Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 24. 07. 2014-cü il tarixli, 842 №-li əmri ilə
Yüklə 3,74 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Yadda saxla! FEİLİN T SRİFL NM Y N FORMALARI T srifl n n feil T srifl nm y n feil III BÖLMƏ 60 Çap üçün deyil
- Çap üçün deyil
1 13. Cüml l rd t srifl nm y n feill ri tapın. 1. Dünyada eyni cür düşün n iki insan tapmaq ç tindir. (A.Klauber) 2. Dünyada ac qalır t r tökm y nl r, Onların ömrü d tez gedir bada, H r k s kdiyini biç r dünyada. (S.Vurğun) 3. İnsan yanılanda bunu hamı görür, yalan danışanda is çox az adam gör bilir. (İ.Höte) 4. Sözl insanları birl şdirm k d olar, ayırmaq da. 5. Ucadan danışmaq lazımdır ki, s ni eşitsinl r, astadan danışmaq lazımdır ki, s ni dinl sinl r. (P.Klodel) 6. Susmaq bilikliy yaraşır, biliksizin is eyibini ört-basdır edir. (M h mm d Peyğ mb r) 14. Verilmiş cüml l rd n feill ri seçib c dv lin müvafiq xanasına yazın. 1. Pişik olmayan yerd siçanlar baş qaldırar. 2. Arxa su g l n q d r qurbağanın canı çıxar. 3. Aslan qocalanda başına çaqqallar yığılar. 4. Qurddan qorxan qoyun saxlamaz. 5. n güclü insan özünü idar etm yi bacaran insandır. 6. Ağıllı adam öz s hvini düz ltm y çalışır, axmaq is axıracan s hvi üz rind düşünür. Ş xs gör d yişm k feilin sas xüsusiyy tl rind n biridir. Lakin ş xs v k miyy t gör d yişm y n feill r d var. Bel feill r t s - rifl nm y n (d yişm y n) feill r deyilir. Feilin t srifl nm y n formaları bunlardır: • m sd r – Bilm m k (n ?) eyib deyil, soruşmamaq (n ?) eyibdir. • feili sif t – ağırılan (hansı?) yer ar el m , çağırılmayan (hansı?) yeri dar el m . • feili bağlama – Sevinc paylandıqca (n zaman?) çoxalır, k d r paylandıqca (n zaman?) azalır. T srifl nm y n feill r feill yanaşı, başqa bir nitq hiss sinin d xüsusiyy tl rin malik olur. Yadda saxla! FEİLİN T SRİFL NM Y N FORMALARI T srifl n n feil T srifl nm y n feil III BÖLMƏ 60 Çap üçün deyil İİŞGÜZAR TƏKLİF Həmin yay on iki yaşlı Lük əmisi Henrigilə yaşamağa gəl miş di. Əmi sinin evi çay kənarındakı balaca bir ağac emalı zavodunun yanında yerləşirdi. Atasının son sözü Lükün yadından çıxmırdı: “Ça lı ş ki, hər şey də əmindən ibrət alasan”. Buna görə də oğlan diqqətlə əmi sinə göz qo yur du. Ağac emalı zavodunda müdir iş ləyən Henri əmi hündürboylu, möh kəm bədənli bir adam idi. Lükün əmi si haqqında öyrəndiyi ilk şey bu oldu ki, hamı ona hörmət edir. Əmisinin arvadı Helen dolubədənli, xoşsifət bir qadın idi. O, hərdən ba la ca qohumuna deyirdi: “İstərdim ki, sən də Henri əmin kimi olasan. O heç vaxt xeyrini əldən verməz, hər işində tədbirlidir”. Lük həmişə əmisinin yanında gəzər, onun hər hərəkətini təkrarlamağa çalışardı. Əmisi Lükə deyərdi: “Həmişə çalış, işin məğzini başa düşə bi ləsən. Elə ki bunu başa düşdün, deməli, onda nədən xeyir gəldiyini bilə cək sən. Daha heç kim sənə kələk gələ bilməz”. Çox vaxt Henri əmisinə baxanda atasını yadına salır, onun üçün qə rib səyirdi. Buna görə o özünə gizli bir həyat qurmağa çalışırdı. Bu məsələdə