Dərslik azərbaycan Dövlət Neft vəSənaye Universiteti tərəfindən təsdiq olunmuşdur. Pr.№ Bakı 2017
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
192 Zenit bucağının iki artırılma intervalı olan ÜQ profili. Belə tip profillər dörd intervaldan ibarətdir: şaquli, zenit bucağının iki artırılma intervalları və üfqi. Zenit bucağının artırılma intervalı əyrilik intensivliyinin müxtəlif qiymətlərini təmin edən ayrı-ayrı QKAH ilə həyata keçirilir. Dərinliyi və inhirafı kiçik olan quyularda bu tip profildən istifadə olunmasına üstünlük verilir. Belə tip profilin seçilməsinə quyu quruluşunun təsiri aşağıdakılardan ibarətdir: əgər zenit bucağının artırılma intervalında aralıq kəməri buraxılarsa, onda bu özlüyündə QKAH dəyişdirilməsinə səbəb olur ki, bu da nəticədə, quyunun əyrilik intensivliyinin dəyişməsinə gətirib çıxarır. Buna görə də ÜQ profili zenit bucağının iki artırılma intervalı olan halı üçün layihələndirilməlidir. Belə olan halda, profilin hesablanması üçün əsas verilənlərə əlavə olaraq aralıq kəmərinin endirilmə dərinliyi də verilməlidir. Qeyd edək ki, QKAH dəyişdirilməsi (lülənin əyrilik intensivliyinin dəyişməsi) quyu qazılan zaman geoloji şəraitlərin dəyişməsi nəticəsində baş verə bilər. Bu tip profil yataqların geoloji quruluşunun tədqiq olunmadığı və ya məhsuldar layın qalınlığının az olduğu halda, imkan daxilində mövcud olan QKAH ilə quyu qazılmasını həyata keçirməyə imkan verir. Belə profilin əyrilik intensivliklərinin nisbətinə görə bir- birindən fərqlənən iki müxtəlif növü mövcuddur. Birinci – bu profilin zenit bucağının artırılma intensiv- liyi birinci intervalda ikinci intervala nisbətən kiçikdir. O, yatağın geoloji quruluşu yaxşı tədqiq olunanda, maili-istiqamət- lənmiş quyuların qazılması təcrübəsi zəngin və məhsuldar lay kifayət qədər qalın olan halda istifadə edilir. Bununla bərabər zenit bucağının artırılması və quyunun inhirafının çox hissəsi ikinci artırılma intervalının payına düşür. Məhsuldar layın qalınlığı az olduqda, müəyyən yataqlarda qazıma təcrübəsinin kifayət qədər olmadığı hallarda bu tip 193 profilin ikinci növündən istifadə etmək lazımdır. Bu, zenit bucağının artırılma intensivliyi birinciyə nisbətən ikinci intervalda az olanda sərfəlidir. Bu halda zenit bucağı və inhiraf əsasən birinci intervalda yığılır və sonra əyrilik intensivliyinin kiçik qiymətini təmin edən QKAH verilən bucaq altında kifayət qədər dəqiqliklə məhsuldar laya daxil olmağa və onun içərisində üfqi intervalın qazılmasına imkan verir. Zenit bucağının iki artırılma intervalı və bunlar arasında sabit saxlanılma intervalı olan ÜQ profili. Bu mürəkkəb tip profil olub, beş intervaldan, yəni şaquli, zenit bucağının birinci artırılma, stabilləşdirilmə, zenit bucağının ikinci artırılma və üfüqi intervallardan ibarətdir. Bu tip profildən quyu lüləsinin məhsuldar laya daxil olduğu nöqtədə şaquldan inhirafı böyük olan hal üçün istifadə olunur. Belə ÜQ profili layihələndirilən zaman verilən oxboyu yükün quyu dibinə çatdırılması, qoruyucu kəmərin müvəffəqiyyətlə endirilməsı və sonradan quyunun tamamlanmasını nəzərə alaraq, artırılma intervallarında lülənin əyrilik intensivliyini, həmçinin stabilləşdirilmə intervalında zenit bucağını, müqavimət qüvvələrinin minimum olması şərti ilə seçmək lazımdır. Quyu quruluşu mürəkkəb olan halda intervalların yerdəyişməsinin qoruyucu kəmərin buraxılma dərinliyinə uyğun gəlməsi əlverişlidir. Quyu lüləsinin həqiqi yolunun layihədə nəzərdə tutulduğundan kənara çıxdığı halda stabilləşdirilmə intervalının olması profilin layihələndirilməsi üçün vəziyyəti düzəltməyə müəyyən qədər imkan verir. Birinci artırılma intervalında əldə edilmiş zenit bucağından asılı olaraq stabilləşdirilmə intervalının uzunluğunu dəyişmək olar. 194 7.10. Üfüqi quyu profillərinin hesablanması. Profilin tipini seçdikdən sonra onun hesablanmasını aparmaq lazımdır. Hesabat üçün ilkin məlumatlar, əsasən, məhsuldar layın yatma dərinliyi, onun yatım bucağı, üfüqi intervalın (şərti-üfüqi) inhirafının başlanğıc nöqtəsi, zenit bucağı və uzunluğu, quyunun konstruksiyasıdır. Hər hansı tip profilin hesablanması lülənin zenit bucağının, üfüqi və şaquli proyeksiyasının dərinlikdən asılılığı- nın təyin olunmasına gətirib çıxarır. Hesablama nəticəsində verilmiş bucaq altında lülənin məhsuldar laya düşməsini təmin edən əyrilik intensivliyi (əyrilik radiusu), profilin uyğun intervallarının uzunluğu, onların üfüqi və şaquli proyeksiyaları da təyin edilir . Bütün üç tip profilin hesablanması üçün üfüqi hissənin başlanğıc nöqtəsinin yerləşdiyi dərinliyin (H 0 ) verilməsi lazımdır. Bu kəmiyyət aşağıdakı ifadədən tapılır (şəkil 7.7): ü = + + ü ∙ tg (7.1) burada ü – məhsuldar lay örtüyünün dərinliyi, m; ℎ - məhsuldar layın qalınlığı, m; ü – üfüqi intervalın başlanğıc nöqtəsinin inhirafı, m; – məhsuldar layın yatım bucağıdır (şəkil 7.7). |