Dərslik 1994-cü ildə nəşr edilmiş ali məktəblər üçün «Azərbaycan tarixi»nin (I cild) davamıdır və xalqımızın tarixinin
Yüklə 3,22 Mb. Pdf görüntüsü
|
Azərbaycan Respublikasının və onun xalqının mənafeyinə zidd olmayan beynəlxalq paktlan, konvensiyaları və başqa sənədləri qəbul edərək, SSR İttifaqına daxil olan bütün respublikalarla dostluq münasibətlərini bundan sonra da saxlamağı arzu edərək, Beynəlxalq birliyin üzvü olan dövlətlərlə bərabərhüquqlu münasibətlər yaratmağa hazır olduğunu bildirərək, Azərbaycan Respublikasının dövlət müstəqilliyinin Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Nizamnaməsində, digər beynəlxalq hüquq pakt- lannda və konvensiyalannda təsbit edilmiş prinsiplərə müvafiq surətdə beynəlxalq birliyin üzvü olan dövlətlər və Birləşmiş Millətlər Təşkilatı tərəfindən tanınmasına ümid bəsləyərək AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ DÖVLƏT MÜSTƏQİLLİYİNİN BƏRPA OLUNDUĞUNU ELAN EDİR Azərbaycan xalqının tarixində yeni dövr başlandı. 1991-ci il sentyabnn 5-də SSRİ xalq deputatlanmn V qurultayı keçid dövrünün hakimiyyəti haqqında Konstitusiya qanunu qəbul etdi və öz səlahiyyətini Respublikaların yüksəkvəzifəli şəxslərindən təşkil olunmuş SSRİ Dövlət Şurasına və tezliklə formalaşacağı nəzərdə tutulan SSRİ Ali Sovetinə verdi. Lakin respublikalarda, o cümlədən Azərbaycanda bu qərann həyata keçirilməsinə qarşı ciddi mübarizə başlandı. Heydər Əliyevin sədrlik etdiyi (1991-ci il, 3 sentyabrdan) Naxçıvan MR Ali Məclisi 1 oktyabr tarixli qəran ilə keçid dövrü ittifaq orqanlannda Azərbaycan Respublikasınm iştiratam qeyri-mümkün saydı, respublika rəhbərliyinin müstəqillik məsələsində qeyri-ardıcıl mövqeyini tənqid etdi. Digər respublikalar kimi, Azərbaycan da SSRİ Dövlət Şurasına öz nümayəndələrini yalnız məşvərətçi səlahiyyətlə göndərdi. Yeni ali qanunverici orqan təşkil etmək mümkün olmadı. Respublikalarda dövlət müstəqilliyi uğrunda mübarizə daha da genişləndi. Sentyabrın 8-də Azərbaycanda prezident seçkiləri keçirildi. Demokratik qüvvələr bu seçkiləri baykot etməyə çağırmışdı. Naxçıvan MR-nin Ali Məclisi prezident seçkilərini Muxtar Respublika ərazisində ləğv etmişdi. Bakıda seçicilərin 30 faizə qədəri seçki məntəqələrinə gəlməmişdilər. Lakin seçkilərin nəticələri saxtalaşdırıldı və A.Mütəllibov yenidən prezident «seçildi».
Xalqın rəğbətini qazanmağa çalışan prezidentin təşəbbüsü ilə sentyabrın 14-də artıq tam iflasa uğramış Azərbaycan Kommunist Partiyası XXXIII fövqəladə qurultayını çağınb özünü buraxdı. Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin 18 oktyabr sessiyasında «Azərbaycan Respublikasının Dövlət Müstəqilliyi haqqında Konstitusiya aktı» yekdilliklə qəbul edildi. Mühafizəkarların cidd-cəhdlərinə baxmayaraq, müxalifətin təklifi ilə sessiya Qorbaçovun yeni ittifaq üçün iqtisadi baza yaratmaq məqsədilə irəli sürdüyü iqtisadi birlik haqqında vahid müqavilə bağlamaq təşəbbüsünə Azərbaycanın qoşulmasına etiraz etdi. Azərbaycan başqa respublikalarla birtərəfli iqtisadi müqavilələr bağlanmasına üstünlük verdi. Noyabnn 14-də Moskva yaxınlığında Novo-Oqoryovoda yeddi respublika, o cümlədən Azərbaycan rəhbərləri yeni dövlətlərarası birlik - «Suveren Dövlətlərin İttifaqı»nı yaratmaq haqqında niyyətlərini bildirdilər. Lakin hazırlanmış müqaviləyə Qorbaçovdan başqa heç kim imza atmadı. Demokratik qüvvələr düşmənlər