Dərs vəSAİTİ Milli Aviasiya Akademiyası Elmi-Metodiki Şurasının 2017-ci IL 07 iyun tarixli, 10/17
Yüklə 1,68 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Beynəlxalq hüquqda insanlıq əleyhinə cinayətlər 130
- Beynəlxalq hüquqda insanlıq əleyhinə cinayətlər 131
- Beynəlxalq hüquqda insanlıq əleyhinə cinayətlər 132
Beynəlxalq hüquqda insanlıq əleyhinə cinayətlər 130 cinayət hesab olunması yanlışdır. Genosid və insanlıq əley- hinə cinayətlər müstəqil tərkibli beynəlxalq cinayətlərdir. Genosiddən fərqli olaraq insanlıq əleyhinə cinayətlərdə hər hansı spesifik niyyət yoxdur və hər hansı etnik qrupa qar- şı yönəlməyib. Lakin insanlıq əleyhinə cinayətlər genosid- dən fərqli olaraq geniş miqyasda həyata keçirilir. Genosid cinayəti müharibə vəziyyəti ilə məhdudlaşmayaraq bütöv- lükdə hər hansı milli, etnik və ya dini qrupun tamamilə və ya qismən məhvinə yönəlmiş fəaliyyəti əks etdirdiyi halda, insanlıq əleyhinə cinayətlər dövlət siyasəti və fəaliyyəti nə- ticəsində dinc mülki əhaliyə qarşı yönəlmiş siste matik hücu- mun tərkib hissəsi hesab olunur 1 . İnsanlıq əley hinə cinayət- lərə aid olan əməllər geniş miqyaslı və ya sistematik şəkildə hər hansı milli, etnik və ya dini qrupa qarşı deyil, ümumiy- yətlə, mülki şəxsə və ya şəxslərə qar şı törədilmiş olduqda BCM-nin yurisdik siyasına aid edil miş olur. İnsanlıq əleyhinə cinayətlərlə digər oxşar beynəlxalq cinayətləri fərqlən dirən əsas cəhətlərdən biri də məsuliyyət məsələləridir. İnsanlıq əleyhinə cinayətlərə görə məsuliyyət məsələ- si xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Genosiddən fərqli olaraq bu cinayəti törədən şəxsin spesifik niyyəti olmur, eyni za- manda, yuxarı səviyyədə qəbul olunmuş qərarların qə- bulu prosesində iştirak etmir, sadəcə onun icraçısı və ya iştirakçısı olur. Lakin bununla yanaşı, insanlıq əleyhinə cinayətlərdə kollektiv şəkildə qəbul olunmuş qərara və həm də onun icrasına rəhbərlik etdiyinə görə şəxslər fərd olaraq məsuliyyət daşıyırlar. Uzun müddət beynəlxalq aləmdə belə bir fikir forma- laşmışdı ki, dövlət orqanında çalışan və xidməti funksiya- 1 Bassиounи M. Cherif. Crиmes agaиnst humanиty иn İnternatиonal Crиmиnal Law Beynəlxalq hüquqda insanlıq əleyhinə cinayətlər 131 nı yerinə yetirən vəzifəli şəxs və ya hərbi qulluqçu xidməti və ya vəzifə fəaliyyətinə görə məsuliyyət daşımırlar. BCM Statutunun 25-ci maddəsində isə göstərilir ki, Məhkəmə- nin yuris dik siyasına aid olan genosid, müharibə cinayətləri və insanlıq əleyhinə cinayətlər tö rət miş şəxs fərdi qaydada məsuliyyət daşıyır və Statuta müvafiq olaraq cəzalan dırıl- malıdır. Xüsusilə qeyd etmək lazımdır ki, vəzifəli şəxsin ci- nayət məsuliyyətinə cəlb olun ması həmin şəxsin beynəlxalq və ya milli məhkəmə tərəfindən mühakimə edil məsindən asılı olmayaraq dövləti də beynəlxalq məsuliyyətdən azad etmir. Yuxarıda beynəlxalq cinayət tribunal la rının insanlıq əleyhinə cinayətlərlə, müharibə cinayətləri və genosid ci- nayəti ilə bağlı