onun dostu on bir yaşlı, bir gözü kor, bir ayağı yüngülcə axsayan Den adlı şotland iti idi. Den onun yanında olanda Lük özünü heç vaxt tənha hiss etmirdi. Lük itə elə şeylər danışırdı ki, onu heç vaxt nə əmisinə, nə də Helen bibiyə deyə bilməzdi. Bir gün Henri əmi diqqətlə itə baxıb dedi: – İt tamam kor olub. – Yox, kor olmayıb, – Lük cavab verdi. – Heç ağzında dişi də qalmayıb. Axır vaxtlar qarınqululuq edir, hürmür. Bu iti saxlamaq daha sərf eləmir. – Ancaq itdən yaxa qurtarmaq həmişə çətin olur, – deyə Helen dilləndi. – Məncə, bunun ən sadə yolu onu suda batırmaqdır. 1. Oxuduğun hiss d hansı m qamlar “atası öldüyü üçün Lük mi sigild yaşamalı olmuşdu” q na tin g lm y imkan verir? ANA TƏBİƏT 61 Çap üçün deyil Lük Deni qucaqlayaraq qışqırırdı: – Henri əmi, Den yaxşı itdir! Siz heç bilmirsiniz, o necə yaxşı itdir! – Mən sənə yaxşı bir küçük taparam, oğlum. Balaca, ağıllı bir it ki, ona çəkilən xərc havayı getməz. – Mənə küçük lazım deyil, – deyə Lük etiraz etdi. Amma Lük çox narahat idi. O bilirdi ki, əmisi sentimental adam deyil. İtdən bir fayda olmadığını qərara alıbsa, onu saxlamayacaq. Ertəsi gün Lük evə gələndə Deni səslədi. Den cavab vermədi. Lük çaya tərəf döndü. Çayın ortasında köhnə qayıq yırğalanırdı, içində də əmisinin qoca işçisi Sem Karterlə Den oturmuşdu. Lük iti çağırdı, Den suya atıldı, dalınca da Karterin iplə Denin boynuna bağladığı daş şappıltı ilə suya düşdü. Lük ağlayırdı. İti xilas etmək istəyirdi, amma Karterin getməsini gözləməli idi. Qoca bir qədər suyun üzərində ya ranan dairələrə baxdı, sonra qayığı çevirib yavaşyavaş oradan uzaqlaşdı. Lük bundan istifadə edib suya atıldı. Bir azdan o artıq Deni sudan çı xar mışdı. İtin böyürlərindən basmağa başladı. Biriki dəfə basandan sonra it tərpəndi. – Əhsən, qoca. Hə, sən ölməməlisən, – deyə Lük sevincək qışqırdı. İndi evə qayıtmaq olmazdı. Lük qonşuluqda yaşayan qoca Kempi xa tırladı. Onun evinə gedib qocadan kömək istədi. Kemp bir qədər fikrə getdi və dedi: – Lük, mən istəməzdim ki, sən əmini ürəksiz, qəddar hesab edəsən. O, pis adam deyil. Ola bilər ki, sərt və işgüzar adamdır. Gəlsənə ona bir işgüzar təklif edəsən? – Nə? Siz nə demək istəyirsiniz? – Bilirsən, düzü, axşamlar mənim inəklərimi haylayıb gətirməyin xo şu ma gəlir. Sən onları gətirəndə mənim getməyimə heç ehtiyac qalmır. Tutaq ki, bunun üçün mən sənə həftədə 75 sent versəm, sən bu işi daimi edər sənmi? – Əlbəttə, mister Kemp. – Onda gedərsən evə. Əminə deyərsən ki, işgüzar təklifin var, itin yemi üçün həftədə 75 sent təklif edirsən. Özü də bunu əsl kişi kimi edərsən. – Axı əmim 75 sentə möhtac deyil, o, varlıdır. 2. Oxuduğunuz hiss d sonuncu cüml ni ş rh edin v “senti men - tal lıq” sözünün m nasını mü yy nl şdirin. 3. Altından x tt ç kilmiş ifad l rd n çıxış ed r k Henri minin xarakterind ki sas c h ti mü yy nl şdirin. 4. Sizc , mister Kemp n üçün Lükün öz misi haqqında pis fikir - l ş m sini ist mirdi? III BÖLMƏ 62 Çap üçün deyil Yüklə 3,74 Kb. Dostları ilə paylaş:
|