tərəfindən müstəqil Azərbaycam diz çökdürmək üçün təzyiqlərin artdığı şəraitdə iqtidan fəaliyyətsizlikdə təqsirləndirir, vətəndaşlan hakimiyyətə tabe olmamağa çağırır, qəti tədbirlər görülməsini tələb edirdi, iqtidar artıq dövləti idarə edə bilmədiyini başa düşürdü. Oktyabrın 3-də prezident və demokratik qüvvələrin liderlərinin görüşündə keçid dövrü üçün yeni, çevik ali qanunverici orqan - respublikanın xalq deputatlarından Milli Şura yaradılması haqqında razılıq əldə olundu. Eyni zamanda prezident yerlərdə tərəfdarları ilə möhkəmlənmək üçün dövlət hakimiyyət və idarəetmə or- qanlannm quruluşunu və fəaliyyətini təkmilləşdirmək adı ilə oktyabnn 18-də rayonlarda, şəhərlərdə və şəhər rayonlannda icra hakimiyyəti başçılan vəzifəsi təsis etdi və bu vəzifəyə özünə dayaq hesab etdiyi adamlan təyin etdi. Lakin bu tədbirlər, əhalinin sosial vəziyyətini yaxşılaşdırmağa yönəldilsə də dərin inflyasiya şəraitində heç bir real təsirə malik
olmayan güzəştlər A.Mütəllibovun mövqeyini möhkəmləndirə bilmədi. Oktyabrın 30-da qəbul olunmuş Milli Şura haqqında Qanun parlamentin bir orqanı kimi nəzərdə tutulan bu şuraya, əslində elə bir real səlahiyyətlər vermədi. Yuxan Qarabağda Xocavənd adlı Azərbaycan kəndinin düşmən tərəfindən ələ keçirilib vandalizmə məruz qalması ilə əlaqədar vəziyyətlə yerində tanış olmaq üçün respublikadan bir neçə yüksəkvəzifəli
şəxsi, habelə SSRİ Müdafiə Nazirliyi nümayəndələrini, Rusiya və Qazaxıstan müşahidəçilərini gətirmiş vertolyotun noyabrın 20-də Qara- kənd yaxınlığında vurulub salınması, bütün sərnişinlərin və heyət üzvlərinin (23 nəfər) həlak olması respublikada siyasi vəziyyəti daha da gərginləşdirdi. Noyabrın 26-da Ali Sovet Milli Şura haqqında qanuna yenidən baxdı və bu şuranın səlahiyyətlərini məhdudlaşdıran bəzi maddələri dəyişdirdi. Paritct əsasda 25 nəfər «demblok» nümayəndələrindən və 25 nəfər başqa deputatlardan ibarət Ali Sovet səlahiyyətini daşıyan Milli Şura yaradıldı. Qalan deputatların hüquqlan ciddi şəkildə pozuldu. 1991-
iqamətgahında Rusiya Federasiyası, Ukrayna və Belarus Respublikalan rəhbərləri «Müstəqil Dövlətlər Birliyi» (MDB) yaradılması haqqında müqavilə bağladılar, «Belovejsk sazişi» adlı müqavilədə SSRİ-nin artıq bir beynəbcalq hüquq subyekti kimi mövcudluğuna son qo>oılduğu elan edildi. Brest «üçlüyü» keçmiş SSRİ-yə daxil olan respublikalan da bu birliyə qoşulmağa dəvət etdi. Mərkəzi Asiya respublikalan və Qazaxıstan rəhbərləri Aşqabad görüşündə MDB-yə daxil olmaq niyyətlərini bildirdilər. Dekabrın 21-də Alma-Atada Brest «üçlüyü», Aşqabad «beşliyi», Ermənistan, Moldova və Azərbaycan rəhbərlərinin görüşündə SSRİ-nin mövcudluğunun dayandıniması və bununla əlaqədar problemlərin nizama salınması haqqında bəyannamə qəbul edildi. Azərbaycan prezidenti bu görüşdə bir sıra müqavilələr imzaladı. Lakin Azərbaycan parlamenti onları təsdiq etmədi. Azərbaycan Respublikasında dekabrın 29-da ümumxalq səsverməsi keçirildi. Referendum bülleteninə bir sual yazılmışdı: «Siz Azərbaycan Respublikasının dövlət müstəqilliyi haqqında Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin qəbul etdiyi Konstitusiya aktına tərəfdarsınızmı?» Səsvermə hüququ olanların 95 faizdən çoxu referendumda iştirak etdilər. Azərbaycan xalqı yekdilliklə respublikanın dövlət müstəqilliyinə tərəfdar çıxdı.
475 Yüklə 3,22 Mb. Dostları ilə paylaş:
|