 
Yoxlama – test sualları 
 
1.
 
Üzgüçülük tədris və elmi fənndir. 
2.
 
 Üzgüçülük idman üsulları. 
3.
 
Üzgüçülüyün səciyyəvi xüsusiyyətləri. 
4.
 
Üzgüçülüyün tərbiyəvi əhəmiyyəti. 
5.
 
Üzgüçülüyün hərbi – tətbiqi əhəmiyyəti. 
6.
 
Üzgüçülüyün sağlamlıq əhəmiyyəti. 
7.
 
Üzgüçülüyün fiziki tərbiyə sistemində yeri. 
8.
 
Üzgüçülüyün öyrədilməsi metodları. 
9.
 
Üzgüçülükdə hazırlıq hərəkətləri. 
10.
 
Üzgüçülükdə gigiyenik və təhlükəsizlik qaydaları. 
 
 
 
                        Yaradıcılıq işi üçün təxmini mövzular 
 
1.
 
Üzgüçülük fiziki tərbiyənin mühüm vasitəsidir. 
2.
 
Üzgüçülüyün öyrədilməsi metodikası. 
3.
 
Üzgüçülükdə təhlükəsizlik və gigiyenik qaydalar. 
4.
 
Sağlamlığın möhkəmləndirilməsində üzgüçülüyün rolu. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 246
VI   F Ə S İ L   XÜSUSİ MƏKTƏB VƏ QRUPLAR 
 
AZKOMPLEKTLİ MƏKTƏBLƏRDƏ VƏ XÜSUSİ TİBBİ QRUPLARDA  FİZİKİ TƏRBİYƏ 
 
                                        P   L   A   N: 
 
1.Azkomplektli məktəblərdə fiziki tərbiyənin tədrisi xüsusiyyətləri 
2.Azkomplektli məktəblərdə fiziki tərbiyənin təşkili variantları 
a) birinci variant 
b) ikinci variant 
v) üçüncü variant 
     3.Xüsusi tibbi qrup şagirdləri ilə fiziki tərbiyənin təşkili. 
     4.Xüsusi tibbi qrup şagirdləri üçün hərəkət və oyunların seçilməsi. 
                              
 
                                         Ə D Ə B İ Y Y A T 
 
1.B.Kaçaşkin. Fiziçeskoe vospitanie v naçalnoy şkole. M., İzd-vo,  «Prosveşenie», 1978-ci il. 
2.B.Quliyev. Tələbələrin orta məktəbin I-VIII siniflərində bədən tərbiyəsi və kütləvi idman işlərinin 
təşkilinə hazırlanması məsələləri. Bakı, 1994-cü il. 
 
 
 
 
 
XÜSUSİ  MƏKTƏB VƏ QRUPLAR 
 
VI FƏSİL.  AZKOMPLEKTLI MƏKTƏBLƏRDƏ VƏ XÜSUSI TIBBI QRUPLARDA FIZIKI 
TƏRBIYƏ 
 
VI.1. Azkomplektli məktəblərdə fiziki tərbiyə məşğələləri 
              Azkomplektli məktəblərdə oxuyan şagirdlərlə fiziki tərbiyə məşğələləri həmin qruplarda eyni 
vaxtda həyata keçirilir. Dərsin qurulması Prinsipi, onların keçirilməsi metodikası, həmçinin tədris 
işləri üçün praktik materiallar bütün məktəb üçün ümumi olur. 
              Azkomplektli məktəblərdə fiziki tərbiyə üzrə tədris işlərinin xüsusiyyətlərindən biri müxtəlif 
siniflər üçün eyni vaxtda dərsin təşkili və keçirilməsidir. 
              Fiziki  tərbiyə  məşğələlərinin  əsas xüsusiyyəti ondan ibarətdir ki, uşaqlar müxtəlif yerlərdə 
olduğu halda, müxtəlif hərəkətləri icra edirlər (yeriş, qaçış, hoppanmalar, oyunlar və s.). Həmin 
hərəkətlər müvafiq emosionallıqla eyni yerdə yerinə yetirilir. Praktikada həmin dərslər 3 variantda 
təşkil olunur: 
              Birinci variant ondan ibarətdir ki, bədən tərbiyəsi dərsləri hər bir sinif üçün ayrılıqda 
keçirilir. Bu o zaman təşkil olunur ki, şagirdlər çox olsa da, müəllim tək olur. Müəllim eyni vaxtda 2 
sinifdə dərs aparır (I, II və III, IV s) 
              Siniflər bölünərək dərs keçirilərkən bədən tərbiyəsi dərsləri cədvəl üzrə axırıncı olur. Bunları 
uşaqların məktəbə müxtəlif vaxtlarda gəlməsi ilə təşkil etmək olar. Əgər I sinfin 4 dərsi varsa, onlar 
adəti vaxt məktəbə gəlir dərs keçirlər. III siniflər isə 2-ci dərsdə məktəbə gəlir, 3-cü dərsi bir yerdə 
keçirlər.  4-cü dərsi isə ayrıca keçirlər. 
              İkinci variantda bədən tərbiyəsi dərsləri birlikdə keçirilir. I sinif II ilə, III sinif isə IV siniflə 
birləşdirilir. Bu zaman bir müəllim bədən tərbiyəsi dərsini, digəri isə  nəğmə, rəsmxətt və ya əmək 
dərslərini keçir. 
              Üçüncü  variantda  isə  məktəbin bütün şagirdləri ilə eyni vaxtda bədən tərbiyəsi dərsləri 
keçirilir. Şagirdlər bu şərtlə bədən tərbiyəsi dərslərini birgə keçirirlər ki, əvvala məktəbdə bir müəllim 

---