Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 24. 07. 2014-cü il tarixli, 842 №-li əmri ilə
Yüklə 3,74 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Çap üçün deyil
- Söz ehtiyatı
- Düşün və cavab ver
- Dil qaydaları 10. M tnd göy r ngl verilmiş feill rin zamanını mü y y n edin. II BÖLMƏ 48 Çap üçün deyil
A AY ADLARI VƏ ONLARIN MƏNŞƏYİ Azərbaycan dilində ay adla rı bir çox Avropa dillərin dəki analoji adlarla eynidir. , müasir dillərdə bey nəl xalq status qazanmış söz və termin lə rin əksəriyyətinin kökü qədim yu nan və ya latın dilinə gedib çıxır. Ay adları da istisna deyil. “Yanvar” sözü Roma ilahı Ya nusun adı ilə bağlıdır. Bu sözün ilkin mə nası qapı de mək dir. Başlanğıc, zaman tan rı sı olan Yanus şəkillərdə əks istiqamətlərə baxan ikisifətli insan kimi təsvir olu nurdu . Üzünün biri önə, yəni gələcəyə baxırdısa , digəri arxaya, yəni keçmişə nəzər salırdı . Beləliklə, tədqiqatçılar ilin ilk altı ayının adlarını yunan ilahlarının adları ilə bağlayırlar. 1. Sizc , n y gör Yanus m hz bel t svir olunurdu? 2. Aşağıdakı ş kill r diqq t yetirin. Sizc , n üçün ş kill rd n birind Yanusun sağa baxan sif ti g nc, sola baxanı is qoca t svir olunub? 3. Aşağıdakı c dv li ş rh etm kl m tnin davamını oxuyun. II BÖLMƏ 46 Aylar İlahlar fevral Februus – yeraltı dünyanın ilahı mart Mars – müharibə ilahı aprel Afrodita – gözəllik və bahar ilahəsi may Mayesta – məhsuldarlıq ilahəsi iyun Yunona – qadınların himayədarı, nikah ilahəsi Çap üçün deyil , demək lazımdır ki, “aprel”, “may”, “iyun” adlarının mənşəyi ilə bağlı alimlərin fikirləri ziddiyyətlidir. Belə bir fikir var ki, “iyun” sözü ilk Roma konsulu Yuni Brutun adı ilə bağlıdır. Bəzi tədqiqatçılar isə “aprel” sözünün latınca “açmaq” mənası verən aperire feilindən yarandığını iddia edirlər. 4 4. Verilmiş m lumatlardan istifad etm kl oxuduğunuz hiss ni z n - ginl şdirin v ilk altı ay adının m nş yi il bağlı m tn qurub da - nışın. Roma t qvimin gör yeraltı dünyanın ilahı Februusun adını daşıyan fevral ilin son ayı idi. Bu ilahın adı is latınca “februa” (t mizl nm ) sözü il bağlıdır. Q dim Romada h r il keçiril n t mizl nm m rasimi m hz bu aya düşürdü. Mart ayının adı müharib ilahı Marsın adından götürülmüşdür. Görünür, kin işl ri başlandığından romalılar bu ay Marsa xüsusi ehti- ram göst rir dil r ki, onların üz rin müharıb gönd rm sin. Ola bil r, ksin , ha valar qız dı ğına gör h min ay romalılar qonşu razil r h rbi yürüşl r hazırlaşır v müharib ilahının ş r fin qurbanlar k sirdil r. B zi dilçi aliml r “aprel” sözünü latın dilind ki apricus sözü il la - q l ndirirl r. Bu sözün ilkin m nası “gün şl qızdırılan” dem kdir. Lakin apricus sözü eyni zamanda “ rik” m nası verir. Ola bil r, bu ayda ilk çiç k açan ağac rik olduğundan romalılar aprel ayını h min ağacın adı il adlandırmışlar. “May” v “iyun” sözl rinin m nş yi h l antik dövrd