hökmlərindən misallar göstərilmişdi, orada mühakimə olunan şəxslərin əksəriyyəti vəzifəli şəxslər və hərbi qulluqçular idi. Bu da onu göstərir ki, belə cinayət- ləri törətmiş şəxslər bütün hallarda məsuliyyətdən yayına bilməzlər. YBCT Nizamnaməsində konkret şəxsin vəzifə- sindən asılı olaraq cinayət məsuliyyəti məsələlərində heç bir istisnaya yol verilmir. Təqsirləndirilən şəxsin dövlət haki- miyyəti orqanında çalışması heç bir halda onu beynəlxalq cinayət məsuliyyətindən azad etmir və cəzanın yüngülləşdi- rilməsi üçün əsas ola bilməz. İnsanlıq əleyhinə cinayətlərin törədilməsi üçün hazır- lanmış planın həyata keçirilməsi zamanı qərar qəbul edən qrupla icra edən şəxs və ya şəxslər arasında fikir müxtəlifliyi ola bilər. Təbii ki, bu, məsuliyyətdən azad edən hal kimi başa düşülməməlidir. Ona görə ki, o, insanlıq əleyhinə cinayət- lərin törədilməsinə əvvəlcədən razılıq vermiş və müəyyən planların həyata keçirilməsində iştirak etmişdir. Əgər şəxs cinayətkar qrupun üzvü olub sadəcə planlaşdırılmış qərarın Beynəlxalq hüquqda insanlıq əleyhinə cinayətlər 132 qəbulunda iştirak etmiş və sonradan heç bir prosesdə iştirak etməyibsə, o, belə bir cinayəti planlaşdırdığı və onun həyata keçiriləcəyini bildiyi halda qarşısını almaq istiqamətində heç bir iş görmədiyi üçün məsuliyyət daşıyır. Sülh və Bəşəriyyətin təhlükəsizliyi əleyhinə cinayət- lər məcəlləsi layihəsinin 12-ci maddəsinə görə, tabeçilikdə olan şəxslər öz rəhbərlərinin qeyri-qanuni göstərişi ilə ci- nayət törətdikləri üçün məsuliyyətə cəlb olunmalıdır. Bun- dan başqa, əmri verən vəzifəli şəxslərin özləri də məsuliy- yət daşıyırlar. Çünki verilmiş əmrin özü cinayət xarakterli- dir. Həmin əmrin icraçıları öz rəislərinin də cinayət əməli törə tdiyini bilirlər, baxmayaraq ki, həmin rəislər cinayətin icrasında iştirak etməyiblər, sadəcə həmin vəzifəli şəxs- lər cinayət ha disəsi haqqında məlumat vermədikləri və baş verəcək cinayəti bilib onun qarşısı nın alınması istiqamətində fəaliyyətsiz qaldıqları üçün məsuliyyətə cəlb olun ma lı dır lar. BCM-nin Statutuna müvafiq olaraq, genosid cina yə- tinin və insanlıq əleyhinə cinayətlərin törədilməsi haqqında əmrlər açıq-aşkar qeyri-qanunidir. Orada göstərilir ki, əmr şifahi, yazılı və ya hər hansı formada olmaqla kon kret şəxsə və yaxud bir qrup şəxsə ünvanlanmalı, müəyyən davranış nəzərdə tut malıdır. Əmri verən rəis həm mülki şəxs, həm də hərbiçi ola bilər. Təbii ki, əmrlə, törə dilmiş əməlin xarakteri uyğun olmalıdır 1 . BMT-nin Baş Assambleyası tərəfindən YBCT ilə bağlı ha zır lanmış məruzədə göstərilmişdir ki, Tribunal, baş ver- miş insanlıq əleyhinə cina yət lərin qarşısını almadığı üçün hökumət başçısı, dövlət başçısı və ya digər səlahiyyətli şəxs- lərin məsuliyyət məsələsini həll etməlidir 2 . Belə ki, dövlət- 1 www. un. org/icc/ 2 Nиna H. B. Corgensen. The responsиbиlиty of states for иnternatиonal crиmes. Oxford monographs иn иnternatиonal Law, 2000 Yüklə 1,68 Mb. Dostları ilə paylaş:
|