mübahis pred- meti ol muşdur. Q dim Roma şairi Ovidi bel bir f rziyy d ir li sür müş - dü ki, “may” sözü maiores (ahıllar), “iyun” sözü is yuniores (cavanlar) söz l rin d n m l g lmişdir. * * * Rəvayətə görə, Qədim Romada ilk təqvim şəhərin əsasını qoymuş Romul və Rem tərəfindən yaradılmışdı. Onların təqvimində il mart ayında başlayır və dekabrda bitirmiş. Yanvar və fevral aylarını isə təqvimə ilk dəfə Roma çarı Məğrur Tarkvini əlavə etmişdi. Roma imperatoru Qay Yuli Sezarın dövrünə qədər iyundan sonrakı aylar rəqəm adları ilə adlandırılmışdı. Belə ki, iyul ayı kvintilis (beşinci), avqust ayı sekstilis (altıncı) adlanırdı. , Roma təqvimində il mart ayından başlayırdı. Miladdan öncə 46cı ildə Qay Yuli Sezar Misirin Günəş təqvimini öz ölkəsində tətbiq etdi və növbəti ildən təqvimdə ilk gün yanvarın 1i qəbul edildi. Onun bu islahatını nə zərə alaraq romalılar yeni təqvim üzrə yeddinci ayı, yəni kvintilisi Se zarın şərəfinə iyul adlandırdılar. M.ö. 44cü ildə Sezar öldürüldükdən sonra hakimiyyət uğrunda uzun müddət mübarizə getdi. Nəhayət, 31ci ildə Sezarın bacısı nəvəsi Okta HƏR SÖZÜN BİR TALEYİ VAR 47 Çap üçün deyil vian qalib gəldi. Onun hakimiyyəti dövründə romalılar ölkədə sabitliyə görə sevinir və Oktaviana sədaqət nümayiş etdirirdilər. Onu Avqust adlan dır ma ğa başladılar. Bu söz “avqur” sözündən idi və “uzaqgörən” mənasını verirdi. Oktavian Avqust öz sələfinin – Yuli Sezarın təqvim islahatlarını davam etdirdi. Dörd ildən bir fevralın 29 gündən ibarət olması məhz bu impera torun adı ilə bağlıdır. Buna görə də sekstilis ayının adı dəyişdirilib avqust adlandırıldı. Sonrakı aylar isə olduğu kimi qaldı: sentyabr (lat. septem – yeddinci), oktyabr (lat. okto – səkkizinci), noyabr (lat. novem – doqquzuncu), dekabr (lat. dekem – onuncu). Lakin bu halda ayların adı ilə real sıra nömrəsi arasında uyğunluq pozuldu. Göründüyü kimi, gündəlik həyatda istifadə etdiyimiz, bizə çox adi görünən ay adlarının hər birinin çox maraqlı tarixi var. Rafiq Әlәkbәroğlu Söz ehtiyatı 5. Verilmiş ifad l rin m tnd ki göy r ngli boşluqlara uyğunluğunu mü y y n edin: Bununla bel Qeyd edildiyi kimi M lum olduğu kimi 6. Dilimizd “status“ sözünün başqa hansı m nası var? 7. Latınca “okto” sözünd n yaranmış “oktava”, “dekem” sözünd n ya - ran mış “dekada” sözl rinin m nalarını araşdırın. Düşün və cavab ver 8. M tnd altından x tt ç kilmiş cüml ni ş rh edin. N y gör latınca “septem” sözü “yeddinci” m nasını verdiyin baxmayaraq, sen t yabr ilin doqquzuncu ayıdır? * 9. Doğru, yanlış, yoxsa mübahis li? 1. İlk altı ayın adı ilahların adından götürülmüşdür. 2. Müasir ay adları Miladdan önc VI–V srl rd formalaşmışdır. 3. Miladdan önc 46-cı ili tarixd n qısa t qvim ili hesab etm k olar. Dil qaydaları 10. M tnd göy r ngl verilmiş feill rin zamanını mü y y n edin. II BÖLMƏ 48 Çap üçün deyil Yüklə 3,74 Kb. Dostları ilə paylaş:
|